Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Κριτήριο Αξιολόγησης: (Εθνικισμός-Πατριωτισμός)

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ-ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ

Κείμενο 1:  Δημήτρης Ζάχος - Ακροδεξιά, Εθνικισμός και Εκπαίδευση (διασκευή)

Ο Δημήτρης Θ.  Ζάχος είναι λέκτορας Παιδαγωγικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 

1.Η ελληνική κοινωνία διέρχεται μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης, οι συνέπειες της οποίας εκτείνονται σ’ όλο το φάσμα των οικονομικών, των πολιτικών και των κοινωνικών δραστηριοτήτων. Μόνον μια μικρή μερίδα του πληθυσμού φαίνεται πως δεν έχει επηρεαστεί από την περιστολή του κοινωνικού κράτους, την ανεργία, την υποαπασχόληση, την εργασιακή ανασφάλεια και την έλλειψη προοπτικής. Ένα από τα αποτελέσματα της κρίσης είναι ότι η πολιτική επανήλθε ως κεντρικό θέμα στο δημόσιο διάλογο αλλά και στις ιδιωτικές συζητήσεις. Όχι όμως πάντοτε ως δημιουργική αναζήτηση λύσεων μέσα από ανταλλαγή θέσεων και απόψεων.

2.Μια μερίδα του πληθυσμού ελκύεται από τη ρητορική της απόρριψης όχι μόνον των υφιστάμενων πολιτικών σχημάτων, αλλά και των δημοκρατικών λειτουργιών, δικαιωμάτων και θεσμών. Μια τέτοια αντίληψη συνοδεύεται συνήθως από την υιοθέτηση θεωριών συνωμοσίας, σύμφωνα με τις οποίες το ελληνικό έθνος διώκεται από προαιώνιους εχθρούς και από ομάδες ξένων κέντρων συμφερόντων. Η απήχηση αυτών των στάσεων και αντιλήψεων είναι πιθανό, κατά ένα μέρος, να οφείλεται στη βίαιη ανατροπή των συνθηκών ζωής και στην έλλειψη ορατής εξόδου από την κρίση. Οφείλεται όμως και στην απογοήτευση από το πολιτικό σύστημα και την άρνηση των κατεστημένων πολιτικών κομμάτων, στην απαξίωση δημοκρατικών αξιών, αλλά και στην αδυναμία προάσπισης της δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, στην μη αποτελεσματική αντιμετώπιση (τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης) των ακροδεξιών και ρατσιστικών θέσεων, απόψεων και πρακτικών, οι οποίες συνδέονται με τον εθνικισμό και την εθνικιστική ιδεολογία.

3.Ο εθνικισμός διακρίνεται από τον πατριωτισμό, αφού δεν αφορά στην αγάπη για την πατρίδα, αλλά στην έχθρα και το μίσος για τα μέλη άλλων εθνοτήτων, ιδιαίτερα των «κατώτερων». Οι διάφορες μορφές του εθνικισμού ποικίλουν από τη μετριοπαθή, που είναι συμβατή με τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, μέχρι την εξτρεμιστική που αποτελεί πρόβλημα για την ειρηνική συμβίωση των ανθρώπων.

4. Τα εθνικιστικά αισθήματα δηλώνουν ότι το άτομο που τα αναπτύσσει έχει ως ανώτερη αξία το έθνος, δηλαδή ότι τοποθετεί τα εθνικά ιδεώδη –όπως και από όποιον αυτά καθορίζονται- πάνω και από το δικαίωμα στην ανθρώπινη ζωή, πάνω και από την ειρήνη, την ισότητα, τη δικαιοσύνη, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο εθνικισμός ως ιδεολογία συνδέεται με αποκλεισμούς, καταπάτηση δικαιωμάτων και βάναυσες πράξεις.

5.Την εθνικιστική ιδεολογία και τα εθνικιστικά αισθήματα εκμεταλλεύτηκαν και εξακολουθούν να εκμεταλλεύονται οι οικονομικά και πολιτικά κυρίαρχες ομάδες, οι οποίες κατάφεραν να αναδείξουν τα δικά τους συμφέροντά τους σε εθνικά. Σ’ αυτή την εξέλιξη σημαντικό ρόλο - ιδιαίτερα πριν την εμφάνιση των Μαζικών Μέσων Ενημέρωσης - διαδραμάτισαν τα εκπαιδευτικά συστήματα, τα οποία σ’ ολόκληρο τον κόσμο χρησιμοποιήθηκαν για να αναπτύξουν και να εδραιώσουν τις εθνικές αφηγήσεις και τα εθνικιστικά αισθήματα στις νέες γενιές. Τα σχολεία κατηγορήθηκαν ότι ενστάλαξαν το «δηλητήριο» του άγριου εθνικισμού και συνέβαλλαν στις διαμάχες μεταξύ κρατών. Η εθνικιστική παιδαγωγική συνέβαλε στην εδραίωση ενός αισθήματος μοναδικότητας και ανωτερότητας του ημέτερου «αρχοντικού / αριστοκρατικού γένους» / έθνους. Επιπρόσθετα, καθόρισε το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτά να είναι γεμάτα με αρνητικούς επιθετικούς προσδιορισμούς, υποτιμητικές εκφράσεις και ρατσιστικές αναφορές για τους «εχθρούς» του έθνους.

6.Τέλος, η εθνικιστική παιδαγωγική επέβαλε μια εθνική αφήγηση, η οποία αφορά σχεδόν αποκλειστικά στις ηρωικές στιγμές του έθνους, ενώ δημιούργησε μια προσωποκεντρική ερμηνεία των ιστορικών εξελίξεων, με βάση την οποία γεγονότα και καταστάσεις οφείλονται σε εμπνεύσεις, ερμηνείες, αναλύσεις και πράξεις «μεγάλων» ανδρών (sic).
 
7. Αυτή η εθνική αφήγηση φαίνεται πως παραμένει -σε μεγάλες μερίδες του πληθυσμού της χώρας- κυρίαρχη. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύονται οι εθνικιστές, οι οποίοι επιδιώκουν μια εκπαίδευση που θα προτάσσει την τυφλή υποταγή στην πατρίδα και στις κοινωνικές ιεραρχίες, θα καλλιεργεί τον ανορθολογισμό και την προσήλωση σε μεταφυσικές έννοιες, δοξασίες, προκαταλήψεις και στερεότυπα. Μια τέτοια εκπαίδευση, έχει άλλωστε βαθιές ιστορικές ρίζες στη χώρα μας: Βιβλία λογοκρίθηκαν ή αποσύρθηκαν ως αντεθνικά, ενώ εκπαιδευτικοί απολύθηκαν, διώχθηκαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν ως «αντεθνικώς δρώντες». […]

Πηγή: http://tvxs.gr, 07 Οκτωβρίου 2013

Νικόλαος Εγγονόπουλος- «Ο προπάππος Περραιβός με το κεφάλι του Ρήγα» (1956)

Κείμενο 2: Αγγέλα Καστρινάκη-Ο νέος πατριωτισμός (διασκευή)

Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από την ομιλία της κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αγγέλας Καστρινάκη, προς τους πρώην φοιτητές της κατά την τελετή αποφοίτησής τους το 2021. Θέμα της, η Ελληνική Επανάσταση, η ελευθερία, η δημοκρατία, αλλά και η φιλοπατρία. διακόσια χρόνια μετά την έκρηξη της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. 

1.Σε αυτή την τελετή αποφοίτησης, τον μήνα Μάρτιο του 2021, δεν μπορώ παρά να σας μιλήσω για την Ελληνική Επανάσταση, για την ελευθερία και για τη δημοκρατία. Συμβαίνουν πολλά γύρω μας αυτόν τον καιρό, που θα μπορούσε κανείς να σχολιάσει, όμως πολύ παραπάνω στέκει η Ελληνική Επανάσταση και η ευκαιρία που μας δίνει να ξανασκεφτούμε το σήμερα.
Αυτές τις μέρες πριν 200 χρόνια ο τόπος των Ελλήνων έβραζε. Η επανάσταση είχε ήδη ξεσπάσει στη Μολδοβλαχία και ετοιμαζόταν να ξεσπάσει και στην Πελοπόννησο και στη λοιπή Ελλάδα. Ιερός πατριωτικός αναβρασμός για την ελευθερία, για να χτιστεί ένα κράτος ανεξάρτητο, βασισμένο στις σύγχρονες τότε ιδέες του δικαίου που υπήρχαν στα ευρωπαϊκά κράτη και στην Αμερική. Στον αγώνα συμμετείχαν οι εμπόλεμοι, βέβαια, αλλά αν πέτυχε, τούτο οφείλεται στο ότι στρατεύθηκαν όλοι, και οι γυναίκες, τα παιδιά και οι γέροντες. Αυτοί άντεξαν, σήκωσαν το βάρος μιας απίστευτης κακοπάθειας και δεν παραιτήθηκαν. Βεβαίως πάντα πρέπει να μνημονεύουμε και τους συμμάχους. Χωρίς αυτούς, τους Άγγλους, τους Γάλλους και τους Ρώσους, χωρίς τον φιλελληνισμό, η Επανάσταση θα είχε καταπνιγεί από τις υπέρτερες δυνάμεις του αντιπάλου.

