ΚΡΙΤΗΡΙΟ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ
ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΙΡΗΝΗ-ΠΟΛΕΜΟΣ
Κείμενο 1 (Mη Λογοτεχνικό): Μίκης Θεοδωράκης-Τι
να περιμένεις από τους άγριους με τη γραβάτα…
Ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης και πολιτικός
Μίκης Θεοδωράκης (Χίος, 29 Ιουλίου 1925 – Αθήνα, 2 Σεπτεμβρίου 2021) μέσα απ’
το πολύπλευρο έργο του αγωνίστηκε για τη
θωράκιση της παγκόσμιας ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών.
Τα τύμπανα πολέμου
ηχούν και πάλι στη Μέση Ανατολή. Νέος στόχος η Συρία. Το έχουμε, νομίζω, πει.
Κάθε τόσο πρέπει να γίνεται και ένας πόλεμος για να κρατηθεί το επίπεδο ζωής
στις χώρες που στηρίζουν την κοινωνική τους ανάπτυξη στην εξαγωγή του μαύρου
θανάτου. Κάποτε ο πρόεδρος Μιττεράν μου εκμυστηρεύθηκε ότι εάν δεν πουλήσουν
όπλα, θα πέσει κάθετα το επίπεδο της ζωής στην Γαλλία. Και όταν λέμε «όπλα»,
πρόσθεσε, εννοούμε μεγάλα, χοντρά, ακριβά, όπως αεροπλάνα, υποβρύχια, τανκς,
πυραύλους και φυσικά σφαίρες, εκατομμύρια σφαίρες.
– Και χημικά; τον
ρώτησα, γιατί ήξερα.
– Αυτό δεν μπορώ να
το πω, μου απάντησε με το γνωστό γαλατικό του ειρωνικό μειδίαμα. […] Τα χημικά
εξόντωναν τους Ιρανούς και όσους δεν πέθαιναν «όπως θα έπρεπε» αλλά είχαν
βαρειά εγκαύματα τους έφερναν σ’ αυτό το νοσοκομείο για να τους εξετάσουν
βασικά οι επιστήμονες που έφτιαχναν τα χημικά και να διαπιστώνουν ποιο σφάλμα
έκαναν στο κοκταίηλ των χημικών και έζησαν οι τραυματίες αυτοί ενώ κανονικά
«έπρεπε» να πεθάνουν… Έτσι μ’ αυτόν τον «ανθρωπιστικό» τρόπο -γιατί παράλληλα
οι γιατροί βελτίωναν τις μεθόδους θεραπείας εγκαυμάτων- οι χημικοί των
εργαστηρίων του μαύρου θανάτου βελτίωναν τις επιδόσεις τους! Σκέφτομαι την
ικανοποίηση των επιστημόνων θανάτου όπου γης από το τελευταίο τους κατόρθωμα,
τα εκατοντάδες παιδάκια στη Συρία, για να κρατηθεί ψηλά το επίπεδο ζωής ενός
ακόμα προπύργιου της Δημοκρατίας και της υπεράσπισης της Ασφάλειας και της
Ειρήνης σε περιοχή με υπανάπτυκτους λαούς.
– Μ.Θ. Και γιατί,
κύριε Πρόεδρε, αντί να πουλάτε θάνατο δεν φροντίζετε να πουλάτε ειρήνη; Αντί
για σφαίρες τρόφιμα, αντί για πυραύλους ψυγεία, αντί για κανόνια
αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, έπιπλα, σχολεία, βιβλία, ρούχα, αρώματα! Οι πόλεμοι
δεν γίνονται μόνο για τα κέρδη;
– Φ. ΜΙΤ. Γίνονται
για να παταχθεί η τρομοκρατία, οι εθνικισμοί, οι φανατισμοί
– Μ.Θ. Κι εσείς τι
είσθε; Χωροφύλακες;
– Φ. ΜΙΤ. Ποιοι
εμείς; Το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφασίζει.
