ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄
ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Κείμενο 1: (Μη Λογοτεχνικό) Γιάννης Ελαφρός-Έφηβοι «παγιδευμένοι» στο
Διαδίκτυο
Ο Γιάννης Ελαφρός είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Η Καθημερινή»
Σε πολλά σπίτια τις φετινές γιορτές το «επί γης ειρήνη» ακυρώθηκε, όχι κυρίως γιατί τα νεότερα μέλη των οικογενειών «έλιωσαν» μπροστά σε οθόνες παίζοντας πολεμοχαρή ηλεκτρονικά παιχνίδια, αλλά γιατί δεν έλειψαν οι έντονες συγκρούσεις των γονιών με τα παιδιά τους, όσον αφορά τον χρόνο που θα περάσουν στο Ιντερνετ. «Κάποια στιγμή, μετά το φαγητό, τα τέσσερα παιδιά της παρέας, ηλικίας 12-13 ετών, κλείστηκαν στο δωμάτιο του γιου μας και βγήκαν μόνο όταν ήρθε η ώρα της αναχώρησης, έπειτα από αρκετές ώρες που έπαιζαν ασταμάτητα παιχνίδια στο διαδίκτυο», μας λέει η Γεωργία.
Ακόμα πιο δύσκολη ήταν η εμπειρία του Θεμιστοκλή, του οποίου ο 14χρονος γιος ζήτησε να φιλοξενήσει για διανυκτέρευση φίλο του στο σπίτι τις ημέρες των γιορτών. «Το πρώτο βράδυ έπαιζαν ασταμάτητα μέχρι τις 5 ή 6 το πρωί, δεν γνωρίζω ακριβώς, γιατί έκανα το λάθος να κοιμηθώ πρώτος. Την επόμενη ημέρα, δεν ξυπνούσαν με τίποτα, σηκώθηκαν κατά τις 2 μ.μ. και αφού έφαγαν... πρωινό, ξαναστρώθηκαν στο παιχνίδι.
«Κλείστηκαν στο δωμάτιο του γιου μου και δεν έβγαιναν παρά μόνο για τουαλέτα και για να τσιμπήσουν κάτι. Όταν συνειδητοποίησα πως θα επαναλαμβανόταν το προηγούμενο βράδυ και αφού οι εκκλήσεις μου να πέσουν για ύπνο δεν εισακούστηκαν, υποχρεώθηκα να αποσυνδέσω το διαδίκτυο και να κοιμηθώ με το ρούτερ αγκαλιά!», μας λέει ο Θεμιστοκλής. Οι οικογενειακές συγκρούσεις για τις ψηφιακές ολονυχτίες των παιδιών πληθαίνουν, καθώς όλο και περισσότεροι έφηβοι αλλά και παιδιά κοιμούνται με το κινητό τους στο μαξιλάρι, βλέποντας βίντεο (δεχόμενα και μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας). Καθημερινές ιστορίες των ενδοοικογενειακών πολέμων για το ίντερνετ, που φέρνουν αντιμέτωπους γονείς και παιδιά, συχνά με πολύ έντονο τρόπο και χωρίς να λείπουν ακόμα και οι βιαιοπραγίες, και μάλιστα πιο συχνά εθισμένων και οργισμένων παιδιών εις βάρος των γονιών τους.
Η έρευνα δείχνει ότι χρήση του Διαδικτύου είναι πλέον ευρύτατη στα παιδιά, και αφορά πλέον και τις ηλικίες του δημοτικού (ακόμα και νωρίτερα), ενώ πριν από μερικά χρόνια μιλούσαμε κυρίως για μαθητές γυμνασίου. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Focus Bari (Δεκέμβριος 2017), για λογαριασμό του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας, το 78% των παιδιών 5-12 ετών χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο, ποσοστό που ανεβαίνει στο 89,3% για τις ηλικίες 10-12 ετών. Από ποιες συσκευές, λοιπόν συνδέονται τα παιδιά; Κυρίως από ταμπλέτες (35,4%), οι πωλήσεις των οποίων είχαν μεγάλη ανάπτυξη τα προηγούμενα χρόνια, ακολουθούν τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα (27,8%) και λιγότερο από ένα στα τέσσερα (23,7%) «μπαίνουν» από λάπτοπ.
