Kριτήριο Αξιολόγησης - Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου (Brain Drain)

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ: ΕΡΓΑΣΙΑ-BRAIN DRAIN

 

Κείμενο 1: Γιώργος Δημητριάδης - Μονόδρομος η μετανάστευση των νέων;

 

Ο Γιώργος Δημητριάδης είναι μέλος του Ινστιτούτου  Εργασιας της Γ.Σ.Ε.Ε. και  Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Πτυχιούχων.

 

1.      Η ανεργία των νέων αποτελεί μάστιγα στην εποχή μας, και επιφέρει πλήθος προβλημάτων ιδιαίτερα για τους νέους ανθρώπους και τις οικογένειές τους. Σήμερα ανέρχεται στο 37,5% και φέρνει την Ελλάδα πρώτη στον ευρωπαϊκό δείκτη κατάταξης με βάση την Eurostat.  Από τα πρώτα χρόνια της κρίσης παρατηρήθηκε μεγάλο ποσοστό μετανάστευσης των νέων και ιδιαίτερα των εξειδικευμένων πτυχιούχων, οι οποίοι αποχώρησαν από την αγορά εργασίας αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης  με υψηλότερους μισθούς. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat  το διάστημα από το  2008 μέχρι το 2017  οι επιστήμονες που αποχώρησαν από την Ελλάδα ηλικίας 25-45 ετών ήταν 685.000, ενώ οι μισοί εξ΄ αυτών ήταν διδάκτορες.   Σήμερα δυστυχώς το brain drain συνεχίζεται,  καθώς σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης του ΟΑΕΔ «Στρατηγική Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού», το διάστημα 2020-2021, 111.549 πτυχιούχοι μετανάστευσαν σε ξένη χώρα.

 

2.      Οι νέοι επιστήμονες δυστυχώς δεν αποχωρούν από επιλογή, αλλά από εξαναγκασμό, καθώς οι προσφερόμενες θέσεις δεν ανταποκρίνονται στα προσόντα τους, οι μισθοί δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος διαβίωσης, ενώ η πραγματοποίηση των επαγγελματικών και των προσωπικών στόχων φαντάζει ακατόρθωτη.  Οι βασικοί λόγοι που ωθούν τους νέους στη μετανάστευση δεν είναι μόνο η ανεργία αλλά η αναξιοκρατία και ο νεποτισμός, η αναντιστοιχία που υπάρχει στην αγορά εργασίας ως προς την προσφορά και τη ζήτηση, η αβεβαιότητα, οι ανεπαρκείς προοπτικές εξέλιξης, οι χαμηλές οικονομικές απολαβές και η απαξίωση της εργασίας σε μη ελκυστικά περιβάλλοντα. Οι περισσότεροι νέοι επιστήμονες που αποφασίζουν να μείνουν στη χώρα, στρέφονται ολοένα και περισσότερο στην υποαπασχόληση, την ετεροαπασχόληση, σε δουλειές κατώτερες των προσόντων και των προσδοκιών τους με χαμηλές απολαβές. 

 

3.      Το πρόβλημα της μη αξιοποίησης των πτυχιούχων δεν είναι η υπερπροσφορά τους στην ελληνική αγορά, αλλά η πολύ περιορισμένη ζήτηση τους, το οποίο συνδέεται με το πρότυπο της οικονομικής ανάπτυξης που ενσωματώνεται στην παραγωγική διαδικασία. Ένα μοντέλο ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από χαμηλή προστιθέμενη αξία, που δεν στηρίζεται στη γνώση και δεν παράγει σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες και που δε θέτει στο επίκεντρο το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και που δυστυχώς διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες. Είναι γεγονός ότι στον διεθνή καταμερισμό  εργασίας οι χώρες που παράγουν περισσότερα προϊόντα είναι αυτές που συγκεντρώνουν τα περισσότερα κέρδη, άρα αυξάνονται οι ανάγκες ζήτησης εξειδικευμένου δυναμικού, και φυσικά με την ενσωμάτωση των επιστημόνων τονώνεται και η οικονομία καθώς νοικιάζουν σπίτια, αγοράζουν αγαθά, δαπανούν χρήματα και επιφέρουν περισσότερα εισοδήματα στην οικονομία και την φορολογία.

 

 

4.      Αντίθετα στην Ελλάδα, το πρότυπο της οικονομικής ανάπτυξης συμβάλλει στον στραγγαλισμό της οικονομίας καθώς χαρακτηρίζεται από μειωμένη προστιθέμενη αξία,  συρρικνωμένη παραγωγική βάση, αποβιομηχάνιση, κατάρρευση της επιχειρηματικότητας, μικρή εξειδίκευση και κατά συνέπεια πενιχρούς μισθούς. Το παράδοξο είναι ότι η χώρα μας δαπανά πολλά χρήματα για την εκπαίδευσή των επιστημόνων και αντί να παράγουν στην Ελλάδα μεταναστεύουν και στελεχώνουν μια άλλη οικονομία, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά το φορολογικό και ασφαλιστικό σύστημα, καθώς όσο χαμηλότερη αξία παράγει ένα κράτος, τόσο χαμηλότερα έσοδα έχει.

 

5.      Είναι γεγονός ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει αναγνωρισθεί τόσο ως βασικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη, όσο και ως μέσο διάχυσης της γνώσης, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Ένα ολιστικό σχέδιο για την ανάσχεση του brain drain  προϋποθέτει ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο που θα βασίζεται στην οικονομία της γνώσης και χρειάζεται ουσιαστικά και στοχευμένα μέτρα που θα αφορούν τόσο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό όσο και τις επιχειρήσεις. 

