Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2022

Πλούταρχος-Περί παίδων αγωγής 7Β-F

 

Αρχαία Γ΄ Λυκείου

Αδίδακτο Κείμενο

Πλούταρχος-Περί παίδων αγωγής 7Β-F


Ο Πλούταρχος (περ. Χαιρώνεια Βοιωτίας 45μ.Χ.- Δελφοί 120) ήταν Έλληνας ιστορικός, βιογράφος, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και έλαβε αξιόλογη φιλοσοφική, επιστημονική, ιστορική και φιλολογική μόρφωση. Το έργο Περί Παίδων Αγωγής, που συνιστά ένα πρόγραμμα σπουδών για τη μόρφωση του νέου ανθρώπου και την επίτευξη της αρετής και της ευδαιμονίας, παρότι συμπεριλαμβάνεται στη συλλογή πραγματειών Ηθικά, σήμερα δεν θεωρείται γνήσιο έργο του Πλουτάρχου από την πλειονότητα των ειδικών μελετητών.

Τὸ δὲ πάντων μέγιστον καὶ κυριώτατον τῶν εἰρημένων ἔρχομαι φράσων. Διδασκάλους γὰρ ζητητέον τοῖς τέκνοις, οἳ καὶ τοῖς βίοις εἰσὶν ἀδιάβλητοι καὶ τοῖς τρόποις ἀνεπίληπτοι καὶ ταῖς (C.) ἐμπειρίαις ἄριστοι· πηγὴ γὰρ καὶ ῥίζα καλοκαγαθίας τὸ νομίμου τυχεῖν παιδείας. Καὶ καθάπερ τὰς χάρακας οἱ γεωργοὶ τοῖς φυτοῖς παρατιθέασιν, οὕτως οἱ νόμιμοι τῶν διδασκάλων ἐμμελεῖς τὰς ὑποθήκας καὶ παραινέσεις παραπηγνύουσι τοῖς νέοις, ἵν’ ὀρθὰ τούτων βλαστάνῃ τὰ ἤθη. Νῦν δέ τις κἂν καταπτύσειε τῶν πατέρων ἐνίων, οἵτινες πρὶν δοκιμάσαι τοὺς μέλλοντας διδάσκειν, δι’ ἄγνοιαν, ἔσθ’ ὅτε καὶ δι’ ἀπειρίαν, ἀνθρώποις ἀδοκίμοις καὶ παρασήμοις ἐγχειρίζουσι τοὺς παῖδας. Καὶ οὔπω τοῦτ’ ἐστὶ καταγέλαστον εἰ δι’ ἀπειρίαν (D.) αὐτὸ πράττουσιν, ἐκεῖνο δ’ ἐσχάτως ἄτοπον. Τὸ ποῖον; ἐνίοτε γὰρ εἰδότες, αἰσθόμενοι δὲ καὶ ἄλλων αὐτοῖς τοῦτο λεγόντων, τὴν ἐνίων τῶν παιδευτῶν ἀπειρίαν ἅμα καὶ μοχθηρίαν, ὅμως τούτοις ἐπιτρέπουσι τοὺς παῖδας, οἱ μὲν ταῖς τῶν ἀρεσκευομένων ἡττώμενοι κολακείαις, εἰσὶ δ’ οἳ καὶ δεομένοις χαριζόμενοι φίλοις, παρόμοιον ποιοῦντες ὥσπερ ἂν εἴ τις τῷ σώματι κάμνων τὸν σὺν ἐπιστήμῃ δυνηθέντ’ ἂν σῶσαι παραλιπών, φίλῳ χαριζόμενος τὸν δι’ ἀπειρίαν ἀπολέσαντ’ ἂν αὐτὸν προέλοιτο, ἢ ναύκληρον τὸν ἄριστον ἀφεὶς τὸν (E.) χείριστον δοκιμάσειε φίλου δεηθέντος. Ζεῦ καὶ θεοὶ πάντες, πατήρ τις καλούμενος πλείω λόγον τῆς τῶν δεομένων ποιεῖται χάριτος ἢ τῆς τῶν τέκνων παιδεύσεως; εἶτ’ οὐκ εἰκότα πολλάκις Σωκράτης ἐκεῖνος ὁ παλαιὸς ἔλεγεν, ὅτι εἴπερ ἄρα δυνατὸν ἦν, ἀναβάντα ἐπὶ τὸ μετεωρότατον τῆς πόλεως ἀνακραγεῖν μέρος “ὦ ἄνθρωποι, ποῖ φέρεσθε, οἵτινες χρημάτων μὲν κτήσεως πέρι πᾶσαν ποιεῖσθε σπουδήν, τῶν δ’ υἱέων, οἷς ταῦτα καταλείψετε, μικρὰ φροντίζετε;” τούτοις δ’ ἂν ἔγωγε προσθείην ὅτι οἱ τοιοῦτοι πατέρες παραπλήσιον ποιοῦσιν, Οἷον εἴ τις τοῦ μὲν ὑποδήματος(F.) φροντίζοι, τοῦ δὲ ποδὸς ὀλιγώρως ἔχοι.