Την ίδια ώρα καταγράφεται πως ένα στα πέντε παιδιά, ηλικίας 6-12 ετών, διαθέτει κινητό τηλέφωνο (!), σε πείσμα των προειδοποιήσεων των επιστημόνων για θέματα ακτινοβολίας κι όχι μόνο. Όπως βλέπουμε, τα περισσότερα παιδιά, ηλικίας δημοτικού, έχουν δικές τους συσκευές (τάμπλετ ή κινητά τηλέφωνα) για να συνδέονται με το ίντερνετ. Όταν τα παιδιά από τόσο μικρή ηλικία εθίζονται στο Διαδίκτυο και αναπτύσσουν αποκλειστικά τις συγκεκριμένες δεξιότητες και όχι άλλες, τότε όταν φτάνουν στην εφηβεία υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι να «κολλήσουν». Ένα μέρος των παιδιών που καταφεύγουν και κλείνονται στον ψηφιακό κόσμο αντιμετωπίζει ελλείμματα αυτοεκτίμησης και κοινωνικών σχέσεων. «Γι’ αυτό βλέπουν το Διαδίκτυο ως μέσο καταφυγής, όπου μπορούν να κινηθούν σε ένα περιβάλλον που μοιάζει λιγότερο απειλητικό από την πραγματική ζωή. Από την άλλη, παιδιά που δεν είχαν παρόμοιες δυσκολίες τις αναπτύσσουν μέσω του εθισμού», σημειώνει ο κ. Σιώμος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο.
Ιδιαίτερη πλευρά της προσπάθειας για μια ισορροπημένη σχέση των εφήβων με το ίντερνετ αποτελεί η καταπολέμηση του ξενυχτιού μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή (ή και του κινητού). «Ύστερα από ένα ξενύχτι, το παιδί αντιμετωπίζει διάσπαση προσοχής, κούραση, ένταση, εκνευρισμό. Ο νυκτερινός ύπνος δεν μπορεί να αναπληρωθεί, τότε ελευθερώνονται οι αναπτυξιακές ορμόνες», σημειώνει ο κ. Κορμάς. Η τάση για ψηφιακή αγρύπνια είναι μια ένδειξη εθισμού του παιδιού από τα ψηφιακά μέσα. «Η εξασφάλιση του κανονικού βραδινού ύπνου του παιδιού αποτελεί βασικό πεδίο πρόληψης της εξάρτησης από το ίντερνετ», συμπληρώνει ο κ. Κορμάς.
«Χρειάζεται ανάπτυξη της ψηφιακής νοημοσύνης. Η γενιά που μεγαλώνει τώρα θα ζει με την τεχνολογία. Οφείλουμε να την εκπαιδεύσουμε στο να μπορεί να αξιοποιεί τις δυνατότητές της και να καταπολεμά τα αρνητικά στοιχεία», λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Σιώμος. «Να μεγαλώνουμε παιδιά ισορροπημένα, με γνώση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους, με πλήθος δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων (καλλιτεχνικών, αθλητικών κ.λπ.), και ψυχαγωγία που δεν θα περιορίζεται μόνο στην ηλεκτρονική, που είναι βεβαίως εύκολη και φτηνή», συμπληρώνει.
Ο κ. Σιώμος υπογραμμίζει την ανάγκη το παιδί να δοκιμάζει πολλές
δραστηριότητες από νωρίς, να αναπτύσσει τα ταλέντα του σε πολλά επίπεδα, καθώς
η χρήση των υπολογιστών και του ίντερνετ «εκπαιδεύει τον εγκέφαλό μας σε ένα
πολυπαραθυρικό περιβάλλον, όπου κυριαρχεί η άμεση ανταμοιβή για όποια μικρή
“επιτυχία”, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η ντοπαμίνη, η ορμόνη της ευχαρίστησης.
