Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Κριτήριο Αξιολόγησης (Γενετική)

 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΕΝΕΤΙΚΗ

Κείμενο 1: Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης – Είμαστε ό,τι τρώμε

Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης (1970) είναι πεζογράφος (Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2021,  Βραβείο Μυθιστορήματος - Περιοδικό "www.oanagnostis.gr" 2022). Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

1.Λοιπόν, για σήμερα το μενού περιλαμβάνει μοσχαρίσιο κρέας εμπλου­τισμένο με γονίδια σκόρδου, πατάτες εμβολιασμένες με γονίδια σκύλου, μεταλλαγμένη σόγια και γενετικά τροποποιημένη ντομάτα. Μήπως σας φαίνονται περίεργα όλα αυτά; Και όμως αρκετοί ανάμεσά μας έχουν δοκιμάσει ανάλογες λιχουδιές και σύντομα θα τις δοκιμάσουν και οι υπόλοιποι. Το σενάριο μοιάζει εφιαλτικό, αλλά εδώ που τα λέμε δεν είναι και λίγοι οι εφιάλτες με τους οποίους έχουμε συνηθίσει να ζούμε.

2.Μέχρι τώρα ο κύριος διατροφικός κίνδυνος προερχόταν απ’ τη χημική μόλυνση των τροφών: με φυτοφάρμακα, λιπάσματα, ορμόνες, κρεατά­λευ­ρα κτλ. ντοπάραμε τα φυτικά και ζωικά είδη, με σκοπό να αυξήσουμε την παραγόμενη ποσότητα τροφής και στο τέλος καταφέραμε να κάνουμε κάθε τροφή ύ­ποπτη για λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές ασθένειες. Από εδώ και πέρα, η κύρια απειλή θα προέρχεται απ’ τη γενετική μόλυνση: γενετικά υλικά αναμιγνύονται, γονίδια μεταφέρονται απ’ το ένα είδος στο άλλο, γενετικοί κώδικες τροποποιούνται.

3. Και όλα αυτά για την εξυπηρέτηση των αυξημένων ανθρώπινων ανα­γκών. Ο πληθυσμός της γης πληθαίνει, οι ανάγκες σε τροφή πολλαπλασιάζονται, οι φυσικές αντοχές μειώνονται, άρα κάτι πρέπει να γίνει. Τουλάχιστον έτσι λένε. Στα αλήθεια όμως υπάρχει κανείς που πιστεύει πως οι εταιρείες βιοτεχνολογίας μοχθούν νύχτα-μέρα, για να ταΐσουν τον υποσιτισμένο Αφρικανό; Υποσιτισμένος ήταν και υποσιτισμένος θα μείνει, τη στιγμή μάλιστα που ο αναπτυγμένος κόσμος αναζητεί στα ινστιτούτα αισθητικής την καλλίγραμμη σιλουέτα που η πολυφαγία τού στέρησε. Τροφή υπάρχει, και μάλιστα μπόλικη^. πρόθεση να διατεθεί δίκαια δεν υπάρχει. Άρα, τα περί κάλυψης των αναγκών δεν πείθουν. Κάπου αλλού βρίσκονται οι αληθινές αιτίες.

4.Στην πραγματικότητα η παραγωγή μεταλλαγμένων τροφίμων είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρα δραστηριότητα. Οι εταιρίες βιοτεχνολογίας κατα­σκευάζουν ένα εξελιγμένο φυτικό ή ζωικό είδος, που με μικρότερο κόστος αποδίδει μεγαλύτερη ποσότητα. Με την εμπορική προώθησή του φτάνει στο γεωργό ή στον κτηνοτρόφο που δε δυσκο­λεύεται να καταλάβει πως η μεταλλαγμένη ντομάτα ή το μεταλλαγμένο κουνέλι συμφέρουν περισσό­τερο στην καλλιέργεια ή στην εκτροφή. Το κράτος που βλέπει την αγροτική και την κτηνοτροφική παραγωγή να αυξάνεται αναγκάζεται με ή χωρίς επιφυλάξεις να συγκατανεύσει και ο καταναλωτής που βρίσκει τα μεταλλαγμένα είδη σε οικονομικότερη τιμή υποχρεώνεται να τα αγοράσει. Μέσα απ’ την αθώα αυτή διαδικασία, το συμφέρον της πολυεθνικής ταυτίζεται με το συμφέρον του παραγωγού, του κράτους και του καταναλωτή και απ’ τη διαπλοκή των συμφερόντων τους εξασφαλίζεται ένα μπλοκ δυνάμεων που προωθούν ή ανέχονται την προώθηση των γενετικά τροποποιημένων φυτικών και ζωικών ειδών.