 

Λεξιλόγιο:

χάραξ[χᾰ], -ᾰκος= στήριγμα, ράβδος για κλήματα ή πάσσαλος

παρατίθημι= τοποθετώ δίπλα

παρα-πήγνῡμι και -ύω, μέλ. -πήξω=μπήγω ή στερεώνω κοντά σε

ἐμ-μελής, -ές= χρήσιμος, κατάλληλος (εδώ)

ἀπειρία=έλλειψη δεξιότητας ή αποκτημένης εμπειρίας, αδαημοσύνη

ἔστιν ὅτε=κάποτε

ἀδόκιμος=απαράδεκτος

παράσημος=ανάξιος

ἐγ-χειρίζω, μελ. Αττ. -ῐῶ, παρακ. -κεχείρικα= τοποθετώ στα χέρια κάποιου, εμπιστεύομαι,

ἐσχάτως=εντελώς

ἄτοπος=παράλογος

ἡττάομαι-ῶμαι= υποχωρώ, ενδίδω, υποτάσσομαι, είμαι δέσμιος σε πάθη και επιθυμίες (εδώ)

ἀρεσκεύομαι= γίνομαι αρεστός

ποιοῦμαι πλείω λόγον= υπολογίζω περισσότερο

ἀνα-κράζω, αόρ. βʹ ἀνέκρᾰγον= κραυγάζω


 

Παρατηρήσεις:

Γ1. Να αποδώσετε στα ελληνικά το ακόλουθο απόσπασμα: «Ζεῦ καὶ θεοὶ πάντες… φροντίζοι, τοῦ δὲ ποδὸς ὀλιγώρως ἔχοι

                                                                                                             Μονάδες 10

Γ2. Με ποιους παραλληλίζονται οι σωστοί δάσκαλοι και οι γονείς που επιλέγουν ακατάλληλους δασκάλους για τα παιδιά τους (Μονάδες 5); Με ποια κριτήρια πρέπει να επιλέγονται οι σωστοί δάσκαλοι; Πού οφείλονται οι εσφαλμένες επιλογές δασκάλων (Μονάδες 5);

                                                                                                             Μονάδες 10

Γ3.

α) Νῦν δέ τις κἂν καταπτύσειε τῶν πατέρων ἐνίων, οἵτινες πρὶν δοκιμάσαι τοὺς μέλλοντας διδάσκειν, δι’ ἄγνοιαν, ἔσθ’ ὅτε καὶ δι’ ἀπειρίαν, ἀνθρώποις ἀδοκίμοις καὶ παρασήμοις ἐγχειρίζουσι τοὺς παῖδας.

Να γραφεί η κλητική ενικού των τριτόκλιτων ουσιαστικών  και η αιτιατική πληθυντικού των πρωτόκλιτων ουσιαστικώντου αποσπάσματος (Μονάδες 2). Να γραφεί το β΄ πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παρακειμένου των υπογραμμισμένων ρηματικών τύπων του αποσπάσματος (Μονάδες 2).