Αυτό έχει ως συνέπεια να μειώνεται η ελκυστικότητα της μάθησης ή άλλων
δραστηριοτήτων, που η επιβράβευση γίνεται με άλλους τρόπους και ρυθμούς.
Απαιτείται το φίλτρο της κριτικής σκέψης απέναντι στην τεχνολογία τονίζει».
Εφημερίδα Η Καθημερινή, 8 Ιανουαρίου 2018
Κείμενο 2: (Μη
Λογοτεχνικό): Αρετή Γλέζου, Κωνσταντίνα Κωστάλου, Νάτια Τζαμαγκιτζέ-[Αναγκαιότητα η γνώση του Διαδικτύου και των
υπολογιστών]
Oι συντάκτριες του
κειμένου ασκούν το επάγγελμα της κοινωνικής λειτουργού.
Η πρώτη
δεκαετία της νέας
χιλιετίας βρίσκει τους
Έλληνες ουραγούς στη χρήση ηλεκτρονικών
υπολογιστών στην Ευρώπη,
µε λιγότερο από το 40%
να είναι σε θέση
να χρησιμοποιήσει ένα
πληροφορικό σύστηµα. Η
πληροφορική και η
κοινωνία της πληροφορίας έχει κατηγορηθεί κατά καιρούς ως αποτέλεσµα υπερκαταναλωτισµού και
υπερβολής. Αλλά τα
οφέλη που µπορεί
να παρέχει η χρήση
των ηλεκτρονικών υπολογιστών,
του διαδικτύου, καθώς
και ο συνδυασµός
αυτών, προσδίδουν µεγάλο πλεονέκτηµα
σε πολλούς τοµείς
για τους γνώστες
των πληροφορικών συστημάτων έναντι
αυτών που δεν
γνωρίζουν. Αναφερόμαστε στη συνέχεια
σε μερικούς από
τους σημαντικότερους τομείς
στους οποίους η
ηλεκτρονική τεχνολογία
καθίσταται απαραίτητη.
Και πρώτα
πρώτα στο καθοριστικό
ζήτηµα της εύρεσης
εργασίας. Στις µέρες µας,
τα πληροφορικά συστήµατα
έχουν κατακλύσει τις
εταιρίες, τις επιχειρήσεις, ακόµα και τα τοπικά
καταστήµατα. Ένας άνθρωπος
σε αναζήτηση εργασίας,
έχοντας το µειονέκτηµα της
άγνοιας χρήσης υπολογιστών,
είναι καταδικασµένος να
περιορίσει δραµατικά το εύρος
της έρευνάς του. Η πλειοψηφία
των ανοικτών θέσεων
εργασίας προαπαιτεί την ικανοποιητική, αν
όχι την άριστη,
γνώση υπολογιστών, οπότε
οι ψηφιακά αναλφάβητοι άνθρωποι
ξεκινούν µε ένα σηµαντικό µειονέκτηµα.
Ένας άλλος
τοµέας που επηρεάζεται
είναι η ενηµέρωση.
Υπάρχουν αµέτρητες περιοχές που
- το 2012
- δεν έχουν
πρόσβαση σε µέσα
µαζικής ενηµέρωσης, ιδιαίτερα τις
χειµερινές περιόδους, όπως
τα νησιά του
Αιγαίου. Όλες, όµως,
οι απομακρυσμένες περιοχές έχουν
πρόσβαση σε µια
τηλεφωνική γραµµή. Και
έτσι το Διαδίκτυο
είναι σε θέση να
µας επιτρέψει να
διαβάσουµε την εφηµερίδα
της αρεσκείας μας
και να δούµε το δελτίο ειδήσεων,
να διαβάσουµε τα
σχόλια άλλων χρηστών
και να αλληλεπιδράσουµε µαζί
τους την ώρα που θέλουµε.