5.Μ’ αυτά και μ’ αυτά, εισβάλλουν τα μεταλλαγμένα στο πιάτο μας. Ποιος στ’ αλήθεια, είναι πλέον βέβαιος ότι αυτό που τρώει δεν περιέχει γενετικά τροποποιημένα στοιχεία, όταν ένα πλήθος από μεταλλαγμένα είδη διακινούνται στην αγορά κρυμμένα στα ψιλά γράμματα των συσκευα­σιών; Γιατί, πράγματι, απ’ τις τυποποιημένες τροφές των σούπερ μάρκετ ως τα φρέσκα λαχανικά της λαϊκής και το κρέας του χασάπη της γειτονιάς, ο κίνδυνος καιροφυλακτεί εκεί που δεν τον περιμένεις, φέρνο­ντας μαζί του πρώτα κάποιες εκπτώσεις στη γεύση, ύστερα κά­ποιες ελαφρότερες ή σο­βαρότερες ασθένειες και στο τέλος μπορεί και γενετικές μεταλλάξεις.

6.Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύουμε πως θα ήταν φρόνιμο να εμποδιστούν οι έρευνες της γενετικής και οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας, αφού με συνετή χρήση θα μπορούσαν να αποβούν πολλαπλά ωφέλιμες για την ανθρωπότητα. Αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς απ’ την επιστημονική έρευνα περάσαμε με τέτοια ευκολία στη μαζική εμπο­ρι­κή παραγωγή και εκμετάλλευση των μεταλλαγμένων ειδών, δίχως ακόμη να έχει υπολογιστεί επιστημονικά ο ενδεχόμενος κίνδυνος. Ακριβέστερα, αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς αφήνονται οι πολυεθνικές εταιρίες έτσι ασύδοτες να πειραματίζονται και να αυτοσχε­διάζουν πάνω στους μηχανισμούς της ζωής, άρα πάνω στην ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος και στην υγεία όλης της ανθρωπότητας.

                                                                     Artinews.gr

16.01.18

Κείμενο 2: Αγλαΐα Αθανασιάδου - Θα είναι τελικά η κλωνοποίηση αποδεκτή;

Η Αγλαΐα Αθανασιάδου είναι Ομότιμη καθηγήτρια Βιολογίας-Μοριακής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών

1.Ποια είναι τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζουμε στην περίπτωση της κλωνοποίησης του ανθρώπου, ως κοινωνία; Ποια αρχή προσβάλλεται, ώστε να δικαιολογείται η αίσθηση της παραβίασης της φύσης και τελικά η νομική απαγόρευσή της; Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος-κλώνος είναι ουσιαστικά το μονοωγενές δίδυμο αδέλφι του ατόμου από το οποίο προέρχεται ο πυρήνας των κυττάρων του. Δίδυμοι άνθρωποι παράγονται με φυσικό τρόπο από καταβολής του είδους και δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα.

2.Η βιολογική και κοινωνική υπόσταση και των διδύμων, όπως όλων των ανθρώπων, είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της φυσικής τους υπόστασης (όπου κύριος αλλά όχι αποκλειστικός παίκτης είναι το γενετικό υλικό) και του περιβάλλοντος στο οποίο αφενός μεν κυοφορούνται και γεννιούνται, αφετέρου ανατρέφονται, ζουν, αρρωσταίνουν, θεραπεύονται, αναπτύσσονται, κοινωνικοποιούνται, εργάζονται, κ.λπ.

3.Έτσι, δίδυμοι μονοωικοί άνθρωποι, αρχίζοντας την ύπαρξή τους ταυτόχρονα και διάγοντας τον βίον τους παράλληλα ο ένας με τον άλλον, μπορούν, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο και ελεύθερα να ασκούν τη βούλησή τους ο καθένας για τον εαυτό του, και να επιλέγουν τους άξονες που καθορίζουν τη ζωή τους, με τους ίδιους περιορισμούς που ισχύουν για όλους τους ανθρώπους γύρω τους, δίδυμους ή μη, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση, αν και έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, να απολαμβάνουν τον σεβασμό των άλλων ο καθένας ως μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα.

4.Ας δούμε τώρα ποια θα είναι η βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου-κλώνου μετά από μια επιτυχή προσπάθεια κλωνοποίησης ενός ανθρώπου-δότη. Ο άνθρωπος-κλώνος φέρει το ίδιο κύριο γενετικό υλικό με τον άνθρωπο-δότη, όπως συμβαίνει και μεταξύ δύο μονοωικών διδύμων. Όμως, ενώ ο άνθρωπος-δότης γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ως μια μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα, ο κλώνος του αναμένεται να γεννηθεί σε ένα κοινωνικό και ψυχολογικό πλαίσιο ήδη καθορισμένο από την προϋπάρχουσα προσωπικότητα του ανθρώπου-δότη που είναι το θεωρητικό δίδυμό του, δηλαδή ενός άλλου ανθρώπου.

5.Αυτή είναι μια κρίσιμη διαφορά από τους φυσιολογικούς διδύμους και ακόμα και αν δεν ζει ο δότης. Η προσωπικότητα του δότη είναι παρούσα στη μνήμη των ανθρώπων του περιβάλλοντός του, μερικοί εκ των οποίων μπορεί να είναι αυτοί που φροντίζουν για την παραγωγή του κλώνου του, η ταυτότητα δε αυτής της προσωπικότητάς  του θα αναμένεται να επαληθευτεί στο πρόσωπο του κλώνου του.