2.Οι ιδέες πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε το ελληνικό κράτος και που αποτυπώνονται ήδη στα πρώτα Συντάγματα της Επανάστασης είναι ακόμα σήμερα πάρα πολύ επίκαιρες και θα συνεχίσουν να είναι για πάντα. Ισότητα απέναντι στον νόμο, υπέρβαση του τοπικισμού, όχι στις πελατειακές σχέσεις, το να μην διορίζει ο κάθε ισχυρός τους δικούς του, αξιοκρατία. Πολιτική ελευθερία, εκλογές, ελεύθερη επιλογή των κυβερνώντων, ελευθερία του λόγου, ελευθεροτυπία. Ακόμα και ένα είδος ανεξιθρησκίας καθιέρωναν τα ευλογημένα πρώτα επαναστατικά Συντάγματα. Σπουδαία πράγματα, απολύτως επίκαιρα, που πρέπει διαρκώς να τα επιβεβαιώνουμε, να τα ξανακατακτάμε κάθε μέρα στην πράξη (φυσικά όχι στα λόγια, όχι μόνο στα λόγια).

3.Σήμερα είναι αναγκαίος ένας νέος πατριωτισμός. 200 χρόνια μετά την Επανάσταση έχουμε πολλά να σκεφτούμε και πολλά να πράξουμε. Ο νέος πατριωτισμός είναι οπωσδήποτε αγάπη για την πατρίδα. Γιατί εδώ γεννηθήκαμε και οι άνθρωποί της είναι λίγο σαν συγγενείς μας. Η αγάπη αυτή όμως πρέπει να συμπεριλαμβάνει και όσους ή όσες από ανάγκη ή επιλογή ζουν ανάμεσά μας χωρίς να έχουν την ίδια καταγωγή με μας, αλλά σεβόμενοι τους νόμους της χώρας. Επίσης η αγάπη προς την πατρίδα πρέπει να ακολουθείται από πολλή σύνεση, από γνώση των ορίων, από ορθολογική αντίληψη των δικαιωμάτων που έχουν και τα άλλα κράτη, από ευφυΐα στη διπλωματία. Οι ευφυείς διπλωματικοί χειρισμοί είναι επίσης ένας εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας που έδωσε αίσιο πέρας στον αγώνα της ανεξαρτησίας. […]

4.Ο νέος πατριωτισμός δεν έχει βέβαια έχθρα προς κανέναν. Προς καμία φυλή και κανένα χρώμα δέρματος, καμία θρησκεία και κανέναν πολιτισμό. Θα είμαστε πάντα αντίθετοι προς πράξεις και θεωρίες που μειώνουν τον άνθρωπο, που καταστρέφουν το ανθρώπινο ον και τον πολιτισμό του, προς κάθε πράξη φανατισμού και βίας. Ταυτόχρονα όμως θυμόμαστε την ανεξιθρησκία που κήρυξαν οι Έλληνες, ενώ βρίσκονταν μάλιστα σε πόλεμο με αλλόθρησκους. Οφείλουμε να απαλλαγούμε από κάθε προκατάληψη. […]

5.Ο νέος πατριωτισμός αφορά και άλλα πολύ σημαντικά ζητήματα. Είναι η υπακοή στους νόμους της πατρίδας. Έχουμε μερικές φορές την αντίληψη ότι οι νόμοι είναι ένα κλωτσοσκούφι. Λέμε με περηφάνια πότε πότε, εδώ στον τόπο μας, πως θα τους καταργήσουμε στην πράξη, πως δεν θα τους εφαρμόσουμε, πως θα κάνουμε τάχα αντίσταση. Και ξεχνάμε πως οι νόμοι αυτοί έχουν ψηφιστεί από τους δημοκρατικά εκλεγμένους εκπροσώπους μας. Δεν μας αρέσουν; Υπάρχει ένας τρόπος να τους αλλάξουμε: να εκλέξουμε διαφορετικούς εκπροσώπους, διαφορετικά κόμματα να μας κυβερνήσουν. Ζούμε στο καθεστώς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στο καθεστώς που επιτρέπει την εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία. Σέβομαι και εφαρμόζω τους νόμους: αυτό δεν σημαίνει «σκύβω το κεφάλι», σημαίνει ότι έχω συνείδηση των κανόνων, και πως οτιδήποτε άλλο είναι ζούγκλα.

6.Ο νέος πατριωτισμός έχει να κάνει ωστόσο και με την επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης, της ευημερίας για όσο το δυνατόν περισσότερους, για όλους αν είναι δυνατόν. Καλείστε να συμβάλετε και εδώ. Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία – το γνωρίζετε πολύ καλά. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα δεν είναι πλέον περιζήτητα. Τώρα είναι που χρειάζεται κινητοποίηση και εφευρετικότητα. Τα επαγγέλματα που έχουν σχέση με την παιδεία και με τον πολιτισμό δεν θα παρακμάσουν από μιαν άποψη ποτέ, γιατί η ανάγκη του ανθρώπου να μαθαίνει και η ανάγκη του για την τέχνη είναι διαρκής. Ο πολιτισμός είναι σύμφυτος με την υπόστασή μας και δεν μπορούμε παρά να τον μεταβιβάζουμε διαρκώς από γενιά σε γενιά. Αλλά τα επαγγέλματα αυτά πρέπει να τα επανεφεύρουμε, να προβλέψουμε τις νέες ανάγκες, να επενδύσουμε στις νέες δυνατότητες. [...]

Πηγή: https://booksjournal.gr/, 17 Μαρτίου 2021

Κείμενο 3: Νίκος Εγγονόπουλος -Μπολιβάρ. Ένα ελληνικό ποίημα (απόσπασμα)

Το απόσπασμα που ακολουθεί ανήκει στην ποιητική σύνθεση του Νίκου Εγγονόπουλου  (1907-1985) Μπολιβάρ. Ένα ελληνικό ποίημα, που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το χειμώνα του 1942-1943. Αρχικά, κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα αντίγραφα, διαβάστηκε σε συγκεντρώσεις αντιστασιακού χαρακτήρα, ενώ δημοσιεύτηκε το 1944. Πρόκειται για ένα μεγάλο συνθετικό ποίημα, με υπερρεαλιστικά στοιχεία και με περιεχόμενο που αναφέρεται σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος είναι ο Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830), πολιτικός και στρατιωτικός από τη Βενεζουέλα, ο οποίος ηγήθηκε σε πολλά απελευθερωτικά κινήματα των λαών της Νότιας Αμερικής κατά την περίοδο 1810-1830  ενάντια στους Iσπανούς κατακτητές.

[..] Μ π ο λ ι β ά ρ ! Κράζω τ’ όνομά σου ξαπλωμένος στην κορφή του βουνού Έρε,
Την πιο ψηλή κορφή της νήσου Ύδρας.
Από δω η θέα εκτείνεται μαγευτική μέχρι των νήσων του Σαρωνικού, τη Θήβα,
Μέχρι κει κάτω, πέρα απ’ τη Μονεβασιά, το τρανό Μισίρι,
Αλλά και μέχρι του Παναμά, της Γκουατεμάλα, της Νικαράγκουα, του Οντουράς, της Αϊτής, του Σαν Ντομίγκο, της Βολιβίας, της Κολομβίας, του Περού, της Βενεζουέλας, της Χιλής, της Αργεντινής, της Βραζιλίας, Ουρουγουάη, Παραγουάη, του Ισημερινού,
Ακόμη και του Μεξικού.
Μ’ ένα σκληρό λιθάρι χαράζω τ’ όνομά σου πάνω στην πέτρα, νάρχουνται αργότερα οι ανθρώποι να προσκυνούν.
Τινάζονται σπίθες καθώς χαράζω - έτσι είτανε, λεν, ο Μπολιβάρ - και παρακολουθώ
Το χέρι μου καθώς γράφει, λαμπρό μέσα στον ήλιο.

Είδες για πρώτη φορά το φως στο Καρακάς.
Το φως το δικό σου,
Μ π ο λ ι β ά ρ, γιατί ως νάρθης η Νότια Αμερική ολόκληρη είτανε βυθισμένη στα πικρά σκοτάδια.
Τ’ όνομά σου τώρα είναι δαυλός αναμμένος,
που φωτίζει την Αμερική, και τη Βόρεια και τη Νότια, και την οικουμένη !
Οι ποταμοί Αμαζόνιος και Ορινόκος πηγάζουν από τα μάτια σου.
Τα ψηλά βουνά έχουν τις ρίζες στο στέρνο σου,
Η οροσειρά των Άνδεων είναι η ραχοκοκκαλιά σου.
Στην κορφή της κεφαλής σου, παλληκαρά, τρέχουν τ’ ανήμερα άτια και τ’ άγρια βόδια,
Ο πλούτος της Αργεντινής.
Πάνω στην κοιλιά σου εκτείνονται οι απέραντες φυτείες του καφέ.

Σαν μιλάς, φοβεροί σεισμοί ρημάζουνε το παν,
Από τις επιβλητικές ερημιές της Παταγονίας μέχρι τα πολύχρωμα νησιά,
Ηφαίστεια ξεπετιούνται στο Περού και ξερνάνε στα ουράνια την οργή τους,
Σειούνται τα χώματα παντού και τρίζουν τα εικονίσματα στην Καστοριά,
Τη σιωπηλή πόλη κοντά στη λίμνη.
Μ π ο λ ι β ά ρ, είσαι ωραίος σαν Έλληνας.

Σε πρωτοσυνάντησα, σαν είμουνα παιδί, σ’ ένα ανηφορικό καλντιρίμι του Φαναριού,
Μια καντήλα στο Μουχλιό φώτιζε το ευγενικό πρόσωπό σου.
Μήπως νάσαι, άραγες, μια από τις μύριες μορφές που πήρε, κι’ άφησε, διαδοχικά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος;[…]

επίκλησις

Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί,

Του Αντωνίου Οικονόμου ― που τόσο άδικα τον σφάξαν ―

και του Πασβαντζόγλου αδελφός,

Τ’ όνειρο του μεγάλου Μαξιμιλιανού ντε Ρομπεσπιέρ

ξαναζεί στο μέτωπό σου.

Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής.

Δεν ξέρω ποια συγγένεια σε συνέδεε, αν είτανε απόγονός σου

ο άλλος μεγάλος Αμερικανός, από το Μοντεβίντεο αυτός,

Ένα μονάχα είναι γνωστό, πως είμαι ο γυιος σου. […]

Πηγή: Νίκος Εγγονόπουλος, Μπολιβάρ με 9 έγχρωμους πίνακας εκτός κειμένου, Αθήνα: Ίκαρος 2007.

                                                          

                                     Νίκος Εγγονόπουλος - Ο γενναίος Σίμων Μπολιβάρ ο ελεύθερος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1.  Με ποιους τρόπους η εκπαιδευτική πολιτική διάφορων χωρών ναρκοθέτησε την αρμονική συνύπαρξη των λαών, σύμφωνα με το Κείμενο 1; Να συνοψίσετε την απάντησή σας σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων.

Μονάδες 20

 

Β1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στα Κείμενα 1 και 2 και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με χωρία στο κείμενο:

α) Απότοκο της οικονομικής ύφεσης καθίσταται η γενικευμένη αδιαφορία για την πολιτική. Κείμενο 1

β) Ο εθνικισμός συνιστά πολυδιάστατο φαινόμενο. Κείμενο 1

γ) Η παγίωση του σοβινισμού συντείνει προς την εδραίωση των επιδιώξεων των οικονομικά και πολιτικά ισχυρών. Κείμενο 1

δ) Το επαναστατικό σάλπισμα του 1821 ξεκίνησε απ’ τον ελλαδικό χώρο και κατά τον Μάρτιο του 1821 διεσπάρη στη Μολδοβλαχία. Κείμενο 2

ε) Τα Συντάγματα που ψηφίστηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης κατοχύρωναν το δικαίωμα του εκλέγειν. Κείμενο 2

 

Μονάδες 10

 

Β2 α) i) Το Κείμενο 2 εντάσσεται στο κειμενικό είδος των μη διαδικαστικών οδηγιών. Να δικαιολογήσετε των ανωτέρω ισχυρισμό, αναφερόμενοι σε τρεις γλωσσικές επιλογές της συντάκτριας στην 5η και την 6η παράγραφο (Μονάδες 3) ii) Να αναδιατυπώσετε το χωρίο αξιοποιώντας τη δηλωτική χρήση της γλώσσσας: «Σέβομαι και εφαρμόζω τους νόμους: αυτό δεν σημαίνει «σκύβω το κεφάλι», σημαίνει ότι έχω συνείδηση των κανόνων, και πως οτιδήποτε άλλο είναι ζούγκλα.» (Μονάδες 2) iii) Να διερευνήσετε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ της 5ης και της 6ης παραγράφου του  κειμένου (Μονάδες 3).

 

Μονάδες 8                                                                                                                  

 

Β2 β) Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη στην 7η παράγραφο του Κειμένου 1; Ποια μέσα χρησιμοποιεί για να επιτύχει τον σκοπό του;

Μονάδες 7

 

Β3 α)  «Μια μερίδα του πληθυσμού ελκύεται από τη ρητορική της απόρριψης όχι μόνον των υφιστάμενων πολιτικών σχημάτων, αλλά και των δημοκρατικών λειτουργιών, δικαιωμάτων και θεσμών»:

Για ποιους λόγους αξιοποιείται η παθητική σύνταξή; (Μονάδες 2) Να αναδιατυπώσετε το χωρίο, αξιοποιώντας το αντίθετο είδος σύνταξης. (Μονάδες 2) Ποιες αλλαγές ως προς το ύφος του κειμένου παρατηρείτε; (Μονάδες 1)

Μονάδες 5

Β3 β) Πώς συνδέεται ο τίτλος «Ο νέος πατριωτισμός» με το περιεχόμενο του Κειμένου 2; Θεωρείται εύστοχο τον τίτλο; (70-80 λέξεις)

Μονάδες 5

Γ1. Πώς αποτιμά τον Σίμον Μπολιβάρ το ποιητικό υποκείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας, παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Ποιος ο ρόλος των ελευθερωτών των περασμένων εποχών στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο γίγνεσθαι, σύμφωνα με την κρίση σας; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

Δ1. Σε μια εισήγησή σας, που θα εκφωνηθεί κατά τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου στη λυκειακή μονάδα που φοιτάτε, να αναφερθείτε στις συνθήκες επώασης του εθνικισμού και να τονώσετε την ανάγκη τιθάσευσής του, μέσω της καλλιέργειας ενός κλίματος γόνιμου πατριωτισμού; Να αντλήσετε στοιχεία από τα προς εξέταση κείμενα. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ' Λυκείου - Κριτήριο αξιολόγησης (Ελευθερία)

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό):Tzvetan Todorov -Τι σημαίνει η λέξη ελευθερία;

 

Το κείμενο είναι απόσπασμα του λήμματος «Ελευθερία», που έγραψε ο Tzvetan Todorov (1939-2017) Βούλγαρος στρουκτουραλιστής φιλόσοφος, κριτικός της λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος  για το βιβλίο «Dizionario della liberta», έκδοση του περιφερειακού συμβουλίου της Τοσκάνης. Αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία. 3.8.2003.

Τι σημαίνει η λέξη ελευθερία; Εδώ και πολύ καιρό της έχει αποδοθεί η αξία μιας επιθυμητής κατάστασης και αυτό συνέβαλε στον πολλαπλασιασμό των νοημάτων της. Από τον καιρό του Διαφωτισμού ο Μοντεσκιέ παραπονιόταν: «Δεν υπάρχει λέξη που να προσέλαβε μεγαλύτερο αριθμό διαφορετικών νοημάτων από την ελευθερία». Ανέφερε μάλιστα ως παράδειγμα ορισμένους Ρώσους που αποκαλούσαν ελευθερία το δικαίωμα να έχουν μακριά γένια. Και σε καιρούς πιο πρόσφατους, έχουμε δει τα πιο καταπιεστικά καθεστώτα να επικαλούνται διαρκώς την ελευθερία, σε σημείο ώστε ο Άγγλος συγγραφέας Τζ. Όργουελ στο βιβλίο του 1984 επινόησε το σύνθημα: «Η ελευθερία είναι σκλαβιά».

Οι σημασίες που αποδόθηκαν σε αυτή τη λέξη είναι πολλαπλές. Αλλά τα θεμιτά της νοήματα δεν είναι άπειρα και θα προσδιορίζονταν, αν εξετάζαμε κάθε φορά την ελευθερία σε σχέση με τα αντίθετα της.

Σε πρώτο επίπεδο, η ελευθερία αντιτίθεται στην αναγκαιότητα, στον ντετερμινισμό. Ο φυσικός κόσμος καθορίζεται από νόμους. Η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο ενώ στην επιφάνειά της τα αντικείμενα υπόκεινται στο νόμο της βαρύτητας. Οι ίδιοι οι άνθρωποι υπόκεινται σε πολυάριθμες εξαρτήσεις. Φορείς της γενετικής κληρονομιάς της οικογένειας, κληρονομούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Γεννιούνται στο εσωτερικό μιας γλώσσας και μιας κουλτούρας που τους μεταβιβάζουν έναν συγκεκριμένο τρόπο αντίληψης του κόσμου. Ανήκουν σε μια τάξη και σε ένα περιβάλλον που τους επιβάλλει κοινές αντιδράσεις. Ζουν σε ένα τόπο και σε μια ιστορική περίοδο που τους εξομοιώνουν με τους συμπατριώτες τους και με τους συγχρόνους τους. Ωστόσο, καμία από αυτές τις εξαρτήσεις δεν είναι ανυπέρβλητη: το άτομο μπορεί να ξεφύγει από τη χώρα του, από τη γλώσσα του, από το περιβάλλον του, από τα τραύματα της παιδικής του ηλικίας, μπορεί να αλλάξει τη φυσική του όψη ή ακόμη και το φύλο του. Το ανθρώπινο είδος διαθέτει αυτήν την ικανότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από τα άλλα είδη, επειδή ακριβώς διαθέτει μια συνείδηση που του επιτρέπει να λέει: «εγώ». Οι άνθρωποι υπακούουν στην αναγκαιότητα, αλλά μπορούν να κάνουν και χρήση της βούλησης και να ασκήσουν έτσι την ελευθερία τους. Μπορούν πάντοτε, έλεγε ο Ρουσώ: «να υποκύψουν ή να αντισταθούν». Γι‘ αυτόν τον λόγο είναι το μοναδικό είδος που γνωρίζει την ηθική κρίση. Σε κάθε κατάσταση, ο άνθρωπος μπορεί μέχρι ένα ορισμένο σημείο να επιλέξει την κατεύθυνση της δράσης του και επομένως να δράσει καλά ή κακά.

Σε δεύτερο επίπεδο, η ελευθερία αντιτίθεται στη σκλαβιά, στην τυραννία, στον εξαναγκασμό. Η ζωή στην κοινωνία προϋποθέτει κοινούς κανόνες, αλλά αυτοί οι κανόνες μεταβάλλονται ανάλογα με το καθεστώς στο οποίο ζούμε. Σε ένα θεοκρατικό καθεστώς τα άτομα δεν έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν ελεύθερα τη θρησκεία τους. Σε μια δικτατορία θα τιμωρηθούν, αν αντιταχθούν στις αποφάσεις της κυβέρνησης. Σε ολοκληρωτικό καθεστώς τα άτομα πρέπει να υποτάσσουν στην εξουσία όχι μόνο την επιλογή του τόπου κατοικίας ή του επαγγέλματος τους – για να μην αναφερθούμε στις πολιτικές επιλογές– αλλά ακόμη και τις φιλίες και τους έρωτές τους. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες όμως εκκινούν από την αρχή ότι κάθε άτομο διαθέτει μια ιδιωτική σφαίρα, στην οποία καμιά εξουσία – ακόμα κι αν είναι εντελώς νόμιμη – δεν μπορεί να διεκδικεί δικαιώματα. Η ατομικότητα του κάθε πολίτη είναι πολύτιμη. Και ως τέτοια πρέπει να προστατεύεται.

Τέλος, η τρίτη μορφή ελευθερίας δεν είναι ούτε κοσμική (αντιτιθέμενη στην αναγκαιότητα) ούτε πολιτική (αντιτιθέμενη στην τυραννία), αλλά είναι εσωτερική και πνευματική. Έγκειται στην αποφυγή του κομφορμισμού, της αλλοτρίωσης, της ματαιοδοξίας. Πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι, αλλά στην πραγματικότητα υπακούμε στους νόμους που μας επιβάλλονται από το πνεύμα των άλλων. Θέλουμε να γίνουμε αποδεκτοί από την κοινή γνώμη ή ακόμα και να αποθεωθούμε. Ένα αλλοτριωμένο εγώ συγχέεται με την εικόνα που του έχουν επιβάλλει οι άλλοι, αυτοί που το περιβάλλουν. Ένα αυθεντικό εγώ, όμως, έχει το θάρρος των γνωμών του και δεν ενδιαφέρεται υπέρβολικά για το «τι θα πει ο κόσμος». Από την καθολική αποδοχή προτιμά την πίστη στα ιδανικά του και επομένως στον εαυτό του.

Η ικανότητα να ασκούμε την ελευθερία ταυτίζεται με τον ίδιο τον ορισμό της ανθρωπινής ύπαρξης. Αλλά αυτή δεν είναι η μοναδική αξία που αγαπάμε και γι‘ αυτό η απεριόριστη ελευθερία δεν είναι επιθυμητή. Πρώτα επειδή ζούμε μαζί με άλλους ανθρώπους και οι επιθυμίες μας δεν εναρμονίζονται υποχρεωτικά με τις δικές τους. Η ζωή στην κοινωνία επιτυγχάνεται επειδή θα υπάγεται στη δικαιοσύνη μάλλον παρά στην ελεύθερη βούληση των ατόμων. Αν τίποτε δεν παρεμβαίνει για να θέτει όρια στην ελευθερία, τότε θα μετράει μόνο η δύναμη. Η ελευθερία του ισχυρότερου συνεπάγεται την υποταγή του ασθενέστερου …

 

Πηγή: εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 3.8.2003

Κείμενο 2 (Μη Λογοτεχνικό): Herbert Marcuse-Οι καινούργιες μορφές ελέγχου (απόσπασμα)

Ο Herbert Marcuse (1898-1979) ήταν Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, μέλος της Σχολής της Φρανκφούρτης. Το έργο του: Ο μονοδιάστατος άνθρωπος συνιστά μια σημαντική κριτική της ηθικής της σύγχρονης βιομηχανικής κοινωνίας.

Η άνεση, η αποτελεσματικότητα, η λογική και η έλλειψη ελευθερίας μέσα σ' ένα δημοκρατικό πλαίσιο, να τι χαρακτηρίζει τον προχωρημένο βιομηχανικό πολιτισμό και συνηγορεί για την τεχνική πρόοδο. Πραγματικά, δεν είναι λογικώτατο να μηχανοποιηθούν οι κοινωνικά αναγκαίες εργασίες, που είναι κοπιαστικές για το άτομο, έστω και με τον παραμερισμό της ατομικότητας; να συγκεντρωθούν οι μικρές επιχειρήσεις σε αποτελεσματικώτερες και παραγωγικώτερες μονάδες; να υπαχθεί σε κανόνες ο ελεύθερος ανταγωνισμός, που στο κάτω - κάτω γίνεται ανάμεσα σε άτομα άνισης δύναμης; να περιοριστούν οι εθνικές πλειοδοσίες και κυριαρχίες που φρενάρουν την παγκόσμια οργάνωση των οικονομικών συναλλαγών; Αν λοιπόν αυτό το τεχνολογικό επίπεδο απαιτεί μια ανάλογη πολιτική και πνευματική εναρμόνιση, τότε έχουμε μια λυπηρή βέβαια αλλά απαραίτητη επίπτωση του πράγματος.

Τα δικαιώματα και οι ελευθερίες, που ήταν ουσιαστικοί παράγοντες στα πρώτα στάδια της βιομηχανικής κοινωνίας, χάνουν τη ζωτικότητά τους στα πιο προχωρημένα στάδια, χάνουν το παραδοσιακό τους περιεχόμενο. Η ελευθερία της σκέψης, του λόγου και της συνείδησης – καθώς άλλωστε και η ελεύθερη επιχείρηση που εξυπηρετούσαν και προστάτευαν – διαμορφωμένη από ιδέες ουσιαστικά κριτικές, είχε σκοπό να αντικαταστήσει μια ξεπερασμένη υλική και πνευματική κατάσταση με μια άλλη αποτελεσματικώτερη και ορθολογιστικώτερη. Με τη θεσμοποίησή τους και την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία, οι ελευθερίες και τα δικαιώματα συμμερίστηκαν και την τύχη αυτής της κοινωνίας. Η υλοποίησή τους εξαφάνισε τις προϋποθέσεις τους.

Στο βαθμό που πραγματοποιείται η απελευθέρωση απ' την αθλιότητα, συγκεκριμένο περιεχόμενο κάθε ελευθερίας, οι ελευθερίες που συνδέονται με ένα κατώτερο στάδιο παραγωγικότητας χάνουν το πρωταρχικό τους περιεχόμενο. Η ανεξαρτησία της σκέψης, η αυτονομία, το δικαίωμα της πολιτικής αντιπολιτευτικής δράσης, στερήθηκαν απ' το ουσιαστικά κριτικό τους περιεχόμενο μέσα σε μια κοινωνία που, με την οργάνωσή της, μοιάζει να γίνεται κάθε μέρα και πιο ικανή να ικανοποιήσει τις ατομικές ανάγκες.

Μια τέτοια κοινωνία δικαιούται να απαιτήσει την αποδοχή των αρχών και των θεσμών της· η αντιπολίτευση περιορίζεται στην προβολή πολιτικών εναλλακτικών λύσεων και στην αναζήτησή τους μέσα στα πλαίσια του στάτους κβο. Το αν θα είναι απολυταρχικό ή όχι το σύστημα που θα ικανοποιεί προοδευτικά όλες τις ανάγκες, δεν έχει και μεγάλη σημασία για την κοινωνία. Μέσα σε συνθήκες αδιάκοπης ανάπτυξης του επιπέδου ζωής, η μη συμμόρφωση με το σύστημα δεν έχει καμιά φανερή κοινωνική χρησιμότητα, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν προκαλεί αισθητές οικονομικές και πολιτικές αναστατώσεις και απειλεί την ομαλή λειτουργία του συνόλου. Γιατί δηλαδή η παραγωγή και η διανομή αγαθών θα έπρεπε να υποστούν τον ανταγωνισμό των ατομικών ελευθεριών, όταν διακυβεύονται ζωτικές ανάγκες;

[...]

Η βιομηχανική κοινωνία έφθασε στο στάδιο εκείνο, όπου πια δεν μπορούμε να ορίσουμε μια αληθινά ελεύθερη κοινωνία χρησιμοποιώντας τους παραδοσιακούς όρους της οικονομικής, πολιτικής και πνευματικής ελευθερίας. Όχι γιατί οι ελευθερίες αυτές έχασαν τη σημασία τους, αλλά αντίθετα γιατί έχουν πάρα πολλή σημασία για να περιοριστούν στο παραδοσιακό πλαίσιο.

Μόνο αρνητικοί όροι μπορούν να εκφράσουν αυτές τις καινούργιες μορφές, γιατί ακριβώς αποτελούν άρνηση των μορφών που κυριαρχούν. Έτσι, οικονομική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει απελευθέρωση από την οικονομία, απ' τον καταναγκασμό που ασκείται με τις οικονομικές σχέσεις και δυνάμεις, απελευθέρωση από την καθημερινή πάλη για την ύπαρξη, απαλλαγή από την ανάγκη να κερδίζουμε τη ζωή μας. Πολιτική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει απελευθέρωση απ' την πολιτική αυτή που πάνω της τα άτομα δεν μπορούν να ασκήσουν ουσιαστικό έλεγχο. Πνευματική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει αποκατάσταση της ατομικής σκέψης, πνιγμένης σήμερα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και θύμα της διαπαιδαγώγησης, κι ακόμη θα πρέπει να σημαίνει ότι θα πάψουν να υπάρχουν κατασκευαστές της «κοινής γνώμης» κι ακόμη και κοινή γνώμη. Αν οι προτάσεις αυτές έχουν έναν τόνο εξωπραγματικό, αυτό δεν συμβαίνει επειδή είναι ουτοπικές, αλλά επειδή οι δυνάμεις που τις αντιμάχονται είναι ισχυρές. Έχουν γι' αυτή τη μάχη ενάντια στην απελευθέρωση ένα αποτελεσματικό και μόνιμο όπλο, την καθιέρωση υλικών και πνευματικών αναγκών που διαιωνίζουν τις ξεπερασμένες μορφές της πάλης για την ύπαρξη.

[...]

πηγή: Herbert Marcuse, Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, μετάφραση: Μπάμπης Λυκούδης. εκδ. Παπαζήση, 1971, σελ. 33-36.

Κείμενο 3  (Λογοτεχνικό): Μιχάλης Κατσαρός- Η Διαθήκη μου

Ο Μιχάλης Κατσαρός (1919 – 1998) ανήκει στην Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά ποιητών, των οποίων το έργο καθορίζεται από τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Ο ίδιος είναι ένας αιρετικός ποιητής, ο οποίος με τη ζωή και το έργο του αντιστάθηκε σε κάθε είδους πνευματικό, ιδεολογικό και κοινωνικό περιορισμό, προβάλλοντας το όραμα της ελευθερίας απέναντι στις υποκριτικές συμβάσεις του κυρίαρχου συστήματος(Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ´ Γενικού Λυκείου, Βιβλίο Καθηγητή).

Το ποίημα «Η Διαθήκη μου» δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1950  στην εφημερίδα Δημοκρατικός Τύπος. Ωστόσο, σ’  αυτή την πρώτη δημοσίευση, οι υπεύθυνοι της εφημερίδας είχαν απαλείψει αρκετούς στίχους, φοβούμενοι τυχόν διώξεις από το μετεμφυλιακό καθεστώς. Τελικά, το ποίημα στην αρχική του μορφή συμπεριλήφθη στην έκδοση «Κατά Σαδδουκαίων», η οποία κυκλοφόρησε το 1953. Οι στίχοι που λογοκρίθηκαν φέρουν υπογράμμιση στην παρούσα ανθολόγηση.

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι
και λέει: καλά είμαι εδώ.

Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι
και λέει: Δόξα σοι ο Θεός .Αντισταθείτε
στον περσικό τάπητα των πολυκατοικιών
στον κοντό άνθρωπο του γραφείου
στην εταιρεία εισαγωγαί- εξαγωγαί
στην κρατική εκπαίδευση
στο φόρο
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε
σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα ώρες
ατέλειωτες τις παρελάσεις
σ’ αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει
έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

 

Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται
μεγάλοι
στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε
στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες
σ’ όλα τ’ ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε
πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι

σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή
δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα

στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις
από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό
αρχηγό τους.

 

Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών
και διαβατηρίων
στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη
διπλωματία
στα εργοστάσια πολεμικών υλών
σ’ αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια
στα θούρια
στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους
στους θεατές
στον άνεμο
σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς
στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας

ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ
αντισταθείτε.

Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία.

 

Πηγή: Μιχάλης Κατσαρός, Κατά Σαδδουκαίων, Αθήνα: Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος 1994, σσ. 61-62.

  

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1.  Σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων να συνοψίσετε τα τρία επίπεδα της ελευθερίας σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1.

  Μονάδες 20                                                                                                 

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

α) Υπάρχουν πολιτεύματα που θέτουν φραγμούς στην ιδιωτική ζωή των πολιτών. (Κείμενο 1)

β) Η ελεύθερη βούληση είναι η μόνη προϋπόθεση της συλλογικής συμβίωσης. (Κείμενο 1)

γ) Η βιομηχανική επανάσταση ασκεί μέχρι σήμερα θετική επίδραση στον πνευματικό τομέα. (Κείμενο 2)

δ)  Η ρηξικέλευθη αντίδραση απέναντι στην ασυδοσία των σύγχρονων παραγωγικών σχέσεων μπορεί να καταστεί ολέθρια για την ανθρωπότητα. (Κείμενο 2)

ε) Στη βιομηχανική κοινωνία η διαμόρφωση της κοινής γνώμης είναι μια αντικειμενική διαδικασία. (Κείμενο 2).

Μονάδες 10                                                                                                                      

Β2. α) Ποιος είναι ο βασικός ισχυρισμός του συντάκτη στην 3η παράγραφο [«Στο βαθμό που πραγματοποιείται…να ικανοποιήσει τις ατομικές ανάγκες» ]του Κειμένου 2 (Μονάδες 2); Ποια μέσα αξιοποιούνται για να πειστεί ο αναγνώστης (Μονάδες 2); Για ποιο λόγο επιλέγεται η οριστική έγκλιση (Μονάδες 1);

 Μονάδες 5                                                                                                                     

β) Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος του Κειμένου 1 σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων;

Ένα αλλοτριωμένο εγώ συγχέεται με την εικόνα που του έχουν επιβάλλει οι άλλοι, αυτοί που το περιβάλλουν. Ένα αυθεντικό εγώ, όμως, έχει το θάρρος των γνωμών του και δεν ενδιαφέρεται υπερβολικά για το «τι θα πει ο κόσμος».

 Μονάδες 8                                                                                                                

Β3. α) Σε ποιο κειμενικό είδος εντάσσεται το Κείμενο 2; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι στο περιεχόμενο, το ύφος και τη γλώσσα του κειμένου (Μονάδες 4). Ποιες ομοιότητες και διαφορές ως προς τη θεματολογία των δύο κειμένων αναφοράς παρατηρείτε (Μονάδες 3).

 Μονάδες 7                                                                                                                 

β)  Ποιος ο ρόλος της άνω τελείας και της ερώτησης στην 4η παράγραφο του Κειμένου 2 [Μια τέτοια κοινωνία…διακυβεύονται ζωτικές ανάγκες] (Μονάδες 2); Να αντικατασταθούν οι επιτονισμένες λέξεις του αποσπάσματος του Κειμένου 2 που ακολουθεί με συνώνυμές τους που χρησιμοποιούνται ευρέως στον καθημερινό λόγο χωρίς να αλλοιωθεί νοηματικά το περιεχόμενο του κειμένου (Μονάδες 3).

Μέσα σε συνθήκες αδιάκοπης ανάπτυξης του επιπέδου ζωής, η μη συμμόρφωση με το σύστημα δεν έχει καμιά φανερή κοινωνική χρησιμότητα, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν προκαλεί αισθητές οικονομικές και πολιτικές αναστατώσεις και απειλεί την ομαλή λειτουργία του συνόλου. Γιατί δηλαδή η παραγωγή και η διανομή αγαθών θα έπρεπε να υποστούν τον ανταγωνισμό των ατομικών ελευθεριών, όταν διακυβεύονται ζωτικές ανάγκες;

 Μονάδες 5                                                                                                                       

Γ1. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις της ελευθερίας σύμφωνα με τον ποιητή Μιχάλη Κατσαρό; Να παραθέσετε τρεις κειμενικούς δείκτες που τεκμηριώνουν την απάντησή σας. Ποιος ο ρόλος της φράσης: «ως και σε μένα που σας ιστορώ/ αντισταθείτε», σύμφωνα με την κρίση σας (150-200 λέξεις);

 Μονάδες 15                                                                                                                 

Δ1. Σε ένα αποδεικτικό δοκίμιο (300-350 λέξεις) να αναφερθείτε στους παράγοντες που συντείνουν προς την καταστρατήγηση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος της ελευθερίας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο γίγνεσθαι και να προτείνετε την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί, για να τονωθεί η ελεύθερη βούληση των νέων.

   Μονάδες 30                                                                                                           

Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Κριτήριο Αξιολόγησης (Εθελοντισμός)

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:  ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό): Ολυμπία Καμινιώτη-Εθελοντισμός και δημοκρατική διακυβέρνηση (διασκευή)

Η Ολυμπία Καμινιώτη είναι ψυχοθεραπεύτρια και Διευθύντρια Ανάλυσης Αγοράς Εργασίας και Εργασιακών Σχέσεων του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας & Ανθρώπινου Δυναμικού.

Ένα ζήτημα που συνδέεται με τον εθελοντισμό αφορά την αλληλεπίδρασή του με την ιδιότητα του πολίτη και ευρύτερα με την ανάπτυξη της κοινωνικής δημοκρατίας. Το θέμα αυτό συνδέεται με τον τρόπο που λειτουργεί ο εθελοντισμός και οι φορείς που αξιοποιούν την εργασία των εθελοντών αλλά και γενικότερα με ένα ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικής συμμετοχής.

Ο τρίτος τομέας[1] γενικά ενισχύει τη συμμετοχή των πολιτών και την εμπλοκή τους στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Με τη συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή των υπηρεσιών αυτών δημιουργούνται συνέργειες μεταξύ των δράσεων των πολιτών και του κράτους και μεταξύ των χρηστών και παρόχων. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί προϋποθέσεις για μια πιο ισότιμη και δημοκρατική παραγωγή κοινωνικών υπηρεσιών. Θα πρέπει βέβαια να εξετάσουμε τον τρόπο που επηρεάζονται τα άτομα και οι συλλογικότητες από τη διαδικασία αυτή. […]

Όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή κοινωνικών υπηρεσιών θα πρέπει να λάβουμε υπόψη το πόσο εύκολη είναι η συμμετοχή αυτή και ποια είναι τα κίνητρα της συμμετοχής. Σχετικά με το πόσο εύκολη είναι η συμμετοχή των πολιτών σημασία έχει η διάχυση της πληροφόρησης και η διευκόλυνση των υποψήφιων εθελοντών για τη συμμετοχή τους. Τα κίνητρα για συμμετοχή στον εθελοντισμό εξαρτώνται από το πόσο σημαντική είναι η κοινωνική πολιτική για τον πολίτη, πώς τους επηρεάζει συναισθηματικά και πώς αντιλαμβάνονται ότι επηρεάζει το μέλλον, το δικό τους και των άλλων ανθρώπων. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι συμμετοχής στην συν-παραγωγή κοινωνικών υπηρεσιών και στον εθελοντισμό. Με διαφορετικό τρόπο συμμετέχουν οι επιχειρήσεις, τα άτομα και οι συλλογικότητες. […]

Η ψηφιακή εποχή διευκολύνει τις συνεργατικές δυνατότητες μέσω της δυνατότητας ευρύτερης διάχυσης της σχετικής πληροφόρησης και της παροχής υπηρεσιών από απόσταση, διευκολύνοντας την ανάπτυξη του εθελοντισμού. Βέβαια θα πρέπει να γίνεται κατανοητό ότι υπάρχουν όρια συμμετοχής (glass ceiling), τα οποία εξαρτώνται από διάφορους άλλους παράγοντες.

Όπως ειπώθηκε, η παρατεταμένη οικονομική και κοινωνική κρίση δημιούργησε συνθήκες που ευνόησαν την ανάπτυξη του εθελοντισμού στην Ελλάδα, ένα φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλες χώρες. Η κινητοποίηση για εθελοντική εργασία αυξάνεται επίσης και μετά από διάφορα άλλα τραγικά γεγονότα όπως καταστροφικές πυρκαγιές, σεισμούς, κ.ά. Ο εθελοντισμός επηρεάζεται ακόμα από πολιτισμικά χαρακτηριστικά, την «κουλτούρα» εθελοντισμού που υπάρχει σε κάθε κοινωνία. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τα κίνητρα εθελοντισμού των πολιτών συνδέεται με τη μορφή οργάνωσης των ίδιων των εθελοντικών οργανώσεων. Η εμπιστοσύνη στους φορείς και η περισσότερο δημοκρατική οργάνωση των οργανώσεων που χρησιμοποιούν εθελοντές, που παρέχει περισσότερα δικαιώματα στους εθελοντές αλλά και στους αποδέκτες της εθελοντικής εργασίας παρέχει δύναμη στους εθελοντές (και στους αποδέκτες της βοήθειας) και ενισχύει τον εθελοντισμό.