 

                                                                                                                   Μονάδες 4

β) Τὸ ποῖον; ἐνίοτε γὰρ εἰδότες, αἰσθόμενοι δὲ καὶ ἄλλων αὐτοῖς τοῦτο λεγόντων, τὴν ἐνίων τῶν παιδευτῶν ἀπειρίαν ἅμα καὶ μοχθηρίαν, ὅμως τούτοις ἐπιτρέπουσι τοὺς παῖδας.

Να γράψετε τη δοτική πληθυντικού θηλυκού γένους της μετοχής μέλλοντα των ρηματικών τύπων του ανωτέρω αποσπάσματος (Μονάδες 2). Να αναγνωρίσετε τρεις αντωνυμίες διαφορετικού είδους του ανωτέρω αποσπάσματος και να τις γράψετε στον αντίθετο αριθμό (Μονάδες 3).

                                                                                                                     Μονάδες 5

γ) χείριστον, παλαιός

Να γραφεί ο συγκριτικός βαθμός στην αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους.

                                                                                                                    Μονάδα 1

 

Γ4

α) ἵν’ ὀρθὰ τούτων βλαστάνῃ τὰ ἤθη.

Να συμπτυχθεί η πρόταση σε μετοχή.

                                                                                                                  Μονάδες 2

β) ζητητέον

Να αναλυθεί το ρηματικό επίθετο.

                                                                                                                 Μονάδες 2

γ) Να γίνει πλήρης συντακτική ανάλυση στους ακόλουθους όρους τους κειμένου:

τῶν εἰρημένων

τοῖς βίοις

δι’ ἀπειρίαν

αὐτοῖς

ἀπολέσαντ’ ἂν

ἀνακραγεῖν

                                                                                                                       Μονάδες 3

δ) Ζεῦ καὶ θεοὶ πάντες, πατήρ τις καλούμενος πλείω λόγον τῆς τῶν δεομένων ποιεῖται χάριτος ἢ τῆς τῶν τέκνων παιδεύσεως;

Να εξαρτηθεί από τη φράση: Ό φιλόσοφος ἤρετο.

                                                                                                                       Μονάδες 3

 

Τρίτη 11 Ιανουαρίου 2022

Κριτήριο Αξιολόγησης-Αστικοποίηση

 




ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό): Ευτύχης Μπιτσάκης- «Ο μεταβολισμός ανθρώπου-φύσης μεταλλάχθηκε στην πορεία της ιστορίας»


Ο Ευτύχης Μπιτσάκης (1927) είναι φυσικός, χημικός και φιλόσοφος. Δίδαξε θετικές επιστήμες και φιλοσοφία σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της Γαλλίας και της Ελλάδας.

1.      […]Ο άνθρωπος είναι ζώον βιολογικό και ταυτόχρονα γενετικά κοινωνικό. Η ανθρώπινη φύση του διαμορφώθηκε στην πορεία της βιολογικής εξέλιξης και της κοινωνικής ζωής και η ιστορικά καθορισμένη ουσία του προσδιορίζεται από το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων και της προσωπικής συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Το άτομο δεν υπάρχει παρά ως μέρος του κοινωνικού συνόλου. Αλλά το κάθε άτομο είναι μια ανεπανάληπτη οντότητα.

2.      Ο μεταβολισμός ανθρώπου - φύσης μεταλλάχθηκε στην πορεία της ιστορίας. Με τη θυελλώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας στην υπηρεσία του κεφαλαίου, ο μεταβολισμός αυτός έχει διαταραχθεί. Και δεν είναι μόνον η διαδικασία εξάντλησης των φυσικών αποθεμάτων και η μόλυνση του φυσικού και του αστικού περιβάλλοντος. Η ερήμωση της υπαίθρου και η δημιουργία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων διατάραξαν τη φυσιολογική (και ώς έναν βαθμό ιστορικά καθορισμένη) σχέση του ανθρώπου - βιολογικού οργανισμού με τη φύση. Ο πληθυσμός τής υπαίθρου μειώνεται συνεχώς, ενώ αντίστοιχα διογκώνονται οι πόλεις. Η διαδικασία αυτή ήταν ιδιαίτερα καταστροφική για τη μεταπολεμική Ελλάδα, που έχει το θλιβερό προνόμιο, το παγκόσμιο ρεκόρ, περίπου ο μισός πληθυσμός της να έχει συσσωρευθεί στην περιοχή της πρωτεύουσας. Ποια είναι λοιπόν - από αυτήν την άποψη - η εικόνα της σημερινής Ελλάδας;