Με την έλλειψη γνώσης γύρω από τα θέµατα πληροφορικής και γενικότερα γύρω από τα πληροφορικά και επικοινωνιακά συστήµατα, κάποιοι άνθρωποι είναι δυνατό να πέσουν θύµατα εξαπάτησης, τόσο στον ηλεκτρονικό κόσµο, όσο και στον πραγµατικό. Κάποιος που διακατέχεται από άγνοια για τον τρόπο χρήσης του διαδικτύου αποτελεί τον πρώτο - και ευκολότερο - στόχο κακόβουλων χρηστών, που στοχεύουν στην κλοπή πιστωτικών καρτών, προσωπικών δεδοµένων και ψηφιακών ταυτοτήτων. Παράλληλα, κάποιος που δεν γνωρίζει πώς να προστατεύσει τον εαυτό του από επιτήδειους, όταν θέλει να προµηθευτεί ηλεκτρονικό εξοπλισµό, αποτελεί τον πρώτο - και ευκολότερο - στόχο κακοπροαίρετων πωλητών και ιδιοκτητών επιχειρήσεων.
Τέλος, κατεβαίνοντας
την ηλικιακή σκάλα,
συναντάµε την εκπαίδευση. Αποτελεί τη
βάση (ή τη
λύση) του ζητήματος
αυτού. Για έναν
φοιτητή που δε
γνωρίζει τίποτα σχετικά µε
τη χρήση των
υπολογιστών ο τρόπος
παράδοσης συγγραµµάτων σε ηλεκτρονική µορφή,
η ανάγκη για
αναζήτηση πληροφοριών και
βιβλιογραφίας σε
ηλεκτρονικές βάσεις δεδοµένων
και η αδυναµία
προσαρµογής σε έναν
κόσµο που περιστρέφεται γύρω
από την πληροφορία
αποτελούν µερικά από
τα σηµαντικότερα προβλήµατα που
έχει να αντιµετωπίσει. Φυσικά,
τα παραπάνω προβλήµατα
ισχύουν σε κάποιο βαθµό
και για τον
µικρόκοσµο (κοινωνία) του
σχολείου - µε
τον ίδιο τρόπο κάποιος
περιθωριοποιείται,
εξαπατάται, αδυνατεί να
συνεργαστεί. Μόνο αν
οι µαθητές ήταν σε
θέση να κατανοήσουν
από µικρή ηλικία
τον τρόπο χρήσης
ενός πληροφορικού
συστήµατος, θα μπορούσαμε
να μιλάμε για
την κοινωνία της
πληροφορίας, όπως θα ήθελαν
οι εµπνευστές της να
είναι.
Α. Γλέζου, Κ. Κωστάλου, Ν. Τζαμαγκιτζέ, Ψηφιακός αναλφαβητισμός. Διπλωματική εργασία στο ΑΤΕΙ Κρήτης, 2012 (διασκευή).
Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Κώστας
Μόντης-Η Φυλακή
Ο Κώστας Μόντης (Αμμόχωστος 18 Φεβρουαρίου
1914 – Λευκωσία 1 Μαρτίου 2004) ήταν Ελληνοκύπριος ποιητής και συγγραφέας. Η ποίησή του μεστή
από υπαινιγμούς, ειρωνεία και αδιαμεσολάβητες εικόνες σκληρότητας δονείται από
τον προβληματισμό για το παρόν και το μέλλον
της Μεγαλονήσου, με κομβικούς σταθμούς την Αγγλοκρατία (1878-1960), τον απελευθερωτικό
αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α για την ανεξαρτησία (1955-1959), το πραξικόπημα, την τουρκική
εισβολή και την κατοχή του 1/3 της Κύπρου (1974).
Το χειρότερο δεν είναι
που μ’ έκλεισαν σ’ αυτή τη φυλακή
και πήραν τα κλειδιά κι έφυγαν,
μα που δεν ξέρω ως πού φτάνει η φυλακή μου,
που δεν ξέρω το περίγραμμά της,
για να κάνω επιτέλους
σαν άνθρωπος κι εγώ
μιαν απόπειρα αποδράσεως.