Σκόπιμο είναι να επισημανθεί ότι η παροχή δικαιωμάτων στους εθελοντές δεν θα πρέπει να συγχέεται με την ανάγκη αυστηρών ορίων σχετικά με τον ρόλο των εθελοντών και το περιεχόμενο των υπηρεσιών που παρέχουν. Όρια απαιτούνται επίσης σχετικά με το τι κάνει η κάθε υπηρεσία του φορέα που χρησιμοποιεί εθελοντές, τις διαδικασίες επιλογής και επιμόρφωσης των εθελοντών καθώς και σαφή πληροφόρηση σχετικά με τη συμμετοχή του εθελοντή στο έργο του φορέα. Σε κάποιες περιπτώσεις οι εθελοντές αποτελούν απλώς τον «τελευταίο τροχό της αμάξης» σε διάφορους φορείς αλλά σε κάποιες περιπτώσεις υιοθετούνται πρακτικές που αξιοποιούν την εργασία και τις γνώσεις του εθελοντή στην αναμόρφωση των υπηρεσιών του φορέα ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις οι εθελοντές συμμετέχουν και σε διάφορα επίπεδα λήψεως αποφάσεων.

Ο τρόπος οργάνωσης των φορέων που χρησιμοποιούν εθελοντική εργασία ασκεί πολλαπλές επιδράσεις στο μέγεθος και τη μορφή του εθελοντισμού τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Σε ατομικό επίπεδο επηρεάζει την κινητοποίηση των υποψήφιων εθελοντών ή/και των ενεργών εθελοντών. Σε συλλογικό επίπεδο επηρεάζει τη συνεκτικότητα της κοινωνίας και τη διαμόρφωση αξιών όπως η συλλογικότητα και η δημοκρατικότητα. Αν, για παράδειγμα, σε μια εθελοντική οργάνωση συνηθίζεται η διαβούλευση της δράσης της με όλους τους εμπλεκόμενους (συμπεριλαμβανομένων των αμειβόμενων εργαζομένων, των εθελοντών και των αποδεκτών της βοήθειας) και λαμβάνονται αποφάσεις συλλογικά, δημιουργείται μια συλλογική δυναμική και ενισχύεται μια πολιτική διάσταση διαλόγου και συμμετοχής. Η ανάπτυξη μιας τέτοιας πρακτικής έχει επίσης οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Μέσω των συλλογικών αυτών διαδικασιών οι εμπλεκόμενοι και ειδικά οι εθελοντές έχουν τη δυνατότητα ενίσχυσης του κοινωνικού τους κεφαλαίου αποκτώντας περαιτέρω γνώσεις, δεξιότητες και κοινωνική δικτύωση. Το κοινωνικό κεφάλαιο συμβάλλει σημαντικά στην επιτυχή ένταξη των εθελοντών στην αγορά εργασίας και στην απόκτηση και οικονομικών πόρων.

Ένα άλλο αξιακό ζήτημα που συνδέεται με τον εθελοντισμό συνδέεται με τον ευρύτερο ρόλο των εθελοντικών οργανώσεων στο πλαίσιο παροχής κοινωνικής πολιτικής. Θα πρέπει να εξεταστεί ο ρόλος όλων των εμπλεκομένων στην παροχή αυτή των κοινωνικών υπηρεσιών: του κράτους, του ιδιωτικού τομέα και του τρίτου τομέα. Ποιος είναι ο ρόλος του κάθε ενός από αυτούς; Οι σχέσεις και οι δράσεις τους χαρακτηρίζονται από ανταγωνισμό ή συνέργεια; Η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών θα πρέπει να αποτελεί ευθύνη του κράτους και δικαίωμα του πολίτη. Στις περιπτώσεις όμως που δεν μπορούν να καλυφθούν οι υπάρχουσες ανάγκες από το κράτος, με ποιο τρόπο μπορούν να αναπτυχθούν συνέργειες με τον τρίτο και τον ιδιωτικό τομέα με τρόπο ώστε να καλύπτονται αποτελεσματικότερα οι υπάρχουσες ανάγκες αλλά χωρίς να διαβρώνεται ο ρόλος του κράτους ως του πρωταρχικού φορέα παροχής κοινωνικών υπηρεσιών; [...]

Πηγή: Ολυμπία Καμινιώτη, Εθελόντισμός στην Ελλάδα, Υπάρχουσα κατάσταση και προτάσεις, Αθήνα: Φεβρουάριος 2020.

[1]. Ο εθελοντισμός συνδέεται με τον λεγόμενο «τρίτο τομέα» που αντιδιαστέλεται από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και περιλαμβάνει εκτός από ΜΚΟς, συνεταιρισμούς και αλληλέγγυες ομάδες.

Κείμενο 2: Μη Λογοτεχνικό: Ντέιβιντ Κίτινγκ / Δήμητρα Κυρανούδη-Περισσότεροι oι νεκροί ακτιβιστές το 2015

Τρεις νεκροί ακτιβιστές ανά εβδομάδα ήταν ο τραγικός απολογισμός των θυμάτων που έχασαν τη ζωή τους το 2015 σε διάφορες γωνιές του πλανήτη προσπαθώντας να ανακόψουν την επέλαση της βαριάς βιομηχανίας σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος. Συνολικά 185 ακτιβιστές βρήκαν τραγικό θάνατο την περασμένη χρονιά σύμφωνα με τη νέα, αποκαλυπτική έρευνα της διεθνούς ΜΚΟ Global Witness που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. Ο αριθμός αυτός σημείωσε αύξηση της τάξεως του 59% σε σχέση με το 2014, γεγονός που προκαλεί έντονο προβληματισμό σε διεθνείς περιβαλλοντικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις. Σύμφωνα με την έρευνα οι χώρες, στις οποίες καταγράφονται οι περισσότεροι θάνατοι ακτιβιστών, είναι η Βραζιλία, οι Φιλιππίνες και η Κολομβία, με 50, 33 και 26 θανάτους αντιστοίχως. Σύμφωνα με τον Μπίλι Κάιτ που συμμετείχε στην έρευνα της Global Witness η αύξηση των θανάτων οφείλεται στην αύξηση της ζήτησης πρώτων υλών παγκοσμίως. Οι τιμές των πρώτων υλών σημειώνουν τα τελευταία χρόνια μεγάλη πτώση κι έτσι πολλές μεγάλες εταιρείες επιδίδονται σε αναζήτηση σπάνιων πρώτων υλών ακόμη και στις πλέον απροσπέλαστες γωνιές του πλανήτη. Όπως σημειώνει ο Κάιτ, στο πλευρό τους έχουν πολλές εθνικές κυβερνήσεις. «Ολοένα περισσότερα πρότζεκτ εξόρυξης ορυκτού πλούτου ξεκινούν σε περιοχές που μέχρι πρότινος αποτελούσαν παρθένο έδαφος και κατοικούνταν μόνο από αυτόχθονες», εξηγεί ο Κάιτ.

Στη Βραζιλία οι περισσότεροι θάνατοι ακτιβιστών καταγράφονται σε απομακρυσμένες περιοχές στις παρυφές τροπικών δασών του Αμαζονίου. Παρά το ότι η βραζιλιάνικη νομοθεσία απαγορεύει την υλοτομία στα τροπικά δάση, μεγάλες εταιρείες προσλαμβάνουν ολόκληρες εγκληματικές οργανώσεις προκειμένου να εκφοβίσουν ιθαγενείς με απώτερο στόχο την παράνομη απαλλοτρίωση των ιδιοκτησιών τους. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία της βρετανικής Chatam House, το ένα τρίτο της παγκόσμιας ξυλείας που διακινείται παράνομα στον πλανήτη προέρχεται από τη Βραζιλία. Όσοι από τους ντόπιους αντιστέκονται στις παράνομες πρακτικές έρχονται αντιμέτωποι με σκληρή βία, ακόμη και με τον θάνατο. Ένα από τα πιο γνωστά θύματα ήταν πέρσι ο βραζιλιάνος ακτιβιστής Ραϊμούντο ντος Σάντος Ροντρίγκες, ο οποίος απήχθη και δολοφονήθηκε από μέλη εγκληματικής οργάνωσης στο Μαρανιάο, επειδή τασσόταν κατά επενδυτικών σχεδίων σε προστατευόμενη περιοχή του Αμαζονίου.

Στις Φιλιππίνες από την άλλη πλευρά, οι περισσότεροι ακτιβιστές που έπεσαν θύματα βίας είχαν αντιταχθεί σε μεγάλα πρότζεκτ κατασκευής ορυχείων για την εξόρυξη νικελίου και χρωμίου. Η οικονομία της χώρας βασίζεται στην εξόρυξη πρώτων υλών, ενώ ολοένα περισσότεροι παγκόσμιοι κολοσσοί καταφθάνουν στην χώρα για την εκμετάλλευση παρθένων εδαφών. Στις αρχές του 2015 η υπόθεση της εν ψυχρώ μαζικής δολοφονίας 25 ακτιβιστών στο χωριό Λούμαντ των Φιλιππινών πήρε παγκόσμιες διαστάσεις. Μετά το πρωτοφανές στα χρονικά περιστατικό οι 3000 κάτοικοι του χωριού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους υπό το φόβο νέων δολοφονικών επιθέσεων.

Aυτό πάντως που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι οι μεγαλύτερες ποσότητες παράνομης ξυλείας και άλλων πρώτων υλών καταφθάνουν, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ. Ειδικότερα, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την υλοτομία, απαγορεύεται η εισαγωγή παράνομης ξυλείας, ωστόσο είναι δύσκολη πολλές φορές η εξακρίβωση των μεθόδων που χρησιμοποιούνται στις χώρες προέλευσης.

Παρά τις προσπάθειες για την επιβολή μηχανισμών ελέγχου, από το 2003 μέχρι σήμερα έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος. «Πρέπει να καλυφθούν τα νομοθετικά κενά και οι χώρες μέλη της ΕΕ πρέπει να μεριμνούν για την τήρηση της νομοθεσίας και την επιβολή κυρώσεων», εκτιμά η Άνκε Σουλμάιστερ ειδική σε θέματα δασικής πολιτικής στη WWF. Aπό την άλλη, πλευρά τόσο η Global Witness όσο και άλλοι διεθνείς οργανισμοί, απαιτούν να χυθεί άπλετο φως στις υποθέσεις δολοφονίας ακτιβιστών και γι’ αυτό το λόγο απαιτείται η συνδρομή όχι μόνο των επιμέρους εθνικών κυβερνήσεων αλλά και της διεθνούς κοινότητας.

(20.06.2016)

 

Πηγή:https://www.dw.com/el/%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B9-o%CE%B9-%CE%BD%CE%B5%CE%BA%CF%81%CE%BF%CE%AF-%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%B2%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%82-%CF%84%CE%BF-2015/a-19342547

Κείμενο 3: (Λογοτεχνικό) Τάσος Λειβαδίτης-«Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος»

Ο Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988) ήταν ποιητής της Πρώτης Μεταπολεμικής Γενιάς. Η ποίησή του, πλούσια σε εκφραστικά μέσα, διαπνέεται από την εφιαλτική μνήμη των αδικαίωτων θυσιών της γενιάς του, διαχέοντας τη συναίσθηση του χρέους στον αναγνώστη.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα
ματώσουν απ’ τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων
Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ' τις οβίδες.
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί ν’ αφίσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη
ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις.
Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου
θ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.
Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.
Το ξέρω, είναι όμορφο ν’ ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδι,
να κοιτάς έν’ άστρο, να ονειρεύεσαι
είναι όμορφο σκυμένος πάνω απ’ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου
να την ακούς να σου λέει τα όνειρά της για το μέλλον.
Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια
μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,
τη μάνα σου και τον κόσμο.
Εσύ και μες απ’ το τετραγωνικό μέτρο του κελλιού σου
θα συνεχίζεις τον δρόμο σου πάνω στη γη.
Κι’ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα
θα χτυπάς τον τοίχο του κελλιού σου με το δάχτυλο
απ’ τ’ άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.
Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν’ ασπρίζουν τα μαλλιά σου
δε θα γερνάς.
Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος
Αφού όλο και νέοι αγώνες θ’ αρχίζουνε στον κόσμο
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου
θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνη
σα να ’γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.
Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό
να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια
σα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολάκαιρο το μέλλον.
Να μπορείς, απάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει
εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

[πηγή: Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, Αθήνα: Κέδρος ²1979, σ. 121-124]

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1. Σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων να αναφέρετε τις συνθήκες που οδήγησαν στην ευδοκίμηση του εθελοντισμού στη χώρα μας, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1.

Μονάδες 20                                                                                                              

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

α) Ο ρόλος των εθελοντών και οι υπηρεσίες που προσφέρουν δεν υφίστανται κανέναν περιορισμό από τους φορείς (Κείμενο 1).

β) Η συμμετοχή σε κοινωνικές υπηρεσίες μπορεί να ενισχύσει τη θέση του εθελοντή στην αγορά εργασίας (Κείμενο 1).

γ) Οι πολυεθνικές παρακάμπτουν τη συνταγματική απαγόρευση στο ζήτημα της ξυλείας. (Κείμενο 2).

δ) Οι μεγαλύτερες ποσότητες παράνομης ξυλείας διατίθενται στον αναπτυσσόμενο κόσμο (Κείμενο 2).

ε) Η εξιχνίαση των φόνων ακτιβιστών συνιστά διακρατικό ζήτημα (Κείμενο 2).

 Μονάδες 10                                                                                                                  

Β2. α) i) Ποια μέσα χρησιμοποιούν οι συντάκτες για να πείσουν τον αναγνώστη στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 [«Τρεις νεκροί ακτιβιστές ανά εβδομάδα […], εξηγεί ο Κάιτ.»]; ii) Ποια στοιχεία του επιστημονικού λόγου ενοφθαλμίζονται στο Κείμενο 2;

 Μονάδες 8                                                                                                            

β) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συντάκτη στην 7η παράγραφο: [«Ο τρόπος οργάνωσης… στην απόκτηση και οικονομικών πόρων.»] του Κειμένου 1; Να επισημάνετε έναν τρόπο ανάπτυξης της συγκεκριμένης παραγράφου, σημειώνοντας παράλληλα πώς εξυπηρετεί την πρόθεση αυτή.

Μονάδες 7                                                                                                                

Β3. α) i) Να σχολιάσετε τις γλωσσικές επιλογές των συντακτών στη 2η παράγραφο: [«Στη Βραζιλία οι περισσότεροι θάνατοι ακτιβιστών… προστατευόμενη περιοχή του Αμαζονίου.»]  του Κειμένου 2; (Μονάδες 2) ii) Τι δηλώνουν οι επιτονισμένες διαρθρωτικές λέξεις (προκειμένου, επειδή, ειδικότερα, ωστόσο) στο ίδιο κείμενο; (Μονάδες 2) iii) Για ποιον λόγο αξιοποιούνται τα εισαγωγικά στο ακόλουθο χωρίο του Κειμένου 2: «Πρέπει να καλυφθούν τα νομοθετικά κενά και οι χώρες μέλη της ΕΕ πρέπει να μεριμνούν για την τήρηση της νομοθεσίας και την επιβολή κυρώσεων», εκτιμά η Άνκε Σουλμάιστερ ειδική σε θέματα δασικής πολιτικής στη WWF  ; (Μονάδες 1)

Μονάδες 5                                                                                                                     

Β3 β.  i) Να καταγράψετε μια περίπτωση συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο 1 και να αντικαταστήσετε το περιεχόμενο της λέξης ή φράσης που χρησιμοποιείται μεταφορικά με μία κυριολεκτική (Μονάδες 3). ii) [«Ένα άλλο αξιακό ζήτημα που συνδέεται με τον εθελοντισμό συνδέεται με τον ευρύτερο ρόλο των εθελοντικών οργανώσεων στο πλαίσιο παροχής κοινωνικής πολιτικής.»] Ποιο είδος σύνταξης χρησιμοποιείται στο ανωτέρω χωριό του Κειμένου 1; Τι προσδίδει η συγκεκριμένη σύνταξη στο ύφος του κείμενου (Μονάδες 2);            

 Μονάδες 5                                                                                                                                                                         

Γ1. Να αναφερθείτε στη θεματική του ποιήματος «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος» του Τάσου Λειβαδίτη, σύμφωνα με την κρίση σας. Να συμπεριλάβετε στην απάντηση σας τρεις κειμενικούς δείκτες; Τι επιτυγχάνει ο συντάκτης μέσω της επανάληψης της φράσης «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος» (150-200 λέξεις);

Μονάδες 15                                                                                                             

Δ1. Το σχολείο σας διοργανώνει μια εκδήλωση με θέμα: «Η αξία του εθελοντισμού». Μέσω μιας εισήγησής σας να αναφερθείτε στη συμβολή του εθελοντισμού στην τόνωση των δημοκρατικών θεσμών και στην κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί για την ανάπτυξη του εθελοντισμού.

 Μονάδες 30