3.      Τα ορεινά και τα ημιορεινά χωριά, τόποι παραγωγικοί και δημιουργοί πολιτισμού, ρήμαξαν. Μένουν οι γέροι, τελευταία δείγματα μιας ζωής που χάθηκε οριστικά, να έχουν ως μοναδική «πνευματική τροφή» και μορφές επικοινωνίας την αποχαυνωτική τηλεόραση. Ως προς τα πεδινά και τα εύφορα χωριά: σ' αυτά κυριαρχεί πλέον η εμπορευματοποιημένη γεωργική παραγωγή με όλες τις γνωστές αβεβαιότητες και τους κινδύνους που συνεπάγεται η καπιταλιστική αγορά. Ενταγμένοι σε ένα νέο σύνολο ανταγωνιστικών σχέσεων, οι αγρότες βρίσκουν καταφύγιο στην τηλεόραση, στο καφενείο και στα... σκυλάδικα!

4.      Και οι άνθρωποι των πόλεων: Ποιοι άνθρωποι; Η νεόπλουτη τάξη της γκλαμουριάς, της σπατάλης, της επίδειξης, της κενότητας και της ανοησίας; Αυτοί ζουν «ευτυχισμένοι» εν αγνοία της αλλοτριωμένης τους ζωής. Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι η ζωή της συντριπτικής πλειοψηφίας.

5.      Ποια είναι λοιπόν η ποιότητα, το περιεχόμενο και το νόημα ζωής του μισθωτού, του ιδιωτικού ή του δημόσιου τομέα, αλλά και του μικροεπιχειρηματία που αγωνίζεται να επιβιώσει; Ο μισθωτός πουλάει στο κράτος ή στον ιδιώτη την εργατική του δύναμη, που έχει εκπέσει στην κατηγορία του εμπορεύματος. Αποξενώνεται συνεπώς από την εργατική του δύναμη και από το προϊόν της εργασίας του, το οποίο δεν του ανήκει, δεν το ελέγχει και το οποίο - κατά τον Μαρξ - στέκεται απέναντι του σαν μια δύναμη ξένη και ακατανόητη. Ο εργάτης όσο περισσότερο εργάζεται, όσο περισσότερο παράγει, τόσο λιγότερο «είναι»: τόσο περισσότερο εκκενώνεται από την ουσιαστική, βιολογική και πνευματική του ύπαρξη. Ειδικά ο υψηλός καταμερισμός εργασίας φθείρει το σώμα, το νευρικό σύστημα και το πνεύμα του σύγχρονου προλετάριου. Και ο ιδιωτικός ή δημόσιος υπάλληλος στον γιγαντωμένο σήμερα  τομέα των «υπηρεσιών»; Και αυτός φθείρεται σε μια εργασία χωρίς νόημα. Σε έναν κόσμο τον οποίον  ούτε κατανοεί ούτε ελέγχει. Και μετά το τέλος της εργάσιμης ημέρας, και οι μεν και οι δε θα καταφύγουν στο διαμέρισμα - θήκη και στην τηλεόραση, καθ' ότι ο πολιτισμός (θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, βιβλία) είναι πλέον απρόσιτος για τους πολλούς, σε μια χώρα με κόστος ζωής ευρωπαϊκό και μισθούς Τουρκίας!