Πηγή: Νεοελληνική Ποιητική Ανθολογία Παπύρου, Αθήνα: Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος 1995, σσ. 269-270.
Παρατηρήσεις:
Μονάδες 20
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση
τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να
τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α) Λιγότεροι από τους μισούς μαθητές που
έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο και λάπτοπ (Κείμενο
1).
β) Η χρήση του διαδικτύου δημιουργεί την
αίσθηση της ασφάλειας (Κείμενο 1).
γ) Η ορμόνη της ευχαρίστησης εκκρίνεται
κατά την επιτυχία στις σχολικές επιδόσεις (Κείμενο 1).
δ) Στις παραμεθόριες περιοχές δεν
υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη χρήση του διαδικτύου (Κείμενο 2).
ε) Ο όρος «κοινωνία της πληροφορίας»
είναι ένας ευσεβής πόθος των εμπνευστών της, καθώς δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα (Κείμενο 2).
Μονάδες 10
Β2.
α) Να σχολιάσετε τον τίτλο του Κειμένου
1. Τον θεωρείτε επικοινωνιακά αποτελεσματικό ή όχι; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας. (Μονάδες 4) Πώς οργανώνονται οι σκέψεις του συντάκτη στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1; Ποιο είναι το
επικοινωνιακό αποτέλεσμα των τρόπων που αξιοποιεί; (Μονάδες 4)
Μονάδες 8
β) Σύμφωνα με τις συντάκτριες του Κειμένου
2: «Κάποιος (ενν. λειτουργικά αναλφάβητος) περιθωριοποιείται, εξαπατάται,
αδυνατεί να συνεργαστεί.» Να αιτιολογήσετε τη συγκεκριμένη θέση σε μια παράγραφο 70-80
λέξεων.
Μονάδες 7
Β3.
α) Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία των εισαγωγικών, του θαυμαστικού και της παρένθεσης στην 3η τρίτη παράγραφο του κειμένου 1; Τι προσδίδουν στο ύφος του κειμένου1 (Μονάδες 3) Ποια στοιχεία επιστημονικού λόγου ενοφθαλμίζονται στην 8η παράγραφο του Κειμένου 1; (Μονάδες 2)
Μονάδες 5
β) Ποιος ο ρόλος της επανάληψης στην 4η παράγραφο του Κειμένου 2; (Μονάδες
1,5) Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στην 1η και τη 2η παράγραφο
του Κειμένου 2; (Μονάδες 1,5) Σε μια παράγραφο
50-60 λέξεων να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις: «ουραγοί, ψηφιακά αναλφάβητοι, επικοινωνιακά
συστήματα, επιτήδειοι» (Μονάδες 2).
Μονάδες 5
Γ. Ποιο
είναι το θέμα
του ποιήματος, κατά
τη γνώμη σας; Να παραθέσετε τρεις κειμενικούς δείκτες
(μορφής ή περιεχομένου) που τεκμηριώνουν την απάντησή σας. Ο κεντρικός ήρωας
του ποιήματος θα μπορούσε να είναι ένας νέος εθισμένος στη χρήση του διαδικτύου;
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
Δ. «Η γενιά που μεγαλώνει τώρα θα ζει με την
τεχνολογία. Οφείλουμε να την εκπαιδεύσουμε στο να μπορεί να αξιοποιεί τις
δυνατότητές της και να καταπολεμά τα αρνητικά στοιχεία»:
Έχοντας ως αφόρμηση την ανωτέρω επισήμανση
του Κωνσταντίνου Σιώμου, σε μια ανάρτηση (350-400 λέξεις) που θα δημοσιευτεί
στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να θίξετε τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την
κατάχρηση του διαδικτύου και να επισημάνετε τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν απ’
το άτομο και την κοινωνία, προκειμένου να αξιοποιηθεί θετικά από τη νέα γενιά.