– Μ.Θ. Το λέτε σοβαρά;
Αφού υπάρχουν χώρες που δεν συμφωνούν.
– Φ.ΜΙΤ. Τότε
απευθυνόμαστε στον ΟΗΕ, στην πλειοψηφία των Εθνών.
– Μ.Θ. Κορέα,
Βιετνάμ, Αφρική, Νότια Αμερική… Μόνο αυτοί οι λαοί είναι άτακτοι;
Υπανάπτυκτοι; Κακοί; Κι αυτό το λέτε αυτό εσείς, ένας Γάλλος που έζησε από
πρώτο χέρι την καλωσύνη, την Ανάπτυξη και την Τάξη της Χιτλερικής Γερμανίας…
Υπάρχει τάχα ένας λαός σε όλο τον υπανάπτυκτο κόσμο που να έχει φτάσει την
βαρβαρότητα και την κτηνωδία στα επίπεδα αυτής της ευρωπαϊκής χώρας;
Ήταν τότε που
φιλοξενούσα τον Πρόεδρο της Γαλλίας στο σπίτι μου στο Βραχάτι. Όπως ξέρετε,
ποτέ δεν αναφέρθηκα στις προσωπικές μας συζητήσεις, γιατί έτσι έπρεπε να κάνω.
Πέρασαν όμως πολλά χρόνια και πιστεύω ότι αυτά τα λόγια που αποκαλύπτω, δεν
θίγουν τη μνήμη του μεγάλου φίλου.
Μου δίνουν όμως το
έναυσμα για να προχωρήσω σε ορισμένες σκέψεις με αφορμή τους πολέμους που
σχεδόν κάθε χρόνο κάνουν εδώ κι εκεί οι ίδιες πάντα χώρες: ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία,
Ισραήλ και η Γερμανία να ακολουθεί προσεκτικά. Τι το κοινό έχουν; Έχουν πολλά.
Όμως εγώ θα αναφερθώ στο γεγονός ότι οι πολεμικές τους βιομηχανίες μετά το
τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου άρχισαν να παίρνουν ολοένα και μεγαλύτερο
μερίδιο στο σύνολο των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων και επομένως και στους
εθνικούς προϋπολογισμούς αυτών των κρατών, σε σημείο που, όπως το είπε κι ο
Μιττεράν, να εξαρτάται το επίπεδο ζωής της χώρας από τα κέρδη της εξαγωγής του
μαύρου θανάτου.
Όμως αυτή η τεράστια
σημασία των πολεμικών βιομηχανιών στη ζωή ενός έθνους δεν μπορεί να
περιορίζεται μόνο στα οικονομικά πλαίσια. Διότι διαβρώνει με πολλούς τρόπους
ολόκληρη την κοινωνία. Και κυρίως ψυχολογικούς, ιδεολογικούς, πολιτικούς και
φυσικά στρατιωτικούς. Τα εκατομμύρια εργάτες στις πολεμικές βιομηχανίες, οι
οικογένειές τους, το κοινωνικό περιβάλλον στις μικρές πόλεις, όπου υπάρχουν
πολεμικά εργοστάσια. Οι στρατιωτικοί που η ψυχολογία τους ανεβαίνει με το
αίσθημα της δύναμης, της ανωτερότητας, της εθνικής ισχύος, της βίας που ξεπερνά
τα όρια κάθε ελέγχου και γίνεται ανεξέλεγκτη, ατιμώρητη, κυριαρχική. Και φυσικά
αυτή η αλλαγή της ψυχολογίας δεν περιορίζεται στους στρατιωτικούς αλλά
διαχέεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και κυρίως στα ΜΜΕ και τους επιστήμονες.
Επίσης τα οικονομικά οφέλη δεν περιορίζονται στους λίγους επί κεφαλής.