6.      Τσακίσαμε λοιπόν τη «ραχοκοκαλιά» του έθνους: την αγροτιά! Και τα παιδιά, το «μέλλον του έθνους» κατά τους πολιτικούς μας; Τα παιδιά των σημερινών μεγαλουπόλεων έχουν αποκοπεί από τη φυσιολογική σχέση με τη φύση - το «ανόργανο σώμα» τους. Ζουν στο διαμέρισμα - θήκη, πηγαίνουν στο σχολείο - φυλακή, όταν μεγαλώσουν τρέχουν στα «φροντιστήρια» (αν το επιτρέπει ο οικογενειακός προϋπολογισμός) ή αναζητούν κάποια θέση εργασίας. Τι δεξιότητα λοιπόν θα αναπτύξει το παιδί του διαμερίσματος, έγκλειστο, χωρίς γειτονιά, με τα πλαστικά παιχνίδια και τα «κομπιούτερ»; Πώς θα γνωρίσει τα ζώα, τα φυτά, θα απολαύσει τη φύση, θα αναπτύξει τις σωματικές του δεξιότητες και θα οξύνει τις αισθήσεις του; Οι κήνσορες της νεολαίας οικτίρουν τα σημερινά παιδιά που, κατ' αυτούς, είναι μαλθακά, οκνηρά και εγωιστικά. Στον βαθμό που ισχύουν αυτές οι «διαπιστώσεις», τίθεται το ερώτημα: σε τι κόσμο ζουν τα παιδιά μας; Και ποιος ευθύνεται γι' αυτόν τον κόσμο; Τι αισιοδοξία και τι δημιουργικότητα να έχει το παιδί του διαμερίσματος και για ποια ιδανικά να αγωνιστεί όταν το κεφάλι τού ψαριού βρωμάει;

7.      Σκιαγράφησα την κυρίαρχη τάση της ελληνικής - καπιταλιστικής κοινωνίας, με την υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής (ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος) και την κενότητα της καθημερινής ζωής. Την τάση εκκένωσης της ιστορικά καθορισμένης ουσίας του ανθρώπου, γενικότερα, στις σημερινές κοινωνίες της εκμετάλλευσης, του ανταγωνισμού και της παρακμής. Αλλά η ιστορία δεν τελείωσε και συνεχίζει να κινείται με την πάλη των αντιθέσεων.

Εφημερίδα Τα Νέα, 22/ 1/2004

Κείμενο 2 (Μη Λογοτεχνικό): Γιάννης Τούντας-Οι συνέπειες της ζωής στην πόλη



Ο Γιάννης Τούντας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

1.      Ο αστικός χώρος χαρακτηρίζεται από μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίου, κτιρίων, υποδομών, εξοπλισμού. Η συγκέντρωση αυτή έχει και τις αρνητικές της συνέπειες. Για ορισμένους μάλιστα «οι σημερινές πόλεις είναι η αποτυχία του αιώνα». Η διάσκεψη κορυφής ‘Habitat ΙΙ’, το 1996, έριξε φως στα σχετικά προβλήματα. Ο συνωστισμός, η κοινωνική αποξένωση, οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, η περιορισμένη προσφορά οικονομικά προσιτής γης, η έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως το νερό, ο καθαρός αέρας, ο ελεύθερος χώρος, αποτελούν ορισμένες μόνο από τις παθολογίες της αστικοποίησης.

2.      Τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης πόλης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για την υγεία των κατοίκων. Δύο από τους παράγοντες αυτούς, η ατμοσφαιρική ρύπανση και το νερό τα έχουμε ήδη παρουσιάσει σε προηγούμενα κείμενα. Εκτός, όμως, από την ποιότητα του αέρα και του πόσιμου νερού, η υγεία των κατοίκων μιας πόλης κινδυνεύει επίσης από τα απόβλητα, το θόρυβο, την έλλειψη χώρου και την κοινωνική αποδιοργάνωση. Ο τεράστιος όγκος αποβλήτων που παράγει η σύγχρονη πόλη και που αποβάλλονται κατά κανόνα έξω από αυτή, αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της αστικοποίησης. Η διαχείριση των αποβλήτων απορροφά σχεδόν το 1/3 των περιβαλλοντικών δαπανών των πόλεων.