 

6.      Πρέπει επιτέλους να υπάρχει μία σύνδεση των πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας και  τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας, με στόχο την απορρόφηση του δυναμικού στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας, της καινοτομίας αλλά και της επιχειρηματικότητας, ώστε να δημιουργηθούν ποιοτικές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας με προοπτικές αποκατάστασης. Πρέπει να δοθούν κίνητρα και δημιουργία προοπτικών  στους νέους επιστήμονες, ελκυστικά εργασιακά περιβάλλοντα που να εμπνέουν τους νέους επιστήμονες να παραμείνουν στη χώρα, υψηλοί μισθοί και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας. Πρέπει να ενισχυθούν οι κρατικοί και δημόσιοι φορείς με τη δημιουργία θέσεων εργασίας για περισσότερους νέους επιστήμονες στη βάση της αξιοποίησης των γνώσεων και των προσόντων τους, αλλά να προωθηθούν και συγκεκριμένες επενδύσεις σε κάποιους τομείς της οικονομίας, όπως τεχνολογίες, ΑΠΕ,  που θα παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας τα επόμενα χρόνια. Πρέπει επίσης να μειωθεί άμεσα η υψηλή φορολογία και το γραφειοκρατικό καθεστώς, έτσι ώστε να αναπτυχθούν νέες επιχειρήσεις  που θα δημιουργήσουν με τη σειρά τους νέες θέσεις εργασίας, κάτω από την ομπρέλα της διασφάλισης της διαφάνειας και της εφαρμογής αξιοκρατικών κριτηρίων στις διαδικασίες πρόσληψης.

 

Πηγή: Alphavita.gr, 20 Ioυνίου 2022. 

Κείμενο 2: Κώστας Μπαλάσκας - Φεύγουν οι νέοι επιστήμονες; Στο καλό!

Ο Κώστας Μπαλάσκας (1939-2023)  ήταν φιλόλογος, διδάκτωρ φιλοσοφίας, καθηγητής μέσης και ανώτατης εκπαίδευσης, επίτιμος σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

1.    Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να λυπάται κανείς σήμερα στην Ελλάδα. Δε φτάνουν φαίνεται αυτοί σε κάποιους συμπατριώτες μας, αλλά λυπούνται και επειδή η κρίση (όπως συνοπτικά λέμε την υπό προθεσμία και κηδεμονία επιβίωσή μας) και φυσικά η ανεργία που είναι το χειρότερο από τα δεινά της, αναγκάζει πολλούς νέους - κυρίως επιστήμονες - να φεύγουν από την Ελλάδα αναζητώντας ή αποδεχόμενοι θέσεις εργασίας στο εξωτερικό, όπως έκαναν ανέκαθεν οι απανταχού μετανάστες.

 

2.      Oι νέοι αυτοί επιστήμονες είναι ασφαλώς  αξιόλογοι σε κάποιους τομείς, έχουν ένα καλό βιογραφικό, με βάση το οποίο τους επέλεξαν στις χώρες υποδοχής, ξέρουν καλά μια διεθνή γλώσσα επικοινωνίας, είναι τολμηροί, διότι δεν είναι εύκολο να φεύγεις από το σπίτι σου και να πηγαίνεις να ζήσεις σε χώρες άγνωστες με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Επομένως,  είναι  κρίμα να χάνει η πατρίδα μας τέτοιο δυναμικό, λένε,  χρησιμοποιώντας μάλιστα και τις συνήθεις μεταφορικές εκφράσεις επί το εναργέστερο: αιμορραγία, βορά στο μινώταυρο, και άλλα ηχηρά παρόμοια.

 

3.      Προσωπικά, μολονότι αναγνωρίζω την αγαθή της προαίρεση, δε συμμερίζομαι όμως αυτή τη συλλογιστική. Όχι μόνο για το ρηχό συναισθηματισμό της ή για το στενό της ορίζοντα, όχι μόνο διότι η ξενιτειά σήμερα δε σημαίνει όπως στα δημοτικά τραγούδια, όχι μόνο διότι ο επιστήμονας μετανάστης διαφέρει από τον ανειδίκευτο εργάτη, αλλά κυρίως επειδή βλέπω μάλλον θετικά στοιχεία σ’ αυτή τη μετανάστευση τόσο για τους ίδιους τους νέους επιστήμονες όσο και για την πατρίδα μας.

 

4.      Πρώτα διότι ο τόπος μας, ακόμα και υπό κανονικές συνθήκες - πόσο μάλλον υπό συνθήκες κρίσης - δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσει τα πιο αξιόλογα παιδιά του, διότι δε διαθέτει κατάλληλες υποδομές ούτε δυνατότητες ή ευκαιρίες ούτε καν  αξιόπιστους μηχανισμούς και τρόπους αξιοκρατικών επιλογών. Άρα οι νέοι αυτοί, μένοντας στη χώρα τους, δεν έχουν προοπτική και έχουν ελάχιστες  πιθανότητες όχι να αξιοποιηθούν κατά τις σπουδές τους αλλά  να βρουν έστω μια αξιοπρεπή εργασία.

 

5.    Έπειτα, πηγαίνοντας στο εξωτερικό οι νέοι, δε χάνονται. Αντίθετα μετεκπαιδεύονται και αναβαπτίζονται ζώντας σε χώρες με καλύτερες συνθήκες εργασίας, με οργάνωση και προγραμματισμό, με υψηλότερους δείκτες ποιότητας. Διευρύνουν έτσι το μυαλό και τον ορίζοντά τους, αποκτούν εμπειρία, τεχνογνωσία, αέρα κοσμοπολίτικο, διεθνείς επαφές και δικτύωση, στοιχεία με τα οποία θα μπολιάσουν τη χώρα μας, αν και όταν αυτή τους δώσει την ευκαιρία, αλλά και κατά τις σύντομες επιστροφές τους.

 

6.      Aκόμα,  εκεί που θα πάνε, αν αξίζουν, η αξία τους   θα αναγνωριστεί και θα διακριθούν (όπως συμβαίνει ήδη με πολλούς Έλληνες του εξωτερικού) τιμώντας  την πατρίδα τους, αφού ποτέ δε θα πάψουν  να είναι Έλληνες,  ποτέ δε θα πάψουν να αγαπούν την πατρίδα τους, να τη νοιάζονται και να θέλουν να τη βοηθήσουν. Στο καλό λοιπόν και καλή τύχη! Όπου και να ταξιδέψεις η Ελλάδα θα σε πληγώνει βέβαια αλλά όχι όσο θα πληγώνεσαι  μένοντας εδώ και βιώνοντας το δράμα της.

 

Πηγή: Περιοδικό: Νέα Παιδεία, τ. 159, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2016.

 

Κείμενο 3: Γιωργος Ιωάννου- Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ (απόσπασμα)

   Το παρακάτω πεζογράφημα του Γιώργου Ιωάννου (φιλολογικό ψευδώνυμο του Γιώργου Σορολόπη (1927-1985) προέρχεται απ’ τη συλλογή Η μόνη κληρονομία. Το διήγημα ασχολείται με την πορεία δύο οικογενειών που προέκυψαν από το γάμο προσφύγων από τη Θράκη, οι οποίοι μετεγκαθίστανται στη θέση Εσκί Ντελίκ  (Παλαιό Ρήγμα), στα τείχη της Θεσσαλονίκης, γενέτειρας του Ιωάννου.

[...] Στην Κατοχή, αντίθετα απ’ ό,τι θα φανταζόταν κανείς, δεν υπόφεραν καθόλου περισσότερο από μας, που τάχατες ήμασταν κάτι και κατοικούσαμε στα μέγαρα. Αμολήθηκαν τα παιδιά και πουλούσαν με τα κασελάκια τσιγάρα, τσιγαρόχαρτα, ζαχαρίνες, αντεπρίνες και ό,τι άλλο βάζει ο νους του ανθρώπου. Μόνο γράμματα που δεν έμαθαν. Το δημοτικό είναι ζήτημα αν το τελειώσαν. Η Γεωγραφία και η Ιστορία ήταν ο βραχνάς τους.

Πέρασε η Κατοχή, ήρθαν οι άλλες μάστιγες, οι εφτά πληγές του Φαραώ. Τα παιδιά στο μεταξύ μεγάλωναν. Τρία του μαραγκού, δυο του χτίστη και μια κοπέλα του τελευταίου, η μεγαλύτερη. Πήγαν στο στρατό· έσφιξαν τα δόντια, πολέμησαν τους κόκκινους, τους πράσινους, τους κίτρινους, ό,τι τέλος πάντων τους είπαν οι ανώτεροί τους. Σαν τη γλίτωσαν αποκεί, βγήκαν για δουλειά. Στο στρατό, ώσπου να τους κάνουν να πέσουν στη φωτιά, τους έταζαν λαγούς με πετραχήλια. Τώρα δε γυρνούσε κανένας να τους δει. Καταστάλαξαν στο καφενείο, που ακουμπάει στα τείχη, κι όλη μέρα έπαιζαν χαρτάκια. Το καφενείο ήταν φίσκα από άνεργους, όχι μόνο παλικάρια, αλλά και μεγάλους ανθρώπους, πατεράδες και παιδιά.

Μόλις είχαν αρχίσει να υποψιάζονται τα στραβά κι ανάποδα αυτού του τόπου κι οι συζητήσεις στο καφενείο πήραν να γίνονται πιο ζουμερές, άνοιξαν οι δρόμοι για τη μετανάστευση. Αυτά τα πράγματα δεν συμβαίνουν ποτέ μονάχα σ’ ένα καφενείο. Μάθαν οι άρπαγες την καταλαλιά, φοβήθηκαν πως η τόση εκμετάλλευση μπορούσε να τους βγει ξινή κάποτε, κι αποφάσισαν να τους αμολήσουν. Γράφτηκε αμέσως για τη Γερμανία ο δεύτερος του μαραγκού, ο πιο έξυπνος απ’ όλους, και είπε πως, αν τα πράγματα είναι καλά, θα πάρει και τους άλλους κοντά του. Σαν ήρθε η ώρα, δεν ήθελε να φύγει, ήταν σαν άρρωστος. Πήγαμε ξημερώματα στο σταθμό να τον ξεπροβοδίσουμε. Ήταν όλο το σόι εκεί κι έλεγε αστεία, ενώ από μέσα το αντεράκι τους λιγωνόταν για τον αποχωρισμό. Μια σκορδόπιστη με δυο κατουρλούδες φιλενάδες της σιγόκλαιγε πιο πέρα. «Θα γυρίσω να σε πάρω» της φώναξε, προς μεγάλη αγανάκτηση της θειάς του. Κόσμος πολύς καρτερούσε, μιλώντας δυνατά με ταραχή. Κάποτε έφτασε η ταχεία Αθηνών γεμάτη επιβάτες. Λίγοι κατέβηκαν, οι υπόλοιποι πήγαιναν κι αυτοί για έξω. Μόλις το τραίνο σταμάτησε, χύμηξε απ’ την αποβάθρα ο κόσμος. Δημιουργήθηκε φρακάρισμα στις πόρτες. Αυτοί που ήθελαν να κατέβουν, φώναζαν προβάλλοντας τις βαλίτσες, αυτοί πάλι που ήθελαν ν’ ανεβούν δε λογάριαζαν τίποτε, γιατί δεν είναι παίξε-γέλασε αυτό το ταξίδι. Είχαν και πολλά μπαγάζια όλοι τους, ακόμη και σταμνιά με νερό. Σαν είδαμε τα σκούρα και πως κινδύνευε να πάει όρθιος ως τη Γερμανία, τον αρπάξαμε στα χέρια και των χώσαμε σ’ ένα κουπέ απ’ το παράθυρο. Μας είδαν όλοι και το κόλπο γενικεύτηκε. Η Ελλάδα εγκαταλείπονταν «πατείς με, πατώ σε». Άκουγες συνεχώς το λόγο: «Μαύρη πέτρα θα ρίξω». Κι όταν το τραίνο αργοξεκίνησε και το κάθε παιδί φώναζε τη λέξη του, κουνώντας τα χέρια, μου φάνηκε πως άκουσα αμέτρητα πετροβολήματα κι ένιωσα την ανάγκη να σκύψω.

 

[…]

 

Τριγυρνούσα τον περασμένο Αύγουστο στα κάστρα και στις εκκλησίες της Άνω πόλης μ’ ένα φίλο απ’ την πρωτεύουσα. Όλοι τους, σαν έρχονται στην πόλη μας, θέλουν να βλέπουν γραφικότητες κι εγώ δεν τους χαλάω χατίρι, μια και μου δίνεται η ευκαιρία να ξαναθυμάμαι. Ο φίλος είναι καλό παιδί, μα πλούσιος κι αριστοκράτης. Έχει μάλιστα στενή συγγένεια με κορυφαίο πολιτικό πρόσωπο, που τουφέκισαν στο εικοσιδύο για την Καταστροφή. Κοιτάζοντας τις ρημαγμένες γειτονιές, που αυτός τις έβρισκε πάρα πολύ ωραίες, έλεγα διαρκώς μέσα μου: «Πότε άραγε θα τιμωρήσουμε κι αυτούς που μας διάλυσαν με τη μετανάστευση;»

 

Πάνω σ’ αυτό καθίσαμε για ένα ούζο κάτω από έναν πλάτανο. Σήκωσα το κεφάλι μου και θαύμασα την κορμοστασιά του. Έχει πολλά και γερά κλωνάρια, που σηκώνουν αρμαθιές ολόκληρες…

 

αντεπρίνη = η αντιπυρίνη, παλαιό φάρμακο, που παρασκευάστηκε το 1887 από το Γερμανό χημικό Ludwig Knorr, με αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και αντιπυρετική δράση

σκορδόπιστη = ερωμένη που δεν είναι και τόσο πιστή, που δεν μπορείς να της έχεις απόλυτη εμπιστοσύνη

κατουρλού = δειλή, φοβητσιάρα

αρμαθιά = σειρά από όμοια μικρά πράγματα συνήθως περασμένα σε σκοινί ή σε σύρμα

 

Πηγή: Γιώργος Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά, Ερμής, Αθήνα 1974.

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

 

Α1. Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να συνοψίσετε το ακόλουθο απόσπασμα του Κειμένου 1: (2η § Οι νέοι επιστήμονες δυστυχώς…3η § διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες.)

    Μονάδες 20                                                                                       

Β1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς  που αναφέρονται στα κείμενα αναφοράς με τους χαρακτηρισμούς «ΣΩΣΤΟ», «ΛΑΘΟΣ» και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με χωρία του κειμένου:

α) Το χρηματικό ποσό που δαπανά η χώρα μας για την εκπαίδευση των επιστημόνων είναι πενιχρό.  (Κείμενο 1)

β) Ο συντάκτης επιδοκιμάζει την υψηλή φορολογία (Κείμενο 1).

γ) Ο συντάκτης δεν εγκολπώνεται  τον υπέρμετρο συναισθηματισμό όσων χρησιμοποιούν τη συνυποδηλωτική γλώσσα, για να αναφερθούν στη μετανάστευση των νέων επιστημόνων (Κείμενο 2).

δ) Τα δημοτικά τραγούδια της ξενιτειάς  ανταποκρίνονται στις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονοι μετανάστες (Κείμενο 2).

ε) Οι Έλληνες επιστήμονες που ωθούνται προς τη μετανάστευση θα απωλέσουν την εθνική τους ταυτότητα (Κείμενο 2).

Μονάδες 10

                                                                                                                             

Β2 α) Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη στην 1η § του Κειμένου 1 (Μονάδες 3); Ποια μέσα αξιοποιεί  για να επιτύχει τον σκοπό του (Μονάδες 4);

  Μονάδες 7                                                                                                                               

β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις του Κειμένου 2: επομένως (2η §), διότι (3η §), έπειτα (5η §), αντίθετα (5η §). Στη συνέχεια να τις αντικαταστήσετε με άλλες διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (μία για κάθε λέξη), που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου.

 Μονάδες 8                                                                                                                                  

Β3 α) Αφού διαβάσετε την 6η § του Κειμένου 1, καλείστε να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:

 i) Ποιος ο ρόλος των παραδειγμάτων (Μονάδες 2); Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας ένα σχετικό χωρίο (Μονάδες 1); ii) Nα σχολιάσετε την τροπικότητα του ρήματος στο ακόλουθο χωρίο: «Πρέπει επίσης να μειωθεί άμεσα η υψηλή φορολογία και το γραφειοκρατικό καθεστώς» (Μονάδες 2), iii) Γιατί επιλέγεται η υποτακτική σύνδεση προτάσεων στην περίοδο: «Πρέπει επίσης να μειωθεί άμεσα… στις διαδικασίες πρόσληψης.» (Μονάδες 2); iv) Να σημειώσετε στο τετράδιό σας τη φράση της ίδιας περιόδου, στην οποία αξιοποιείται η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας (Μονάδες 1). Ακολούθως, να την αντικαταστήσετε με μια άλλη, στην οποία θα αξιοποιείται η δηλωτική χρήση της γλώσσας (Μονάδες 2);

 Μονάδες 10                                                                                                                           

Γ. Ποιο θέμα πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Ο αφηγητής στις δύο τελευταίες παραγράφους αντιμετωπίζει το θέμα που πραγματεύεται με συγκεκριμένο τρόπο. Συμφωνείτε με τη στάση του; (150-200 λέξεις)

 Μονάδες 15                                                                                                                

 

Δ. Σ΄ ένα άρθρο (350-400 λέξεις), που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας, καλείστε να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:

α) Τι αποκομίζουν οι Έλληνες επιστήμονες που επιλέγουν τη μετανάστευση σε μια αναπτυγμένη χώρα της Δύσης;

β) Ποια κατεύθυνση πρέπει ν’ ακολουθήσει η χώρα μας, προκειμένου να ανακοπεί η αθρόα μετανάστευση των νέων πτυχιούχων στο εξωτερικό;

Να αντλήσετε στοιχεία από τα δύο κείμενα αναφοράς.

Μονάδες 30                                                                                                                        

Κριτήριο Αξιολόγησης: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (Βιβλίο)

 

Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Κριτήριο αξιολόγησης: Βιβλίο

Κείμενο Α΄: Μη Λογοτεχνικό

«Ύμνος στο βιβλίο»

 

Το άρθρο «Ύμνος στο βιβλίο», που συνέταξε ο εκπαιδευτικός Νίκος Τσούλιας, δημοσιεύτηκε στην ημερήσια εφημερίδα Ελευθεροτυπία στις 22/4/2005.

«Είναι αργός ο θάνατος γι’ αυτόν που δεν διαβάζει»

Pablo Neruda

Αν επ' ευκαιρία της 23ης Απριλίου, που ήταν η Παγκόσµια Ηµέρα του Βιβλίου, αναρωτιόµασταν πώς θα ήταν η πορεία του ανθρώπου χωρίς αυτό το πνευµατικό αγαθό... Αν κάθε ηµέρα στα µέσα µαζικής επικοινωνίας έβλεπες ανθρώπους σκυµµένους πάνω σε ένα βιβλίο ή κρεµασµένους µε το ένα χέρι από µια λαβή του λεωφορείου και µε το άλλο «κρεµασµένους» από τις σελίδες κάποιου βιβλίου...

 Αν στα σπίτια οι γονείς δεν ήµασταν έρµαια της τηλεοπτικής υποκουλτούρας, ανοίγαµε έστω για µία ώρα ένα βιβλίο και δεν βγάζαµε ανέξοδα κηρύγµατα στα παιδιά µας περί της ανάγκης του διαβάσµατος... Αν στα σχολεία, εµείς οι εκπαιδευτικοί αποδίδαµε ύµνους στο βιβλίο για την προσφορά του στον εξανθρωπισµό του ανθρώπου και επιµέναµε συστηµατικά και αταλάντευτα στην καλλιέργεια της πνευµατικότητας των µαθητών µας... Αν στους χώρους εργασίας κατά την ώρα των διαλειµµάτων, οι εργαζόµενοι άκουγαν ποίηση όπως γίνεται αλλού... Αν οι πολιτικοί δεν ανακάλυπταν τα βιβλία κυρίως στις παρουσιάσεις και είχαν κατανοήσει τι σηµαίνουν οι κοινωνίες της γνώσης...

Τότε ο πολίτης θα είχε πιο συγκροτηµένη άποψη για τη ζωή, θα ήταν πιο διεκδικητικός για τα δικαιώµατά του και δεν θα ήταν ευάλωτος στις εµπορευµατοποιηµένες αντιλήψεις. Τότε οι νέοι µας θα έβλεπαν το σχολείο και το πανεπιστήµιο όχι µόνο µε χρησιµοθηρική - επαγγελµατική νοοτροπία αλλά και ως θεσµούς προαγωγής των ανθρωπιστικών αξιών και ως τόπους θεµελίωσης µιας διά βίου µόρφωσης. Τότε θα είχαµε άλλους προϋπολογισµούς για την παιδεία και ανάπτυξη δεν θα σήµαινε µόνο έργα µε όλο και περισσότερο τσιµέντο αλλά κυρίως επένδυση στη γνώση. Τότε θα ήταν αρκετά διαφορετική η εξέλιξη της χώρας µας και η προοπτική προόδου της κοινωνίας µας.

Και για όλα αυτά δεν έχει σηµασία ποια είναι η αιτία και ποιο το αποτέλεσµα για την αρνητική σχέση του Έλληνα µε το βιβλίο, αν δηλαδή ευθύνεται πρώτα το σχολείο ή γενικά η πολιτεία. Υπάρχουν, κατά τη γνώµη µου, δύο βεβαιότητες. Πρώτη, οποιοδήποτε σύστηµα εξουσίας δεν θέλει ποτέ πολίτες µε κριτική σκέψη και µε πνευµατική αυτονοµία, γιατί πολύ απλά θα το αµφισβητούν και κάνει καθετί για να χειραγωγεί τους ανθρώπους.

∆εύτερη, η ελληνική οικογένεια γνωρίζει την αξία της µάθησης, γι' αυτό και προσπαθεί να δώσει πολλά µορφωτικά εφόδια στα παιδιά της, αλλά δεν κάνει αυτή την άποψή της κυρίαρχη στις πολιτικές της συµπεριφορές, ως εκ τούτου η αντιπνευµατικότητα κυριαρχεί στην πολιτική σφαίρα. Το ότι δεν διαµορφώθηκε ποτέ εθνική πολιτική βιβλίου ούτε και κάποια στοιχειώδης ανάπτυξη δηµόσιων λαϊκών βιβλιοθηκών (µόνη σοβαρή προσπάθεια έγινε από τον Καποδίστρια), δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Σήµερα όπου η παγκοσµιοποίηση απειλεί µε την ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων και µε την οµογενοποίηση των πολιτισµών στο χωνευτήρι της «µονόδροµης σκέψης», η εθνική συνείδηση και η αυτογνωσία ενός λαού αποκτούν πιο επιτακτικό χαρακτήρα, η πνευµατική καλλιέργεια και οι κοινωνικοί αγώνες είναι σηµατωροί για µια προοδευτική πορεία. Η εθνική µας ανησυχία δεν µπορεί να διακρίνεται στο αν ένας µαθητής µεταναστών γονέων είναι σηµαιοφόρος γιατί τίµησε τα ελληνικά γράµµατα. Γι' αυτό θα πρέπει να νιώθουµε όµορφα. Αντίθετα πρέπει να ανησυχούµε που δεν υπάρχει οργανωµένη εθνική βιβλιογραφία, που η επίσηµη πολιτεία δεν έχει στηρίξει την έκδοση του συνόλου των αρχαίων συγγραφέων.

Πώς µπορούµε να επαιρόµεθα για την καταγωγή µας, που περιέχει βασικά θεµέλια συγκρότησης της ανθρώπινης σκέψης, και να µη γνωρίζουµε κρίσιµα στοιχεία της; Σ' έναν κόσµο που αλλάζει ραγδαία και γίνεται όλο και πιο σύνθετος, µπορείς να κατανοήσεις τις διεργασίες και να δώσεις τη δική σου ερµηνεία για τη ζωή αν δεν έχεις ερωτική σχέση µε τη γνώση;

Με το προσωπικό διάβασµα, ο Αριστοτέλης, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Αϊνστάιν, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος... συνοµιλούν µεταξύ τους αλλά και µε εµάς, µε θέατρο το δικό µας νοητικό σύµπαν. Και εµείς ως σκηνοθέτες νιώθουµε τη γοητεία του όµορφου ταξιδιού της αυτογνωσίας.

Συνδεόµαστε µε το νήµα της ανάγνωσης, και ιδιαίτερα µέσω των κλασικών κειµένων «συναντιόµαστε» µε ανθρώπους που έζησαν πριν από πολλά χρόνια, που θα ζήσουν µετά από αιώνες, µε ανθρώπους που είναι στην άλλη άκρη της Γης και ποτέ δεν θα τους δούµε. Μπορούµε να µη λατρεύουµε το βιβλίο;

 

Νίκος Τσούλιας

Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» 22/4/2005

 

Κείμενο Β΄ : Μη Λογοτεχνικό

 

«Το βιβλίο ποτέ δεν πεθαίνει»

 

O Umberto Eco (1932-2016), Ιταλός σημειολόγος, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μυθιστοριογράφος, εκθέτει τις απόψεις του για το βιβλίο, στα χρόνια που η αλματώδης πρόοδος της νέας τεχνολογίας έχει επηρεάσει ανάμεσα στ’ άλλα και τον χώρο της ανάγνωσης.

 

Τα βιβλία που πρέπει να διαβάζουµε δεν µπορούν να αντικατασταθούν από κανένα ιδιόρρυθµο ηλεκτρονικό κατασκεύασµα. Έχουν συγγραφεί για να τα παίρνουµε στα χέρια µας, ακόµη και στο κρεβάτι, ακόµη και µέσα στο πλήθος, ακόµη και εκεί όπου δεν υπάρχουν ηλεκτρονικές πρίζες, ακόµη και όπου και όταν οποιαδήποτε µπαταρία έχει αποφορτιστεί, µπορούµε να τα υπογραµµίζουµε, µας επιτρέπουν να δηλώνουµε τις γωνίες των σελίδων τους ή να βάζουµε σελιδοδείχτες, µπορούµε να τα αφήσουµε να πέσουν στη γη ή να τα εγκαταλείψουµε ανοιχτά πάνω στο στήθος ή στα γόνατα, όταν µας παίρνει ο ύπνος, µπαίνουν στη τσέπη, φθείρονται, παίρνουν µια ατοµική φυσιογνωµία ανάλογα µε την ένταση και την κανονικότητα των αναγνώσεών µας, µας θυµίζουν (αν µας φαίνονται υπερβολικά καινούρια και άκοπα) ότι δεν τα έχουµε ακόµη διαβάσει, τα διαβάζουµε κρατώντας το κεφάλι - όπως θέλουµε εµείς - χωρίς να µας επιβάλλουν την ακίνητη και τεντωµένη ανάγνωση της οθόνης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, φιλικότατου σε όλα, εκτός από τον αυχένα. Δοκιµάστε να διαβάσετε όλη τη «Θεία Κωµωδία», έστω και µόνο για µια ώρα την ηµέρα, σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και έπειτα τα λέµε.

Το βιβλίο που πρέπει να διαβάζουµε ανήκει σε εκείνα τα θαύµατα µιας αέναης τεχνολογίας, της οποίας µέρος αποτελούν ο τροχός, το µαχαίρι, το κουτάλι, το σφυρί, το τσουκάλι, το ποδήλατο. Το µαχαίρι επινοήθηκε πολύ νωρίς, το ποδήλατο πολύ µεταγενέστερα. Αλλά όσο και αν οι σχεδιαστές αντιγράφουν ιδέες, τροποποιώντας κάποια λεπτοµέρεια, η ουσία του µαχαιριού παραµένει αναλλοίωτη. Υπάρχουν µηχανές που αντικαθιστούν το σφυρί, αλλά για ορισµένα πράγµατα θα είναι αναγκαίο κάτι που θα µοιάζει µε το πρώτο σφυρί που εµφανίστηκε αρχέγονα πάνω στην επιφάνεια της Γης. Μπορείτε να επινοήσετε ένα τέτοιο σύστηµα αλλαγής ταχυτήτων, αλλά το ποδήλατο παραµένει αυτό που είναι: δύο ρόδες, µια σέλα και τα πεντάλια. ιαφορετικά, ονοµάζεται µηχανάκι και είναι µια άλλη υπόθεση.

  Οι άνθρωποι για αιώνες σηµείωσαν βήµατα προόδου διαβάζοντας και γράφοντας, πρώτα πάνω σε πέτρες, έπειτα πάνω σε κηρωµένες πλάκες, κατόπιν πάνω σε περγαµηνές παπύρου, αλλά ήταν υπερβολικός µόχθος. Όταν ανακάλυψαν ότι µπορούσαν να δένουν µεταξύ τους τα φύλλα, έστω και αν ήσαν ακόµη χειρόγραφα, έβγαλαν ένα στεναγµό ανακούφισης. Και ποτέ πια δεν θα µπορέσουν να απαρνηθούν αυτό το θαυµαστό επίτευγµα.

 

 

Η µορφή-βιβλίο καθορίστηκε από την ανθρώπινη ανατοµία. Μπορούν να υπάρχουν ογκώδη βιβλία, αλλά αυτά έχουν κυρίως τη λειτουργία ντοκουµέντου ή διακόσµησης. Το στάνταρ-βιβλίο δεν πρέπει να είναι πιο µικρό από ένα πακέτο τσιγάρα ή πιο µεγάλο από το «Espresso». Εξαρτάται από τις διαστάσεις του χεριού και αυτές τουλάχιστον για την ώρα δεν έχουν αλλάξει, αν µας επιτρέπει ο Μπιλ Γκέιτς.

 Είναι αλήθεια ότι η τεχνολογία µας υπόσχεται µηχανές, µε τις οποίες θα µπορούµε να εξερευνούµε µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή τις βιβλιοθήκες όλου του κόσµου, να επιλέγουµε τα κείµενα που µας ενδιαφέρουν, να τα εκτυπώνουµε στο σπίτι µας µέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, µε τους χαρακτήρες που επιθυµούµε- ανάλογα µε το βαθµό της πρεσβυωπίας µας και τις αισθητικές µας προτιµήσεις- ενώ το ίδιο φωτογραφικό µηχάνηµα θα τακτοποιεί τα φύλλα και θα τα δένει, έτσι ώστε καθένας να µπορεί να συνθέτει προσωπικά έργα. Και λοιπόν; Θα αφανισθούν οι στοιχειοθέτες, τα τυπογραφεία, τα παραδοσιακά βιβλιοδετεία, αλλά θα έχουµε στα χέρια µας διαχρονικά ένα βιβλίο. 

Umberto Eco

 

Κείμενο Γ΄: Λογοτεχνικό

Ray Bradbury- Φαρενάιτ 451 (απόσπασμα)

Το 1953 ο Ray Bradbury (1920-2012), έγραψε το μυθιστόρημα Fahrenheit 451 (Φαρενάιτ 451). Ο παράξενος τίτλος του έργου παραπέμπει στους βαθμούς της θερμοκρασίας κατά την οποία ένα βιβλίο καίγεται. 

[…] ”Είμαστε συνηθισμένοι σε όλα αυτά. Ξέρεις, όλοι μας έχουμε κάνει τη σωστή σειρά λαθών, αλλιώς δεν θα ήμασταν τώρα εδώ. Όταν ζούσαμε ως ξεχωριστά άτομα, δεν νιώθαμε παρά μονάχα οργή. Εγώ χτύπησα έναν πυροσβέστη όταν, πριν από χρόνια, ήρθε να κάψει την βιβλιοθήκη μου. Από τότε δεν σταμάτησαν να με κυνηγούν παντού. Θέλεις να έρθεις στη συντροφιά μας, Μοντάγκιου;” “Ναι!” “Λοιπόν, τί μπορείς να μας προσφέρεις;…” “Μάλλον τίποτε. Πίστευα ότι είχα ένα μέρος από τον Εκκλησιαστή και ίσως λίγη Αποκάλυψη, αλλά τώρα ούτε αυτά δεν τα έχω…” “Τον Εκκλησιαστή είπες; Υπέροχα! Πού είναι;…” “Εδώ μέσα…” είπε ο Μοντάγκιου και έδειξε το κεφάλι του. “Α, μάλιστα…” Ο Γκρέιντζερ χαμογέλασε και κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι του. “Μάλιστα…” Ο Γκρέιντζερ στράφηκε προς τον Αιδεσιμότατο: “Έχουμε κανένα βιβλίο του Εκκλησιαστή;…” “Ένα. Είναι ένας άνδρας ονόματι Χάρις, από το Γιάνγκστάουν…”

 

Ο Γκρέιντζερ έπιασε τον Μοντάγκιου από τον ώμο: “Βάδιζε προσεκτικά. Πρόσεχε πολύ την υγεία σου. Ξέρεις, όλοι μας έχουμε φωτογραφική μνήμη, αλλά ξοδέψαμε μία ολόκληρη ζωή μαθαίνοντας πως να συγκρατούμε τα πράγματα που έτσι κι αλλιώς είναι φυλαγμένα εκεί μέσα. Ο κ. Σίμονς από δω, έχει εργαστεί επίπονα στο θέμα αυτό επί είκοσι χρόνια, και ήδη κατέχουμε τη μέθοδο να ανακαλούμε ανά πάσα στιγμή οτιδήποτε διαβάσαμε ποτέ. Θα σου άρεσε, άραγε, κάποια μέρα να διαβάσεις την Πολιτεία του Πλάτωνα;” “Βεβαίως…” “Εγώ είμαι η Πολιτεία του Πλάτωνα… Μήπως θέλεις να διαβάσεις Μάρκο Αυρήλιο; Ο κ. Σίμονς είναι ο Μάρκος Αυρήλιος…” “Χαίρω πολύ”, είπε ο κ. Σίμονς. “Παρομοίως” χαμογέλασε ο Μοντάγκιου.

 

”Λοιπόν, επέτρεψέ μου να σου συστήσω τον Τζόναθαν Σουίφτ, τον συγγραφέα του αμαρτωλού πολιτικού βιβλίου Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ. Ο κύριος που στέκεται δίπλα του είναι ο Δαρβίνος. Ο κύριος από δω είναι ο Σοπενχάουερ, κι εκείνος εκεί είναι ο Αϊνστάιν. Ο κύριος δίπλα μου είναι ο Άλμπερτ Σβάιτσερ, ένας αληθινά ευγενής φιλόσοφος. Όλοι είμαστε εδώ, καλέ μου Μοντάγκιου: ο Αριστοφάνης και ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Γκοντάμα Βούδας και ο Κομφούκιος και ο Τόμας Λαβ Πήκοκ και ο Τόμας Τζέφερσον και ο κύριος Λίνκολν. Και ταυτόχρονα είμαστε και ο Ματθαίος, ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης…” Όλοι γέλασαν σιγανά.

 

”Δεν είναι δυνατόν!” αναφώνησε ο Μοντάγκιου. “Κι όμως, είναι…” αποκρίθηκε με ένα αινιγματικό χαμόγελο ο Γκρέιντζερ. “Και επίσης είμαστε και εμπρηστές βιβλίων. Διαβάσαμε τα βιβλία και ύστερα τα κάψαμε από φόβο μήπως και τα ανακαλύψουν. Τα μικροφίλμ δεν θα μας βοηθούσαν, διότι και αυτά μπορεί να ανακαλυφθούν και να καταστραφούν, ξέρεις καλά πόσο εύκολα μπορείς να γίνεις ύποπτος, και επιπλέον, ταξιδεύουμε συνεχώς, δεν θα μπορούσαμε να θάβουμε τα μικροφίλμ και να επιστρέφουμε αργότερα στο ίδιο σημείο. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να ανακαλυφθεί κάθε σχετικό αντικείμενο.

 

Είναι προτιμότερο να φυλάμε τα βιβλία μέσα στα κεφάλια μας, όπου κανείς απολύτως δεν μπορεί να τα δει, ούτε και να υποψιαστεί την ύπαρξή τους. Είμαστε όλοι μας αποσπάσματα ή και μεγάλα κομμάτια Ιστορίας, Λογοτεχνίας, Φιλοσοφίας, Ποίησης και Διεθνούς Δικαίου. Ο Μπάιρον, ο Τόμας Παίην, ο Μακιαβέλι, οι πάντες είναι εδώ, μαζί μας… Και η ώρα είναι ήδη περασμένη. Ο πόλεμος αρχίζει από στιγμή σε στιγμή. Και είμαστε όλοι εδώ, και η πόλη είναι εκεί, τυλιγμένη ολόκληρη μέσα στο μανδύα της με τα χίλια χρώματα.

 

…”Το μόνο που θέλουμε είναι να διατηρήσουμε άθικτη την πολύτιμη γνώση. Προς το παρόν, δεν θέλουμε να ερεθίσουμε ούτε να εξοργίσουμε κανέναν. Διότι, αν χαθούμε εμείς, η γνώση θα πεθάνει ίσως για πάντα… Βαδίζουμε ακολουθώντας τις παλιές γραμμές των τραίνων, την νύχτα κοιμόμαστε στους λόφους και οι άνθρωποι της πόλης μας αφήνουν στην ησυχία μας. Μερικές φορές μας σταματούν και μας ψάχνουν, αλλά δεν βρίσκουν πάνω μας κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο. Η οργάνωσή μας είναι ελαστική και ευλύγιστη, απίστευτα χαλαρή και αποσπασματική. Μερικοί από εμάς έχουμε αλλάξει τα πρόσωπά μας με πλαστική εγχείρηση, το ίδιο και τα δακτυλικά μας αποτυπώματα. Για την ώρα το έργο μας είναι βασανιστικό, περιμένουμε την αρχή και, ελπίζω σύντομα, το τέλος του πολέμου. Τότε δεν θα είμαστε πλέον κάτω από τον έλεγχο των δυναστών μας, δεν θα είμαστε πια μια παράξενη μειονότητα που κλαίει στις ερημιές.

 

”Θα μεταδώσουμε προφορικά τα βιβλία στα παιδιά μας, κι αυτά με τη σειρά τους θα τα μεταδώσουν στους άλλους. Βέβαια, πολλά βιβλία θα χαθούν έτσι. Αλλά δεν μπορείς να αναγκάσεις τον κόσμο να σε ακούσει. Πρέπει να έρθουν σ’ εμάς από μόνοι τους, όταν θα έρθει εκείνη η ώρα που θα αναρωτηθούν τι συνέβη και ο κόσμος έχει φύγει κάτω από τα πόδια τους. Αυτό δεν θα αργήσει να γίνει…” “Πόσοι είστε συνολικά;” “Είμαστε χιλιάδες στους δρόμους, στις ξεχασμένες σιδηροδρομικές γραμμές, στους λόφους, αλήτες εξωτερικά, ενώ μέσα μας είμαστε βιβλιοθήκες… Ο καθένας απομνημόνευε το βιβλίο που ήθελε να θυμάται, έτσι ξεκίνησαν όλα. Έπειτα, τα τελευταία είκοσι χρόνια, συναντούσαμε ο ένας τον άλλον στο ταξίδι της περιπλάνησής μας, πλέκαμε το δίκτυο αργά και σταθερά, καταστρώναμε το μυστικό μας σχέδιο… Όμως, ως άνθρωποι, δεν είμαστε παρά φθαρμένες και σκονισμένες θήκες βιβλίων, τελείως ασήμαντοι κατά τα άλλα.»

 

Πηγή: Ray Bradbury, Φαρενάιτ 451, μετάφραση: Βασίλης Δουβίτσας. Αθήνα: Άγρα 2012.

 

Παρατηρήσεις:

ΘΕΜΑ Α:

Α1. Πού αποδίδει ο συντάκτης του κειμένου Α την αρνητική σχέση με το βιβλίο; Να απαντήσετε την ερώτηση σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων.

                                                                                                                   Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β:

Β1. α) Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας, τη λέξη Σωστό ή Λάθος και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας βασισμένοι στο Κείμενο Α΄

 

α) Η φιλαναγνωσία μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο απέναντι στην εμπορευματοποίηση.

β) Στην Ελλάδα οι φοιτητές βλέπουν μόνο ωφελιμιστικά τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

γ) Η ελληνική οικογένεια δεν ενδιαφέρεται για την πνευματική καλλιέργεια των παιδιών.

δ) Οι αρχαίοι Ἐλληνες συγγραφείς έχουν εκδοθεί με δαπάνη της πολιτείας.

ε) Το βιβλίο καταργεί τις χωροχρονικές αποστάσεις.

                                                                                                                      Μονάδες 10

Β2 α) i) Ποιο είναι το βασικό μήνυμα του κειμένου Β΄. Σε ποιο επίπεδο ταυτίζεται ή αποκλίνει η στόχευση του Κειμένου Α και του Κειμένου Β; ( Μονάδες 4) ii)Υπό ποια οπτική γωνία προσεγγίζεται το Κείμενο Α; Πως αυτό πιστοποιείται (Μονάδες 3); iii) Να σχολιάσετε τον τίτλο του  κειμένου Β΄, αναφερόμενοι και στη σχέση του με το περιεχόμενο όσων παραθέτει ο Umberto Eco (Mονάδες 3).

                                                                                                                      Μονάδες 10                                                                                                           

  Β3. α. Να αιτιολογήσετε τις ακόλουθες εκφραστικές επιλογές του συντάκτη του κειμένου Α΄:

1) χρήση α΄ πληθυντικού προσώπου: Αν στα σπίτια οι γονείς δεν ήµασταν έρµαια της τηλεοπτικής υποκουλτούρας

2) χρήση παρενθέσεων: (µόνη σοβαρή προσπάθεια έγινε από τον Καποδίστρια)

3) μακροπερίοδος λόγος: Σήµερα όπου η παγκοσµιοποίηση απειλεί µε την ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων και µε την οµογενοποίηση των πολιτισµών στο χωνευτήρι της «µονόδροµης σκέψης», η εθνική συνείδηση και η αυτογνωσία ενός λαού αποκτούν πιο επιτακτικό χαρακτήρα, η πνευµατική καλλιέργεια και οι κοινωνικοί αγώνες είναι σηµατωροί για µια προοδευτική πορεία.

4) ασύνδετο σχήμα: ο Αριστοτέλης, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Αϊνστάιν, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος... συνοµιλούν µεταξύ τους αλλά και µε εµάς, µε θέατρο το δικό µας νοητικό σύµπαν.

5) χρήση αποσιωπητικών: ο Αριστοτέλης, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Αϊνστάιν, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος... συνοµιλούν µεταξύ τους αλλά και µε εµάς, µε θέατρο το δικό µας νοητικό σύµπαν.

                                                                                                                       Μονάδες 5

β.  Να αποδώσετε τα μεταφορικά σημεία με δηλωτικά τους συνώνυμα (μονολεκτικά ή περιφραστικά) χωρίς να παραφράσετε το νόημα.

Με το προσωπικό διάβασµα, ο Αριστοτέλης, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Αϊνστάιν, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος... συνοµιλούν µεταξύ τους αλλά και µε εµάς, µε θέατρο το δικό µας νοητικό σύµπαν. Και εµείς ως σκηνοθέτες νιώθουµε τη γοητεία του όµορφου ταξιδιού της αυτογνωσίας.

                                                                                                                       Μονάδες 5

γ. Ποια έγκλιση κυριαρχεί στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου Α’ και γιατί;

                                                                                                                     Μονάδες 5

Γ. Ποιο είναι το θέμα του προς εξέταση λογοτεχνικού κειμένου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Υπάρχουν κοινοί τόποι ανάμεσα στη δυστοπική κοινωνία, που περιγράφεται στο Κειμένο Γ και την αντίστοιχη σημερινή, ως προς το ζήτημα της αποτίμησης των βιβλίων; (150-200 λέξεις)

                                                                                                                   Μονάδες 15

Δ. Στην εποχή μας, την εποχή της παγκοσμιοποίησης, της τεχνολογίας και της αποξένωσης, οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από το βιβλίο και αυτό έχει κατακερματίσει την σκέψη, την κρίση και τη γλώσσα τους. Να γράψετε ένα άρθρο (350-400 λέξεις), όπου θα σχολιάσετε τα αίτια της απομάκρυνσης του ανθρώπου απ’ τη φιλαναγνωσία και θα προτείνετε τρόπους γεφύρωσης της σχέσης με το βιβλίο.  Να αντλήσετε στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς και το λογοτεχνικό κείμενο.

                                                                                                                     Μονάδες 30