Διαχέονται και αυτά σε όλη την κοινωνία. Όσο για τα κρατικά οφέλη, με τους
φόρους πηγαίνουν προς τους κοινωνικούς τομείς της Πρόνοιας, Υγείας, Παιδείας
και Έρευνας. Έτσι τελικά πίσω από κάθε δολλάριο και κάθε ευρώ του κάθε πολίτη
υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες θύματα των όπλων που κατασκευάζουν οι
«πολιτισμένοι» για να εξοντώσουν τους «απολίτιστους», εισπράττοντας από τους
θανάτους και τις καταστροφές τους κολοσσιαία κέρδη, ώστε να ζουν άνετα και
πολιτισμένα και να δίνουν αφ’ υψηλού μαθήματα σεβασμού των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και άλλες παρλαπίπες.
Συμπέρασμα: Από μια
τέτοια κοινωνία αγρίων με γραβάτα, τι μπορεί κανείς να περιμένει; Η διαφορά μας
εμάς των Ελλήνων από τους Ιρακινούς και τους Σύριους είναι γεωγραφικού
χαρακτήρα, γιατί είμαστε πιο κοντά στα έθνη των «πολιτισμένων». Αν μας καίγανε ζωντανούς,
όπως ετοιμάζονται να κάνουν τώρα με την Συρία, η οσμή των κρεάτων που
καίγονται, ίσως έφτανε ως τη μύτη τους και αυτό είναι ενοχλητικό. Υπάρχουν
άλλοι τρόποι για υπανάπτυκτους που κατά λάθος έγιναν Ευρωπαίοι. Εξ ίσου
κερδοφόροι. 40 δισεκατομμύρια ευρώ κέρδισαν οι Γερμανοί από τη δική μας κρίση
και από την κρίση των άλλων υπανάπτυκτων του Νότου…
Περιοδικό Επίκαιρα: 30.08.2013
Κείμενο 2 (Mη Λογοτεχνικό): Kώστας Αρβανίτης-Είναι ο πολεμος. Τι δεν
καταλαβαίνεις;
Λίγα λόγια για τον πόλεμο. Γενικότερα και ειδικότερα, γιατί κάποιοι τον
έχουν εξισώσει με τα βιντεοπαιχνίδια. Όταν ο φον Κλαούζεβιτς έγραφε το
πασίγνωστο «πόλεμος είναι απλώς η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» ήταν
μόλις 38 ετών και υποστράτηγος. Στη διάρκεια της στρατιωτικής καριέρας του, από
τα 13 μέχρι την αποστρατεία, είχε κατορθώσει να στείλει στη «συνέχιση της
πολιτικής» (και τον άλλο κόσμο) μερικές χιλιάδες Πρώσους και Γάλλους
στρατιώτες. Τότε, ο πόλεμος ήταν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας.
Και το λογαριασμό πλήρωναν, όχι οι ομόλογοι του νεαρού ευγενούς, αλλά οι
προλετάριοι στρατιώτες και τα γυναικόπαιδα.
Το πόσο φρικαλέος είναι στ’ αλήθεια ο πόλεμος, ο κόσμος το κατάλαβε τη
δεκαετία του δέκα, στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου. Εκεί που πρωτοδούλεψε
η φωτογραφική μηχανή και ο πολεμικός ανταποκριτής. Εκεί που δοκιμάστηκε η
αποτελεσματικότητα των μυδραλιοβόλων, των αερίων, των ναρκών και του
συρματοπλέγματος. Εκεί που ο θάνατος δεν προλάβαινε να μαζεύει νεοσύλλεκτους.
Εκεί που γεννήθηκε η φράση “Cannon Fodder” (κιμάς για τα κανόνια), εκεί έγραψε
ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ το «Ουδέν νεότερο από το Δυτικό Μέτωπο»: «Είμαι νέος.
Είμαι είκοσι χρονών. Κι απ΄ τη ζωή έχω γνωρίσει μόνο την απελπισία. Την αγωνία,
το θάνατο και το πιο επιπόλαιο, το πιο παράλογο αλυσόδεμα της ζωής σε μια
άβυσσο πόνου. Βλέπω να σπρώχνονται οι λαοί, να χτυπούν ο ένας τον άλλον και να
σκοτώνονται δίχως να λένε τίποτα, δίχως να ξέρουν τίποτα, με τρέλα, πειθήνια κι
αθώα».
Εκεί ήταν που οι λαοί, πήραν τον όρκο να μην ξαναζήσουν αυτή την τρέλα,
έφτιαξαν την Κοινωνία των Εθνών που έγινε αργότερα ο ΟΗΕ, απαιτώντας διεθνή,
διαρκή ειρήνη και όχι άλλο κιμά για τα κανόνια των στρατηγών, των πολιτικών,
των μισότρελων ηγετών και των αφιονισμένων απολογητών του πολέμου. Όλοι ξέρουμε
που κατέληξε αυτή η ιστορία. Σε άλλον ένα μεγάλο πόλεμο, λίγο μετά από εκείνον
που «θα τελείωνε όλους τους άλλους πολέμους». Κι όμως, μερικές δεκαετίες
μετά, το ξεχάσαμε κι αυτό. Ξεχάσαμε τι σημαίνει πόλεμος! Γιατί ζήσαμε μια γενιά
ειρήνης - εμείς οι τυχεροί πολίτες της Ευρώπης. Μια γενιά ευημερίας και
εκτόξευσης του βιοτικού μας επιπέδου. Μια γενιά τεχνολογικής προόδου, όχι μόνο
προς όφελος της ζωής αλλά και του θανάτου.
Γιατί όλα αυτά που απολαύσαμε μέσα στη
μακάρια ειρήνη μας, τα αποκτήσαμε από τον πόλεμο των άλλων. Τον πόλεμο που
έστησαν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή για την ενέργεια που έβαλε μπροστά τις μηχανές
των εργοστασίων μας, τον πόλεμο που έκανε εξαγωγή η Ευρώπη για τις πρώτες ύλες
που κόσμησαν τα θαυμαστά επιτεύγματα του πολιτισμού μας.
Ναι, οι ιμπεριαλιστές αποσύρθηκαν
τελικά από τις αποικίες τους. Γιατί να μείνουν; Αφού πρώτα αποστράγγισαν ό,τι
μπορούσαν να πάρουν μαζί τους, αφού άφησαν πίσω τους, χώρες ρημαγμένες και με
τον εμφύλιο να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους, γιατί να μείνουν; Το είχαν
ήδη μάθει το μάθημά τους. Ο κιμάς για τα κανόνια είναι πάντα λιγότερο
ενοχλητικός όταν βγαίνει από το κρέας των άλλων…
Αυτή τη στιγμή, στον πλανήτη Γη
βρίσκονται σε εξέλιξη 37 πολεμικές συρράξεις. Τριανταεπτά! Ο πόλεμος στη Συρία,
στην κορυφή αυτής της μακάβριας λίστας, έχει, μέσα στο 2019, εννέα χιλιάδες
νεκρούς. Πέρσι, ο αριθμός αυτός ήταν 23.000. Συνολικά, από το 2011 μέχρι
σήμερα, πάνω από μισό εκατομμύριο.