3.      Αν και ο εξορθολογισμός του αστικού μεταβολισμού θα έπρεπε να στηρίζεται στην πρόληψη των αποβλήτων μέσω της μείωσης της παραγωγής τους, οι δαπάνες αυτές αφορούν κυρίως προγράμματα ανακύκλωσης. Οι αρχές της οικοαποτελεσματικότητας και του οικοσχεδιασμού στη βιομηχανία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε λιγότερα και πιο ποιοτικά απόβλητα. Σε ορισμένες περιοχές της Μ. Βρετανίας έχει επιτευχθεί μείωση των αποβλήτων κατά 35%. Στην Πάρμα της Ιταλίας, τα ποιοτικά απόβλητα μετατρέπονται σε οικοδομικά υλικά, στο Ρίμινι τα οργανικά απόβλητα των ξενοδοχείων σε γεωργικά λιπάσματα. Οι πολίτες που συμμετέχουν στη διαδικασία αυτή ‘ανταμείβονται’ με φυτά.

4.      Ο θόρυβος, που προκαλείται από τις μεταφορικές, τις βιομηχανικές και τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες στην πόλη, αποτελεί επίσης ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα, με σημαντικές συνέπειες στην υγεία των κατοίκων. Αν και ο άνθρωπος προσαρμόζεται σε ευρύ φάσμα εντάσεων του θορύβου, υπάρχουν ορισμένα όρια στην προσαρμοστική αυτή ικανότητα. Ο πολύ έντονος, απροσδόκητος ή μόνιμος θόρυβος δυσχεραίνει την προσαρμοστική ικανότητα του ατόμου. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι το 17-22% του πληθυσμού εκτίθεται συνεχώς, σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε επικίνδυνα υψηλές στάθμες εξωτερικού θορύβου (>65db), ενώ το 40% εκτίθεται σε στάθμες θορύβου που προκαλούν σοβαρές ενοχλήσεις (55-65db).

5.      Oι δυσμενείς επιπτώσεις του θορύβου στην υγεία περιλαμβάνουν παρενόχληση του ύπνου, διάσπαση της προσοχής, ακουστικές διαταραχές, ψυχολογικές διαταραχές, διαταραχές του καρδιαγγειακού συστήματος, μείωση της ευεξίας. Υψηλές στάθμες θορύβου (>85db), που αναπτύσσονται σε κέντρα διασκέδασης και σε ορισμένα μεταφορικά μέσα, καταλήγουν συνήθως σε απώλεια της ακουστικής οξύτητας, η οποία είναι μάλιστα μη αναστρέψιμη, λόγω καταστροφής των νευρικών κυττάρων. Επίσης, η έκθεση σε θόρυβο αυξάνει την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα και διαταράσσει την ορμονική λειτουργία.

6.      Το ιδιωτικό αυτοκίνητο, που αναδεικνύεται στο χειρότερο εχθρό των πόλεων, επιβαρύνει σημαντικά την υγεία των κατοίκων. Εκτός από τις σοβαρές επιπτώσεις λόγω των τροχαίων ατυχημάτων, το αυτοκίνητο αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων και θορύβου. Επιπλέον, ο εκνευρισμός και το άγχος από την κυκλοφοριακή συμφόρηση, καθώς και η παρακώλυση της κυκλοφορίας ακόμα και στα πεζοδρόμια, αποτελούν παράγοντες κινδύνου για τη σωματική και ψυχική υγεία των κατοίκων. Το αυτοκίνητο θα πάψει να είναι το κυρίαρχο μεταφορικό μέσο στις πόλεις μόνο όταν προσφερθούν στους πολίτες ελκυστικές εναλλακτικές λύσεις. Σε ορισμένες πόλεις της Γερμανίας κυκλοφορούν ήδη οχήματα χαμηλού θορύβου σε περιοχές προστατευόμενες από την ηχορύπανση, ενώ σε πολλές πόλεις επανεμφανίζονται τα τραμ. Στο Τόκιο, μόνο το 1% των κατοίκων χρησιμοποιεί πλέον ιδιωτικό αυτοκίνητο στις μετακινήσεις του.

7.      Η έλλειψη χώρου για δημόσιες λειτουργίες, για ψυχαγωγία και για πράσινο αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε πολλές πόλεις, ιδιαίτερα στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες. Η έλλειψη κήπων, μεγάλων πλατειών και λεωφόρων με δενδροφύτευση επιβαρύνει την ατμοσφαιρική ρύπανση και επιδεινώνει την υπερθέρμανση της πόλης, ενώ επιδρά δυσμενώς και στην κοινωνική και ψυχική ευεξία των κατοίκων. Στο λεκανοπέδιο Αττικής, το ‘αστικό πράσινο’ καταλαμβάνει μόνο το 1,5-2,5% του χώρου.