6. […]Είναι φανερό ότι ο άνθρωπος-κλώνος αναμένεται να γεννηθεί σε συνθήκες όπου σαφώς διακυβεύονται η ελευθερία της βούλησής του και το δικαίωμά του για αυτοδιάθεση και ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Ουσιαστικά δηλαδή, ο άνθρωπος-κλώνος θα γεννηθεί σε συνθήκες ψυχολογικής και κοινωνικής ομηρίας και άρα με υποθηκευμένο ήδη ένα κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου: τη μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητάς του.

7. Είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, η μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητας, που προσδίδει στον άνθρωπο την κοινωνική του υπόσταση και που παρέχει στον καθένα μας τη δυνατότητα άσκησης της επιλογής και τη δύναμη ανάπτυξης, συνιστά δε θεμελιώδες αγαθό της ύπαρξής μας και ως εκ τούτου προστατεύεται από νόμους εθνικούς και υπερεθνικούς. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται κατανοητό, πιστεύω, το ποια είναι η αρχή που προσβάλλεται από την κλωνοποίηση ενός ανθρώπου: Προσβάλλεται η αρχή του σεβασμού της ελεύθερης βούλησης, της αυτονομίας και κατ' επέκταση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ως έμφρονος και κοινωνικού όντος.

8.Υπό αυτή την έννοια, η κλωνοποίηση του ανθρώπου πράγματι συνιστά παραβίαση της φύσης, διότι ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος. Και ο άνθρωπος εδώ νοείται ως ο εκπρόσωπος του ανθρωπίνου είδους, ανεξάρτητα από το εάν ο άνθρωπος-κλώνος υπάρχει ή δεν υπάρχει. Στο πλαίσιο αυτό η κλωνοποίηση ενός ανθρώπου συνιστά προσβολή θεμελιωδών αξιών του ανθρώπου. Είναι φανερό ότι η ερώτηση «γιατί να μην κλωνοποιήσω τον εαυτόν μου, αφού η επιστήμη μπορεί να το κάνει;» δεν δηλώνει απλώς μία αθώα ματαιοδοξία, ανεξάρτητα από το αν το γνωρίζει ή όχι ο ερωτών. Είναι οι θεσμοί που πρέπει να γνωρίζουν.

Εφημερίδα των Συντακτών, 17.02.18

Κείμενο 3: Pamela Gillilan-Λεβιάθαν

 

Η Pamela  Gillilan (1918-2001) ήταν Βρετανίδα ποιήτρια και πεζογράφος. Η ποίησή της χαρακτηρίζεται ελεγειακή. Το λεβιάθαν ήταν ένα θαλάσσιο τέρας με τη μορφή γιγάντιου φιδιού ή κροκοδείλου, το οποίο αναφέρεται έξι φορές στην Παλαιά Διαθήκη. Ο μύθος λέει ότι ο θεός έφτιαξε ένα αρσενικό και ένα θηλυκό λεβιάθαν αλλά σκότωσε το θηλυκό γιατί οι απόγονοί τους θα κυρίευαν τον κόσμο (Βικιπαίδεια). Το ντόντο ήταν ενδημικό πουλί που ζούσε στον Ινδικό ωκεανό, το οποίο εξαφανίστηκε κατά τον 17^ο αιώνα.

 

Δεν μπορείτε να κάνετε τις φάλαινες

να κάνουν φάλαινες.

Οι κότες δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα

να γεννούν αυγά για σας·

η καρτερική αγελάδα

συλλαμβάνει με την εκκένωση της σύριγγας·

κοπάδια γόνων

θα γεμίσουν τσιμεντένιες λίμνες –

αλλά τις φάλαινες δεν μπορείτε να τις χειρίζεστε

να τις περιορίζετε

να τις εκτρέφετε

να τις εξημερώνετε όπως τα δελφίνια ή τα λιοντάρια

να τις βάζετε σε αγέλες όπως τα γουρούνια ή τα πρόβατα.

Η αναπαραγωγή τους είναι δική τους υπόθεση

το γάλα τους για τα δικά τους μικρά.

Πολύτιμες τις βρίσκουμε

μόνο όταν πεθάνουν.

Όταν καμιά δεν θα έχει απομείνει ζωντανή

τα μνημειώδη τους οστά

θα στέκουν ξεγυμνωμένα σε μουσεία

οι εικόνες τους θαυμάσιες στο Φ

στο αλφαβητάρι ενός παιδιού

όπως στο Ν το ντόντο

στο Α ο άνθρωπος.

 

 μετάφραση: Γιώργος  Λαμπράκος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 

Α1. Σε μια παράγραφο να συνοψίσετε τα κοινά σημεία και τις διαφοροποιήσεις δότη και κλώνου, σύμφωνα με την οπτική της Αγλαΐας Αθανασιάδου (Κείμενο 2).

  Μονάδες 20                                                                                                                          

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων κειμένων (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):

    

1. Ο συντάκτης στην 3η παράγραφο του Κειμένου 1:	α. επικροτεί τα επιχειρήματα όσων τάσσονται υπέρ της αναγκαιότητας των γενετικά τροποποιημένων φυτικών και ζωικών ειδών.
	β. υποστηρίζει ότι τα υπάρχοντα αποθέματα τροφής καλύπτουν τις ανάγκες του πλανήτη.
	γ. τεκμηριώνει ότι ο πληθυσμός του πλανήτη μας αυξάνεται.
2.  Σύμφωνα με την 4η παράγραφο του Κειμένου 1 γεωργοί και κτηνοτρόφοι:	α. προσαρμόζονται με τα θέλω των πολυεθνικών
	β. ανθίστανται σθεναρά στις επιταγές των πολυεθνικών
	γ. ωφελούνται οικονομικά απ’ τον δραστικό περιορισμό των μεταλλαγμένων τροφίμων
3. Ο συντάκτης στην 6η παράγραφο του Κειμένου 1:	α. προκρίνει την καθολική απαγόρευση των ερευνών της γενετικής.
	β. υποστηρίζει ότι οι επιστήμονες κωδικοποίησαν τον αρνητικό αντίκτυπο των μεταλλαγμένων ειδών πολύ πριν την κυκλοφορία τους.
	γ. προβληματίζεται για την απρόσκοπτη δράση των πολυεθνικών.
4. Οι ερωτήσεις στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2:	α. βοηθούν τη συντάκτρια να αναπτύξει την οπτική της για το ζήτημα.
	β. σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη.
	γ. δίνουν το κατάλληλο ερέθισμα στον δέκτη, ώστε να ενεργοποιηθεί για την απάντησή τους.
5. Αντώνυμο της λέξης «έμφρων» στην 7η παράγραφο του Κειμένου 2:	α. ποδηγετούμενος
	β. ασύνετος
	γ.  αποσυνάγωγος

Μονάδες 10

 Β2 α) i) Σε ποιο κειμενικό είδος (περιγραφή, αφήγηση, εξήγηση, οδηγίες, επιχειρηματολογία) εντάσσεται το Κείμενο 1; (Μονάδα 1)  Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις γλωσσικές επιλογές του συντάκτη, οι οποίες συνδέονται με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος (Μονάδες 3) ii) Κείμενο 1, §2: Ποιος ο ρόλος των παραδειγμάτων και του ασύνδετου σχήματος; (Μονάδες 4)

 Μονάδες 8                                                                                                                    

β) Κείμενο 2, §6: i) Να επισημάνετε ένα χωρίο, στο οποίο χρησιμοποιείται η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. (Μονάδα 1) Τι προσδίδει στο ύφος του κειμένου η συγκεκριμένη συντακτική επιλόγή; (Μονάδες ii) Να αναδιατυπώσετε το χωρίο, αξιοποιώντας τη δηλωτική γλώσσα. (Μονάδα 1) ii) Να σχολιάσετε την επικοινωνιακή λειτουργία του ενωτικού (-) και της διπλής τελείας (:). (Μονάδες 3)

Μονάδες 7                                                                                                                           

Β3 Σε μια παράγραφο 80-90 λέξεων, καλείστε ν’ αναπτύξετε το υπογραμμισμένο χωρίο του Κειμένου 2:

Είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, η μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητας, που προσδίδει στον άνθρωπο την κοινωνική του υπόσταση και που παρέχει στον καθένα μας τη δυνατότητα άσκησης της επιλογής και τη δύναμη ανάπτυξης.

Μονάδες 10                                                                                                                            

Γ. Τι εξυπηρετούν οι αναφορές του ποιητικού υποκειμένου στο ζωικό βασίλειο, σύμφωνα με την κρίση σας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Συμμερίζεστε την απαισιόδοξη οπτική της ποιήτριας για το μέλλον της ανθρωπότητας; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15                                                                                                               

Δ. Σε μια εισήγησή σας (350-400 λέξεις), που θα εκφωνηθεί στην τελετή αποφοίτησης του Λυκείου σας,  να αναδείξετε τα ηθικής υφής ζητήματα που συνδέονται με τη Γενετική και να προτείνετε τρόπους δραστικής αντιμετώπισης των κινδύνων που εκπορεύονται από την κατάχρησή της.

 Μονάδες 30                                                                                                                         

                              

Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Κριτήριο Αξιολόγησης: (Τεχνολογία)

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

 

Κείμενο 1(Μη Λογοτεχνικό): Jacques Ellul-Οι αντιφάσεις του πολιτισμού

Ο Γάλλος στοχαστής Jacques Ellul (1912-1994) με το πολυσχιδές έργο του πραγματεύτηκε την τεχνική (τεχνολογία) και την καθοριστική της επιρροή στον σύγχρονο κόσμο. Παράλληλα καταπιάστηκε με ζητήματα που άπτονται της κοινωνιολογίας, της τέχνης, της πολιτικής, του δικαίου και της θεολογίας.

Ανάμεσα στον πολιτισμό και στην Τεχνική υπάρχει μια τριμερής αντίφαση την οποία πρέπει να έχουμε υπόψη μας, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε σωστά το πρόβλημα.

Ο τεχνικός κόσμος είναι ο κόσμος των υλικών πραγμάτων αποτελείται από υλικά πράγματα και έχει σχέση μ' αυτά. Η Τεχνική εγγυάται στον άνθρωπο μόνο την υλική ευτυχία που μπορούν να του εξασφαλίσουν τα υλικά αντικείμενα. Αλλά, η τεχνική κοινωνία δεν είναι μια αληθινά ανθρωπιστική κοινωνία, αφού βάζει σε πρώτη μοίρα τα υλικά πράγματα κι όχι τον άνθρωπο. Μπορεί μόνο να δράσει πάνω στον άνθρωπο, μειώνοντάς τον και βάζοντάς τον στο δρόμο του ποσοτικού. Η ριζική αντίφαση υπάρχει ανάμεσα στην τεχνική τελειότητα και την ανθρώπινη ανάπτυξη, επειδή η τελειότητα αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ποσοτικής ανάπτυξης και κατ' ανάγκη στρέφεται αποκλειστικά προς ό,τι είναι μετρήσιμο. Αντίθετα, η ανθρώπινη τελειότητα ανήκει στο χώρο του ποιοτικού και στρέφεται προς ό,τι δεν είναι μετρήσιμο. Στην εποχή μας, η τεχνική ανάπτυξη μονοπωλεί όλες τις ανθρώπινες δυνάμεις, τα πάθη, τις διάνοιες και τις αρετές με τέτοιο τρόπο, που είναι πρακτικά αδύνατο να αναζητήσουμε και να βρούμε κάπου οποιαδήποτε καθαρά ανθρώπινη τελειότητα. Κι αν αυτή η αναζήτηση είναι αδύνατη, τότε δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός με την καθαυτό σημασία του όρου.

Η τεχνική ανάπτυξη οδηγεί σε μια αύξηση της δύναμης. Δηλαδή, δημιουργούνται τεχνικά μέσα ασύγκριτα πιο αποτελεσματικά απ' ό,τι είχε επινοηθεί μέχρι σήμερα. Η Τεχνική είναι δύναμη που έχει ως αντικείμενο της μόνο τη δύναμη, με την ευρύτερη σημασία της λέξης. Η δυνατότητα δράσης γίνεται απεριόριστη και απόλυτη. Για παράδειγμα, έχουμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εξαλείψουμε όλη τη ζωή πάνω στη γη, επειδή διαθέτουμε τα μέσα που μπορούν να πετύχουν κάτι τέτοιο. Σ' όλους τους τομείς δράσης έχουμε να κάνουμε με τέτοιες απόλυτες δυνατότητες. Έτσι, π.χ., οι κυβερνητικές τεχνικές, που αναμειγνύουν οργανωτικές, ψυχολογικές και αστυνομικές τεχνικές, τείνουν να δώσουν στις κυβερνήσεις απόλυτη δύναμη. Κι εδώ θα πρέπει να επισημάνω έναν μεγάλο νόμο που πιστεύω ότι είναι βασικός για την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε: όταν η δύναμη γίνεται απόλυτη, οι αξίες χάνονται. Η δύναμη, όσο μεγαλώνει καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στο καλό και στο κακό, ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο. Είμαστε αρκετά εξοικειωμένοι μ' αυτό το φαινόμενο στις ολοκληρωτικές κοινωνίες. (...)

Η τρίτη και τελευταία αντίφαση είναι ότι η Τεχνική δεν μπορεί ποτέ να γεννήσει την ελευθερία. Φυσικά, η Τεχνική απελευθερώνει την ανθρωπότητα από ένα ολόκληρο σύνολο παλιών περιορισμών. Είναι προφανές, παραδείγματος χάρη, ότι απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα όρια που του έχουν επιβάλει ο χρόνος και ο χώρος" ότι ο άνθρωπος έχει, χάρη σ' αυτήν, απελευθερωθεί (ή τουλάχιστον τείνει να απελευθερωθεί) από την πείνα, το υπερβολικό κρύο και την ζέστη, από τους ρυθμούς των εποχών και από το σκοτάδι της νύκτας• ότι η ανθρώπινη φυλή έχει απελευθερωθεί από ορισμένους κοινωνικούς περιορισμούς μέσω της συναλλαγής της με το σύμπαν και από τους διανοητικούς της περιορισμούς μέσω της συσσώρευσης των πληροφοριών. Αλλά σημαίνει αυτό ότι ο άνθρωπος είναι πραγματικά ελεύθερος; Άλλοι περιορισμοί, εξίσου καταπιεστικοί και αυστηροί με τους παραδοσιακούς, έχουν επιβληθεί μέσω της Τεχνικής στο ανθρώπινο ον της σημερινής τεχνολογικής κοινωνίας. Νέα όρια και τεχνικές πιέσεις έχουν πάρει τη θέση των παλιών, φυσικών περιορισμών, και σίγουρα δεν μπορούμε να αποδείξουμε ότι ο άνθρωπος έχει κερδίσει πολλά Όσο περισσότερο αυξάνονται στην κοινωνία οι τεχνικές δράσεις, τόσο περισσότερο μειώνεται η ανθρώπινη πρωτοβουλία και αυτονομία. Όσο περισσότερο είναι αναγκασμένο το ανθρώπινο ον να ζει σ' έναν κόσμο διαρκώς αυξανόμενων απαιτήσεων, τόσο περισσότερο χάνει κάθε δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και ατομικότητας στη δράση.

Έχουμε τη γνώμη ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση σ' αυτό το πρόβλημα, σε αντίθεση με ό,τι γράφουν όσοι συγγραφείς ασχολήθηκαν μ' αυτό. Όλοι κάνουν έναν απαράδεκτο συλλογισμό: απορρίπτουν την Τεχνική και θέλουν να επιστρέψουμε σε μια προ-τεχνική κοινωνία. Σίγουρα μπορεί κανείς να λυπηθεί που χάθηκε κάποια αξία ή κάποια κοινωνική ή ηθική μορφή του παρελθόντος, αλλά, όταν κάποιος ασχολείται με το πρόβλημα της τεχνικής κοινωνίας, δεν μπορεί να υποστηρίζει στα σοβαρά ότι είναι δυνατόν να ξαναζωντανέψει το παρελθόν. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι ότι στο παρελθόν τα πράγματα ήταν διαφορετικά, ότι το ανθρώπινο ον αντιμετώπιζε άλλους κινδύνους, λάθη, δυσκολίες και πειρασμούς. Καθήκον μας είναι να ασχολούμαστε με τους κινδύνους, τα λάθη, τις δυσκολίες και τους πειρασμούς που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος στον σύγχρονο κόσμο. Κάθε λύπη για το παρελθόν είναι μάταιη, κάθε επιθυμία να επιστρέψουμε σ' ένα προγενέστερο κοινωνικό στάδιο δεν είναι ρεαλιστική. Δεν υπάρχει πιθανότητα να γυρίσουμε πίσω, να διαγράψουμε ή και να σταματήσουμε την τεχνική πρόοδο. Ό,τι έγινε έγινε. Καθήκον μας είναι να βρούμε τη θέση μας στην τωρινή κατάσταση μας και σε καμιά άλλη. Η νοσταλγία δεν έχει επιβιωτική αξία στον σύγχρονο κόσμο και δεν είναι παρά μια πτήση στη χώρα των ονείρων. 

Πηγή: Jacques Ellul, «Η τεχνολογική τάξη» στο: Lewis Mumford, Lynn White, Jack Ellul, Eugene S. Schwartz, Η φωτιά του Προμηθέα, κριτικά δοκίμια για τον σύγχρονο τεχνολογικό πολιτισμό, μετάφραση: Ζήσης Σαρίκας, Σκόπελος: Νησίδες 1998.

Κείμενο 2 (Μη Λογοτεχνικό): Δήμητρα Μιχαλοπούλου- Τεχνολογικός εθισμός

Η Δήμητρα Μιχαλοπούλου είναι πτυχιούχος του τμήματος Ψυχολογίας της σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο παρατηρείται το φαινόμενο της αύξησης της αλόγιστης χρήσης της τεχνολογίας, τόσο από τους ενηλίκους όσο και από τα παιδιά και τους νέους –στις ηλικίες αυτές έχει πάρει και επικίνδυνα ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η τεχνολογική εξέλιξη, η οποία κατά τα άλλα, έχει ωφελήσει σε μεγάλο βαθμό τον άνθρωπο και την ποιότητα της ζωής του, γίνεται ταυτόχρονα και «δυνάστης» του, μέσω της εξάρτησής του ανθρώπου από αυτήν.

Ως εκ τούτου, μιλάμε για μία νέα μορφή εθισμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, τον τεχνολογικό εθισμό. Πρόκειται για την εξαρτητική συμπεριφορά του ατόμου απέναντι στα διάφορα μέσα τεχνολογίας, όπως το ίντερνετ, ο Online τζόγος, τα βιντεοπαιχνίδια, τα ιντερνετικά παιχνίδια, καθώς και τα κοινωνικά δίκτυα.

Όλες οι παραπάνω μορφές εξάρτησης δύναται να πάρουν τεράστια έκταση και να δημιουργήσουν σοβαρές συνέπειες στην ψυχοκοινωνική υγεία του ατόμου. Ο μηχανισμός εξάρτησης παραμένει ο ίδιος με τις παραδοσιακές εξαρτήσεις, όπως είναι η εξάρτηση από ουσίες.

Έχουμε δει τεράστιες αλλαγές τα τελευταία 20 χρόνια στον τεχνολογικό τομέα. Τα πράγματα γύρω μας έχουν αλλάξει ραγδαία και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Δυστυχώς δεν έχει υπάρξει ακόμη ο απαιτούμενος χρόνος στην μελέτη αυτών των νέων παθολογικών συμπεριφορών που σχετίζονται με τις συμπεριφορές τεχνολογικής εξάρτησης, οι οποίες μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν.

Εκείνο που γνωρίζουμε καλά όμως είναι ότι οι άνθρωποι που ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς τους και της ζωής τους παίζοντας ηλεκτρονικά ιντερνετικά παιχνίδια, αποκλείοντας άλλα ενδιαφέροντα αντιμετωπίζουν σοβαρή δυσλειτουργία σε ψυχολογικό επίπεδο και επηρεάζονται εξέχοντες τομείς της ζωή τους, όπως για παράδειγμα η κοινωνικότητά τους. Παρατηρούνται ακόμη και συμπτώματα στέρησης σε αυτά τα άτομα μόλις απομακρυνθούν από το «πάθος του παιχνιδιού».

Μάλιστα το DSM 5 (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας) επισημαίνει ότι υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα εγκεφαλικά πρότυπα των ατόμων που είναι εθισμένα στα ηλεκτρονικά ιντερνετικά παιχνίδια είναι παρόμοια με αυτά των ατόμων που είναι εθισμένα στη κατάχρηση ουσιών. Εξίσου σημαντική είναι και η κατάχρηση κοινωνικών δικτύων, όπως αυτών του facebook για παράδειγμα αλλά και των smartphones, tablets κλπ.

Μιλάμε για δημιουργία εξαρτημένης συμπεριφοράς καθώς η χρήση όλων αυτών δημιουργεί την αίσθηση της ευχαρίστησης και της ανταμοιβής. Όταν συνυπάρχουν δε και άλλα προβλήματα όπως φοβίες, αγχώδεις διαταραχές, δυσκολίες κοινωνικές κ.α ο εθισμός είτε σε ουσίες είτε σε τεχνολογικά μέσα, δημιουργεί μία «παρωπίδα» στο άτομο, προκειμένου να μην έρθει αντιμέτωπο με όλα αυτά.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ζητηθεί η βοήθεια από ειδικό, και να εφαρμοστεί η κατάλληλη ψυχοθεραπεία.

Πηγή: https://www.flowmagazine.gr/texnologikos_ethismos/

29/03/2016

Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Γλυκερία Μπασδέκη- Σου τηλεφωνώ από το τελευταίο καρτοκινητό του πλανήτη

αύριο δεν θα μας συνδέει κανένα καλώδιο
αύριο θα πεθάνει ο γκράχαμ μπελ
αύριο θα γυρίσουμε στη μεγάλη σπηλιά
θα φοράω τη γούνα που έγδαρες
θα σε περιμένω με τα δεκατρία παιδιά μου
θα παρακαλάω να’ναι όλα δικά σου
αύριο θα πεθάνει η σταθερή τηλεφωνία
αύριο θα πεθάνουν τα άι φον
αύριο θα’χουμε τη μεγάλη κηδεία
χωρίς καλώδια
χωρίς οπτικές ίνες
η γούνα θα’ναι ζεστή
θα μπουσουλάω στα τέσσερα
τα παιδιά θα πεινάνε
η σπηλιά δε θα μας χωράει
θα βγούμε έξω
έξω θα’ναι ο λύκος
έξω θα’ναι η αρκούδα
θα χορεύουμε πόλκα στην κηδεία του εφευρέτη
θα ζωγραφίζουμε τηλέφωνα με μωβ κορδέλλες
θα με λένε το Κορίτσι χωρίς Καλώδιο
θα με λένε η Γυναίκα με τα δεκατρία παιδιά
θα με λένε Μαύρη Ντριν
Θα με λένε Μαύρη Ντραν
θα με λένε Αλό,
ιζ ενιμπόντι δέαρ;

αύριο δε θα’χουμε πολιτισμό
αύριο θα’μαι λιγότερο γενναία
αύριο δεν θα μας συνδέει κανένα καλώδιο

πονάει ο λαιμός μου
έκλεισε ο λαιμός μου
ένας βράχος σφήνωσε στο λαιμό μου
έχει κατολίσθηση απόψε κι είναι ωραία
μην κλείσεις!
έχω κρατήσει λίγο καλώδιο
ίσα ίσα να περνάει μέσα απ΄ τα βράχια
τι βράχια απόψε!
συγνώμη που μιλάω λίγο περίεργα
συγνώμη που καπνίζω δέκα πακέτα
συγνώμη που καπνίζω σαν πούστης
συγνώμη που έκλεισε η φωνή μου
έχω ένα βράχο μες στο λαιμό μου
έχω φωνητικές χορδές του κώλου
συγνώμη που ακούγομαι σαν καμπαρετζού
συγνώμη που σου σκοτίζω την Παναγία
-είναι ο βράχος ,αυτός τα κάνει
μέριασε βράχε να διαβώ
το κύμα απάνωθέ μου
θε μου
θε μου
Θε μου σώσε με
Θε μου πάρε το βράχο
απειλείται η φωνή μου
απειλείται η σχέση μου
απειλείται το κόκκινο νυχτικό μου
απειλείται το σετ μεταξωτά εσώρουχα/σουτιέν-κυλότα
απειλούμαι
χάνω τη φωνή μου
χάνω την τραχεία
χάνω το φάρυγγα
χάνω την έσω λαρυγγική
σε χάνω απόψε-
μην
μην
μην κλείσεις
-αύριο δεν θα μας συνδέει κανένα καλώδιο

(απόσπασμα από τη συνομιλία με την Ανθρώπινη φωνή του Κοκτώ, για μια περφόρμανς της bijoux de kant )

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

 

Α. Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να αναπτύξετε τη σχέση τεχνολογικής προόδου και ελευθερίας σύμφωνα με το Κείμενο 1.

  Μονάδες 20                                                                                                                 

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

α) Η ηθική τελείωση της ανθρώπινης ύπαρξης εξαρτάται από την αφθονία (Κείμενο 1).

β) Η αναβίωση του παρελθόντος θα βοηθήσει την κοινωνία να υπερκεράσει τις αντινομίες που δημιούργησε η κυριαρχία της τεχνικής (Κείμενο 1).

γ) Έχουν παρατηρηθεί αναλογίες ανάμεσα σε τοξικομανείς και εξαρτημένους από διαδικτυακά παιχνίδια (Κείμενο 2).

δ) Οι παθολογικές επιδράσεις της ραγδαίας τεχνολογικής προόδου των δύο τελευταίων δεκαετιών δεν έχουν μελετηθεί  πλήρως από την επιστημονική κοινότητα μέχρι σήμερα (Κείμενο 2).

ε) Ο εθισμένος αδυνατεί να ατενίσει κατάματα τις δυσχέρειες που τον ταλανίζουν (Κείμενο 2).

  Μονάδες 10                                                                                                                    

Β2. α) Ποια είναι η οπτική γωνία της συντάκτριας του Κειμένου 2 (Μονάδες 3); Σε τι αποσκοπεί η συντάκτρια καταφεύγοντας στην χρήση των παραδειγμάτων και της αναλογίας στην 6^η παράγραφο: [«Μάλιστα το DSM 5 … αλλά και των smartphones, tablets» κλπ.] του ιδίου κειμένου (Μονάδες 3);

  Μονάδες 6                                                                                                                    

β) Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη του  Κειμένου 1 (Μονάδες 3); Να επισημάνετε ένα χωρίο, όπου ο συντάκτης του ιδίου κειμένου καταφεύγει στη συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Να αποδώσετε το ίδιο χωρίο αξιοποιώντας τη δηλωτική χρήση της γλώσσας (Μονάδες 4).

Μονάδες 7                                                                                                                      

Β3. α) Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να αναλύσετε το περιεχόμενο του υπογραμμισμένου χωρίου του Κειμένου 1:

 όταν η δύναμη γίνεται απόλυτη, οι αξίες χάνονται. Η δύναμη, όσο μεγαλώνει καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στο καλό και στο κακό, ανάμεσα στο δίκαιο και στο άδικο.

   Μονάδες 8                                                                                                                

β) Για ποιον λόγο η συντάκτρια του Κειμένου 2 καταφεύγει στη χρήση ρημάτων παθητικής φωνής (Μονάδες 2);  Να δικαιολογήσετε τη χρήση της κεραίας (–) και των εισαγωγικών («») στην πρώτη παράγραφο: [«Τα τελευταία χρόνια …του ανθρώπου από αυτήν».] του ιδίου κειμένου (Μονάδες 2).

 Μονάδες 4                                                                                                              

Γ. Ποια είναι η θεματική του ποιήματος της Γλυκερίας Μπασδέκη σύμφωνα με την κρίση σας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες; Πιστεύετε ότι μπορούν να διαμορφωθούν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις από την εξ αποστάσεως επικοινωνία; Θεωρείτε ότι η φυσική επαφή έχει τεθεί στο περιθώριο; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15                                                                                                          

 Δ. Σύμφωνα με τον Jacques Ellul: «Όσο περισσότερο αυξάνονται στην κοινωνία οι τεχνικές δράσεις, τόσο περισσότερο μειώνεται η ανθρώπινη πρωτοβουλία και αυτονομία». Έχοντας ως αφόρμησηαυτή τη διατύπωση του Γάλλου στοχαστή να γράψετε ένα άρθρο για το ιστολόγιο του σχολείου σας, στο οποίο θα αναφέρεστε στους τρόπους που οι μηχανές και γενικότερα τα τεχνολογικά επιτεύγματα έχουν περιστείλει την ανθρώπινη ελευθερία και να επισημάνετε την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί, για να αναχαιτιστεί ο κίνδυνος εξανδραποδισμού (350-400 λέξεις).

  Μονάδες 30