Πόσο ψυχροί να είναι οι αριθμοί, όταν
μεταφράζονται σε εικόνες ενοχής γι’ αυτό που συμβαίνει δίπλα μας, αυτό που θα
μπορούσαμε να σταματήσουμε αλλά αδιαφορούμε; Η απάντηση δε θα σας αρέσει: Πολύ…
Ο πόλεμος στη Συρία έγινε κι’ αυτός μια είδηση της καθημερινότητας. Η
φρίκη του μας αγγίζει μόνο όσο διαρκούν τα δελτία των οκτώ. Οι
Αμερικανοί πιλότοι των drones μασουλάνε νωχελικά το μπέργκερ τους, την ώρα που
πατάνε ένα κουμπί και στέλνουν μια ρουκέτα σε ένα σχολείο, στην άλλη άκρη του
πλανήτη. Ούτε αδρεναλίνη, ούτε κίνδυνος, ούτε δεύτερες σκέψεις. Ο Εριχ Μαρία
Ρεμάρκ θα έγραφε, αν ζούσε σήμερα: «Όλα ΟΚ στο κοντέινερ της αεροπορικής
βάσης του Λάκλαντ, για 24,18 δολάρια την ώρα. Σε ένα τεταρτάκι σχολάω»…
Μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την
απάθεια; Εμείς, οι καλοαναθρεμμένοι Ευρωπαίοι που μεγαλώσαμε πια, αλλά
συνεχίζουμε να βλέπουμε τον πόλεμο σα βιντεοπαιχνίδι και τα θύματά του σαν
αριθμούς; Μπορούμε να αντιστρέψουμε το μιθριδατισμό που μας σερβίρουν οι
Κλαούζεβιτς του σήμερα, προτού πάθουμε ολοκληρωτική ανοσία στον ουμανισμό και
την ανθρωπιά; Αυτή τη φορά, να απαντήσετε εσείς. Μπορούμε; Αυτό είναι το
στοίχημα. Ενάντια στην επέλαση των (οικονομικών, ας μη γελιόμαστε) συμφερόντων
του ιμπεριαλισμού, του τελευταίου και επαχθέστερου σταδίου ενός ανηλεούς
καπιταλισμού, να παραμείνουμε, συλλογικά άνθρωποι. Να αντιτάξουμε το δικό μας
όραμα, για τον κόσμο του μέλλοντός μας.
TVXS, 13 Οκτωβρίου 2019
Kείμενο 3 (Λογοτεχνικό) Θοδωρής Βλαχάκης-«Sarajevo (Φώναξε)»
Ο Θοδωρής Βλαχάκης είναι drummer και στιχουργός του ελληνικού ροκ συγκροτήματος Magic De Spell.Το τραγούδι «Sarajevo[1] (Φώναξε)» συμπεριλαμβάνεται στον δίσκο του συγκροτήματος «Διακοπές Στο Sarajevo» που κυκλοφόρησε το 1993 κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας (Μάρτιος 1992-Δεκέμβριος 1995).
Βαδίζω με μάτια κλειστά
τα βαστώ σφαλιστά κι ονειρεύομαι
μην μ’ αγγίζεις μη με ξυπνάς
την αλήθεια σας πια δεν τη δέχομαι .
Δεν ανοίγω τα μάτια μου καν
διασχίζω τον κόσμο και φλέγομαι
αν μ’ αγαπάς μη μιλάς
άλλα ψέματα δεν τα ανέχομαι .
Φώναξε
η ζωή μας χάνεται πάει
Διάλυσε
τη σκόνη που σκεπάζει το φως
ο θάνατος
διακοπές στο Σαράγιεβο πάει
Ξύπνησε
στις ειδήσεις τα βλέπεις και τρως .
Απόψε τα βλέπω διπλά
ήλιος λάμπει κι ας είναι μεσάνυχτα
δυο τσιγάρα πολύ δυνατά
κι εκτοξεύομαι μέσ’ το διάστημα .
Μια οθόνη μου δείχνει μηδέν
εποχές που δε γίνονται θαύματα
ένα στόμα φωνάζει πως δεν
θα με πείσεις με χίλια τεχνάσματα.
[1] Πρωτεύουσα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Α1. Σε ποιος τομείς ωφελείται ένα έθνος από την πολεμική βιομηχανία,
σύμφωνα με τον Μίκη Θεοδωράκη (Κείμενο 1); Να συνοψίσετε την απάντησή
σας σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων.
Μονάδες 20
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α) Οι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου έχουν
επιδείξει τη μεγαλύτερη βαρβαρότητα στην ιστορία των πολιτισμών (Κείμενο 1).
β) Η γεωγραφική θέση μιας χώρας δύναται να
επηρεάσει την έκρηξη μιας πολεμικής σύρρραξης (Κείμενο 1).
γ) Ο Γαλλο-πρωσικός πόλεμος στοίχισε κυρίως
τη ζωή πολλών ευγενών που κατάγονταν και από τις δύο χώρες (Κείμενο 2).
δ) Η Κοινωνία των Εθνών πέτυχε τον σκοπό της, οδηγώντας στην
κατάπαυση του πυρός σε όλη την υφήλιο (Κείμενο 2).
ε) Οι υπερδυνάμεις του πλανήτη έχουν τη
δύναμη να επιτεθούν σε μια άλλη γωνιά, χωρίς να βρίσκονται εκεί (Κείμενο 2).
Μονάδες 10
Β2 α) Στην τρίτη παράγραφο του Κείμενου
1 [«Αυτό δεν μπορώ να το πω… υπανάπτυκτους λαούς»] ο συντάκτης
επιθυμεί (να εξηγήσει, να πείσει, να καταγγείλει). Να επιλέξετε μία από τις
παραπάνω επιλογές και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας
συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες (Μονάδες 5). Αφού σημειώσετε στο τετράδιό
σας ένα ασύνδετο σχήμα που χρησιμοποιείται στο ίδιο κείμενο, να αναφερθείτε
στην επικοινωνιακή του λειτουργία (Μονάδες 3);
Μονάδες 8
β) Για ποιους λόγους ο συντάκτης του Κειμένου 2 καταφεύγει στην
παράθεση λογοτεχνικών αποσπασμάτων και στατιστικών στοιχείων (Μονάδες 3); Ποιος
ο ρόλος των ερωτήσεων στην παράγραφο: [«Μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την
απάθεια;… μέλλοντός μας »] του ιδίου κειμένου (Μονάδες 2);
Μονάδες 5
Β3 α) Να σχολιάσετε τις γλωσσικές επιλογές του συντάκτη στην προτελευταία παράγραφο
του Κειμένου 1 [«Όμως αυτή η τεράστια σημασία… παρλαπίπες»] (Μονάδες 2); Ο συντάκτης στην ίδια παράγραφο χρησιμοποιεί τον τον μικροπερίοδο (βραχυπερίοδο) λόγο και την υποτακτική
σύνταξη. Ποιοι λόγοι τον ωθούν σ’ αυτές τις επιλογές (Μονάδες 2);
Μονάδες 4
β) Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της υπογραμμισμένης φράσης του Κειμένου 2
σε μια παράγραφο 80-90 λέξεων: «Ο πόλεμος στη Συρία έγινε κι’ αυτός μια
είδηση της καθημερινότητας. Η φρίκη του μας αγγίζει μόνο όσο διαρκούν τα δελτία
των οκτώ.»
Μονάδες 8
Γ1. Nα καταγράψετε τα συναισθήματα και τις
σκέψεις του κεντρικού ήρωα του τραγουδιού των Magic De Spell. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες (μορφής ή περιεχομένου). Πιστεύετε ότι η
στάση του μπορεί να κινητοποιήσει τους συνανθρώπους μας ή όχι (150-200 λέξεις);
Μονάδες 15
Δ1. Ως μέλος της μαθητικής κοινότητας του σχολείου σας, μέσω της σύνταξης ενός ηλεκτρονικού μηνύματος (e-mail) που θα αποσταλεί στην πρεσβεία μιας γεωπολιτικής, τεχνολογικής και οικονομικής υπερδύναμης εν όψει των επιθετικών ενεργειών της εναντίον μίας χώρας του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου», καλείστε να διατρανώσετε την αντίθεση σας στον πόλεμο, αναφερόμενοι στις οδυνηρές του συνέπειες για όλον τον πλανήτη, και να προβάλετε την αναγκαιότητα μιας πανανθρώπινης ειρήνης. (350-400 λέξεις)