8.      Επίσης, ο συνωστισμός που χαρακτηρίζει τις πυκνοκατοικημένες σύγχρονες πόλεις αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων, την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά, την εγκληματικότητα. Όταν μάλιστα συνυπάρχουν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες, όπως η φτώχεια, οι υποβαθμισμένες συνθήκες κατοικίας, κ.ά., οι αρνητικές επιδράσεις του συνωστισμού γίνονται ιδιαίτερα έντονες.

9.      Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι κοινωνικές σχέσεις. Στο πυκνοκατοικημένο Τόκιο παρουσιάζονται πολύ λιγότερα προβλήματα απ' ό,τι στην πυκνοκατοικημένη Νέα Υόρκη. Το Τόκιο έχει χαμηλή ανεργία, οι οικογενειακοί και κοινωνικοί θεσμοί είναι ισχυροί και το κράτος παρέχει αποτελεσματική κοινωνική στήριξη.

10.  Απειλή για την ψυχική υγεία των κατοίκων στις σύγχρονες πόλεις αποτελεί επίσης το άγχος, η απομόνωση, η έλλειψη χρόνου και η έλλειψη φυσικής άσκησης, που χαρακτηρίζουν την καθημερινή ζωή. Η ‘εχθρικότητα’ του αστικού περιβάλλοντος, που είναι πολύ πιο απειλητική για τις ευπαθείς ομάδες του αστικού πληθυσμού, όπως είναι τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες, δεν σχετίζεται απαραίτητα με υποβαθμισμένες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

11.  Φτωχογειτονιές μεγαλουπόλεων είναι συχνά πιο ανθρώπινες και φιλικές απ’ ό,τι μεσοαστικές περιοχές όπου έχει χαθεί το στοιχείο της γειτονιάς, των διαπροσωπικών σχέσεων και των κοινωνικών συναναστροφών. Η έλλειψη αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στα μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα, τα οποία χαρακτηρίζουν πολλές από τις σύγχρονες πόλεις.

https://www.iatronet.gr/, 13/11/2007

 

Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Νίκος Καρούζος-Περπατώντας



O Nίκος Καρούζος (Ναύπλιο 1926-Αθήνα 1990) εκπρόσωπος της Α΄ Μεταπολεμικής Γενιάς, στρεφόμενος προς την ποίηση, φαίνεται να καταφεύγει σε μια δυστυχώς  ανέφικτη προσπάθεια  εύρεσης νοήματος στην ύπαρξη των  όντων μέσα από τη ζωή ή τον θάνατό τους. Με αφετηρία αυτή την αδυναμία, η ποιητική του θα αποκτήσει μια πένθιμη παρατηρητικότητα του παρόντος, με συχνά πικρά ειρωνική και άλλες φορές μεταφυσική ένταση (θρησκευτικές, φιλοσοφικές επιδράσεις, έντονη  επίδραση του μυστικισμού). Σύμφωνα με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ  δεν είναι τόσο η μεταφυσική διάσταση που διακρίνει  την καρούζεια ποίηση αλλά «μια υπαρξιακή πλησμονή, που ωθεί  το ποιητικό υποκείμενο πέρα από τα όρια του εγώ, προς τη συγχώνευση με το αισθητό σύμπαν».

 

Φασματική Αθήνα σε χειμέριον όρθρο
ποιος θα ζυγίσει το δικό μας πόνο
μέρες
νύχτες
ώρες βροχερές
όταν μας έκλεινε η σιωπή σαν παλαιά παράθυρα
δίχως τα δέντρα
δίχως της γυναίκας το φιλί
μέρες
νύχτες
ώρες βροχερές…

 

Να περιμένεις την πνοή π’ ανοίγει τις οράσεις
ο ποιητής ανθίζει
δεν τρέχει πίσω απ’ τις λέξεις
έχει σαν το λουλούδι μια μοίρα
είν’ ο αθέλητος
έρχετ’ η βροχή νοτίζει το χώμα ο ήλιος
θα ’ρθει κ’ η νύχτα θα ’ρθει κ’ η μέρα
και πάντα το φως.

 

Η έλαφος των άστρων, 1962

 

Πηγή: Νίκος Καρούζος, Ποιήματα τ, Α' (1961-1978), Αθήνα:  Ίκαρος 2006, σ. 123.



 

Παρατηρήσεις:

 

Α1. Πώς ζουν τα παιδιά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, σύμφωνα με τον Ευτύχη Μπιτσάκη (Κείμενο 1); Να συνοψίσετε την απάντησή σας σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων.

                                                                                                                      Μονάδες 15

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

α) Η γεωργική παραγωγή της χώρας έχει μείνει αλώβητη από τις ισοπεδωτικές δυνάμεις του καταναλωτισμού. (Κείμενο 1).

β) Οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων, για να κατανοήσουν τον εαυτό τους, πρέπει να εργάζονται όσο το δυνατόν περισσότερο (Κείμενο 1).

γ)Μέρος των αποβλήτων μπορεί να αξιοποιηθεί σε ποικίλες παραγωγικές δραστηριότητες (Κείμενο 2).

δ) Η ηχορύπανση μπορεί να οδηγήσει σε μη ιάσιμη βλάβη της ακοής (Κείμενο 2).

ε) Σε όλες τις πυκνοκατοικημένες πόλεις υπάρχουν υψηλοί δείκτες ανεργίας (Κείμενο 2).

                                                                                                                     Μονάδες 10

Β2 α) Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1; Πώς επιτυγχάνεται; Να παραθέσετε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες που τεκμηριώνουν την απάντησή σας.

                                                                                                                        Μονάδες 8

β) Σε μια παράγραφο 70-80 να αιτιολογήσετε την ακόλουθη πρόταση του Κειμένου 2: «Οι σημερινές πόλεις είναι η αποτυχία του αιώνα».

                                                                                                                        Μονάδες 7

Β3 α) Να καταστήσετε το ύφος του συντάκτη του Κειμένου 1 περισσότερο οικείο, αντικαθιστώντας τις επιτονισμένες λέξεις με μία συνώνυμή τους που χρησιμοποιείται ευρέως στον προφορικό λόγο:

θυελλώδη, συσσωρευθεί, αποχαυνωτική, αλλοτριωμένης, οξύνει, κήνσορες;

                                                                                                                       Μονάδες 6

β) Ο συντάκτης του Κειμένου 2 στην 6η παράγραφο του Κειμένου 2 αναφέρεται σε ορισμένες περιοχές της Γερμανίας και το Τόκιο. Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία του «ταξιδιού» αυτού (Μονάδες 3); Ποιο είδος σύνδεσης προτάσεων επιλέγεται στην ίδια παράγραφο; Τι προσδίδει στο κείμενο η εν λόγω συντακτική επιλογή (Μονάδες 4); Να καταγράψετε δύο διαρθρωτικές λέξεις που χρησιμοποιούνται στην 8η παράγραφο του ιδίου κείμενου, επισημαίνοντας παράλληλα τι δηλώνουν (Μονάδες 2).

                                                                                                                        Μονάδες 9

Γ. Να καταγράψετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα που υποβάλλει στον Νίκο Καρουζο η περιήγηση στον αστικό ιστό των Αθηνών. Υπάρχει διέξοδος για τον ποιητή; Να παραθέσετε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες μορφής ή περιεχομένου που τεκμηριώνουν την απάντησή σας (150-200 λέξεις).

                                                                                                                    Μονάδες 15

Δ. Σε ένα άρθρο (350-400 λέξεων) που θα δημοσιευτεί στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφερθείτε:

α) στις συνθήκες που οδηγούν στην αύξηση του πληθυσμού που διαβιοί στα μεγάλα αστικά κέντρα

β) στις συνέπειες αυτής της μαζικής συσσώρευσης.

                                                                                                                      Μονάδες 30

 

Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Κριτήριο Αξιολόγησης (Γενετική)

  ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΕΝΕΤΙΚΗ Κείμενο 1: Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης – ...