Κριτήριο Αξιολόγησης (Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ' Λυκείου) - Ευθανασία

 

Κείμενο 1: Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός - Η ευθανασία σήμερα

Ο Δημήτριος Θ. Κρεμαστινός (1942-2020) ήταν καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος είχε διατελέσει  υπουργός Υγείας και Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων την περίοδο 1993-1996.

 

1. Τα συνθετικά της λέξεως «ευθανασία» σημαίνουν καλό θάνατο. Το φιλοσοφικό όμως ερώτημα, τόσο του θανάτου όσο και του καλού θανάτου, εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτό. Ο θάνατος αποτελεί γενικά κοινή ανθρώπινη μοίρα. Κανένα έμβιο ον που γεννιέται δεν είναι δυνατόν να αποφύγει τον θάνατο. Το μόνο σίγουρο που με βεβαιότητα θα συμβεί στη ζωή ενός νεογέννητου ανθρώπου είναι ο θάνατος. Οτιδήποτε άλλο δυνητικά μπορεί να συμβεί ή ουδέποτε να συμβεί. Ωστόσο ο καλός θάνατος ανέκαθεν εθεωρείτο προνόμιο που εδίδετο από τους θεούς. Ο Σόλων ο Αθηναίος, όταν ερωτήθηκε από τον Κροίσο στην αυλή του ποιους θεωρούσε τους πλέον ευτυχισμένους ανθρώπους στη ζωή, μεταξύ των πρώτων που ονόμασε ήταν ο Κλέοβις και ο Βίτων. Τα δύο δηλαδή αδέλφια που ήταν παιδιά μιας ιέρειας του ναού της θεάς Ηρας στο Αργος και τα οποία, αφού έσυραν την άμαξα πάνω στην οποία καθόταν η ιέρεια μητέρα τους, έφθασαν στον ναό επευφημούμενοι απ’ όλον τον κόσμο. Τότε, κατά τη διήγηση του Σόλωνα, η ιέρεια μητέρα τους ζήτησε από τη θεά Ήρα να τους ανταμείψει με το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε. Ο Κλέοβις και ο Βίτων, αφού εόρτασαν την εορτή, ζώντας τη χαρά των επευφημιών και της γενικής επιδοκιμασίας, κοιμήθηκαν στο ιερό της θεάς και δεν ξύπνησαν. Ο θάνατος αυτός θεωρήθηκε το ύψιστο δώρο της θεάς για τους θνητούς υιούς της ιέρειάς της.

2.  Η έννοια όμως της ευθανασίας, όπως ακριβώς αποδίδεται σήμερα, πόρρω απέχει από την άποψη των αρχαίων Ελλήνων περί θεόπεμπτου θανάτου. Η σημερινή έννοια της ευθανασίας ταυτίζεται με τον θάνατο που προκαλεί συνήθως ο γιατρός προκειμένου ο ασθενής να αποφύγει τον πόνο, την ταλαιπωρία, το ψυχικό στρες και γενικά όλες τις δυσμενείς συνθήκες που συνοδεύουν ένα επώδυνο και αργά επερχόμενο θάνατο. Η ευθανασία με τη σημερινή της έννοια δεν συνδέεται κατά κανέναν τρόπο με την ευτυχία και με τον τρόπο ζωής του ανθρώπου που αργοπεθαίνει. Ποια μέθοδος όμως είναι αυτή που 100% θα μπορεί να διαβεβαιώσει ότι ένας επερχόμενος θάνατος δεν είναι δυνατόν να αναστραφεί;

3. Υπάρχουν περιπτώσεις στην ιατρική βιβλιογραφία που ακόμη και σε καρκινοπαθείς του τελικού σταδίου, για τους οποίους πρακτικά και θεωρητικά δεν υπάρχει καμία ελπίδα αποφυγής του μοιραίου, συχνά συμβαίνει αυτό που η θρησκεία αποκαλεί θαύμα και που η επιστήμη ονομάζει επανάσταση του ανοσοβιολογικού συστήματος. Για λόγους που επιστημονικά δεν είναι πλήρως γνωστοί, το ανοσοβιολογικό σύστημα που ως εκείνη τη στιγμή είχε δεχθεί το μοιραίο αντεπιτίθεται και εξαλείφει τον καρκίνο και τις μεταστάσεις του. Πολύ περισσότερο το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν εγκεφαλικές βλάβες από εγκεφαλίτιδες ή κακώσεις του εγκεφάλου, που δίνουν την εντύπωση της μηδενικής λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία όμως ύστερα από αρκετό χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να επανακάμψει. Το ίδιο συμβαίνει και στους ασθενείς που βρίσκονται σε οποιασδήποτε μορφής κώμα, οπότε θεωρητικά λογίζονται χαμένοι, αλλά πρακτικά ένα απειροελάχιστο ποσοστό εξ αυτών μπορεί να επανέλθει στη ζωή, ανανήπτοντας από την κωματώδη κατάσταση.

 

4. Για όλους αυτούς τους λόγους, η μεγάλη πλειονότητα των επιστημόνων σήμερα δεν αποδέχεται τη διακοπή της ζωής με το πρόσχημα της ευθανασίας. Τη ζωή έχει το δικαίωμα να τη διακόπτει μόνον η δημιουργός φύση, η οποία είναι η μόνη υπεύθυνη για τη γένεσή της. Βέβαια, υπάρχουν και οι αντίθετες απόψεις, οι οποίες όμως αποτελούν μηδαμινό ποσοστό και οι οποίες υποστηρίζουν ότι, εφόσον η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει ελπίδα επανόδου στη ζωή, τότε δικαιούται ο γιατρός να θυσιάσει το απειροελάχιστο ποσοστό των ανθρώπων, που ουσιαστικά ανασταίνονται, σε σχέση με το συντριπτικό ποσοστό των ανθρώπων που υποφέρουν και ευτελίζονται πάνω στο κρεβάτι του πόνου. Το θέμα είναι καθαρά φιλοσοφικό, που όμως οι σημερινές κοινωνίες με τις συγκεκριμένες δυνατότητες και αδυναμίες που έχουν δεν είναι δυνατόν ακόμη να το αποδεχθούν.

 

Το Βήμα, 25/11/2008 

Κείμενο 2:  Τόνια Γκόρου - Ευθανασία: Η επιλογή μεταξύ ζωής και θανάτου          

Η Τόνια Γκόρου είναι δημοσιογράφος

1.    Μετά τη νομιμοποίηση της ευθανασίας στην Καλιφόρνια, το θέμα της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας συνεχίζει να διχάζει. Οι γνώμες πολλές και ποικίλες. Κάποιοι τη θεωρούν λύτρωση, άλλοι φόνο. Δεν λείπουν και οι φωνές πού ομιλούν για επιχείρηση. Το θέμα της ευθανασίας είναι ένα πολυδιάστατο θέμα. Οι έντονες διαμάχες και αμφιλεγόμενες γνώμες μεταξύ των γιατρών, νομικών, ψυχολόγων και θεολόγων καταδεικνύουν την πολυπλοκότητα του ζητήματος. Εξ αυτών, άλλοι δέχονται την ευθανασία ως λύτρωση και απαλλαγή από το μαρτύριο του πόνου και άλλοι την καταγγέλλουν ως συνδυασμό φόνου και αυτοχειρίας. Άλλοι δηλώνουν, ότι η ευθανασία δεν μπορεί να θεσμοθετηθεί αλλά δεν μπορεί να απορριφθεί ως ανθρώπινο αίτημα και άλλοι, κυρίως οι πιστεύοντες επιστήμονες, πιστοί στον όρκο του Ιπποκράτη την αποκηρύσσουν ως ύβρη κατά του Θεού και ως έγκλημα με απρόβλεπτες εξελίξεις.

2.       Η «Ιπποκρατική ηθική» και όλες οι θρησκείες του κόσμου απορρίπτουν κατηγορηματικά την ευθανασία. Η νοοτροπία όμως και το «ήθος» της σημερινής εποχής με την πληθώρα των τεχνολογικών μέσων και των επιστημονικών γνώσεων, θέτει το θέμα σε διαφορετική διάσταση, ότι δηλαδή η ευθανασία είναι μια κίνηση που κατοχυρώνει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να καθορίζει τη ζωή του και την ύπαρξή του με βάση τις δικές του ανάγκες.  Το λεγόμενο «δικαίωμα στον θάνατο» που αποτελεί τη νομική κατοχύρωση της ευθανασίας θέτει σε άλλη βάση το ύψιστο αγαθό της ζωής και την ύψιστη λειτουργία της ιατρικής επιστήμης. Ο άνθρωπος έχει δικαίωμα στη ζωή. Έχει όμως δικαίωμα και στον θάνατο; Δικαίωμα είναι η εξουσία που παρέχει η έννομος τάξη σε καθέναν από μας να πραγματώνει, να υλοποιεί ένα ιδιωτικό του συμφέρον. Είναι λοιπόν η επιδίωξη του θανάτου ένα ιδιωτικό συμφέρον;

3.       Στη δίνη αυτών των αλληλοσυγκρουόμενων θεωριών και απόψεων χρειάζεται ο καθαρός επιστημονικός νους, που με αντικειμενικότητα, υπευθυνότητα και σεβασμό θα μελετήσει το πολυδιάστατο πρόβλημα της ευθανασίας και θα αποφανθεί. Κράτη στα οποία επιτρέπεται η υπό όρους ευθανασία είναι η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Δανία, η Σουηδία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ελβετία, η Κίνα και κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ. Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχει εξειδικευμένη νομοθεσία, συνεπώς το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται με βάση τους γενικούς κανόνες για την ανθρωποκτονία με δόλο και τη συμμετοχή σε αυτοκτονία.

4.      Εκτός από τις θεσμοθετημένες συλλογικές αποφάσεις για την ευθανασία υπάρχουν και οι προσωπικές πρωτοβουλίες. Σύμφωνα με έρευνα του British Medical Journal, το 40% των ερωτηθέντων ιατρών για το αν έχουν προβεί σε ευθανασία χωρίς την άδεια του ασθενή, απάντησαν ότι έχουν χορηγήσει θανατηφόρες δόσεις φαρμάκων σε ασθενείς τους οποίους διέγνωσαν ότι δεν είχαν πιθανότητα επιβίωσης. Στο σημείο αυτό γεννιέται το ερώτημα ποια ήταν οι πρόθεσή τους και αν αυτή μπορεί να αξιολογηθεί ως ευθανασία. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι σύμφωνα με την ίδια έρευνα το 6,5% των θανάτων με χορήγηση θανατηφόρας ένεσης, περιείχαν την ίδια δόση φαρμάκου με τις περιπτώσεις που δίνεται για την ανακούφιση του πόνου. Στην ίδια έρευνα, το 91% των ερωτηθέντων γιατρών ήταν πρόθυμοι να εφαρμόσουν ευθανασία.

 

5.      Εκεί που η πορεία της ζωής δείχνει μη αναστρέψιμη, ξαφνικά οι γιατροί, οι ασθενείς και οι οικογένειές τους αποφασίζουν για το τέλος της ζωής. Αυτό που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, είναι η εξέταση της ψυχολογικής κατάστασης εκείνων που επιθυμούν την ευθανασία. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή, πολύτιμη θεωρείται και η συμπαράσταση του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος του ασθενούς. Να σταθεί με διακριτικότητα και στοργή δίπλα στον άρρωστο, να μπει στη σκέψη του και στην καρδιά του, να του παράσχει τις τελευταίες φροντίδες, να μείνει δίπλα του μέχρι την τελευταία στιγμή, που θα του κλείσει τα μάτια.

 

6.      Ωστόσο, διάφορες κλινικές σε χώρες όπου η ευθανασία είναι νόμιμη έχουν ξεκινήσει την «εθελοντική ευθανασία». Στην Ελβετία, στην κλινική Dignitas, η εθελοντική ευθανασία (living will) διπλασιάστηκε μεταξύ του 2009 και του 2012. Το κύμα «τουριστών της ευθανασίας» πληρώνουν 10.000 ευρώ για τη διαδικασία. Η συντριπτική πλειονότητα χρησιμοποίησε ένα δηλητήριο που χρησιμοποιείται στις εκτελέσεις θανατοποινιτών στις ΗΠΑ.

Πηγή: tvxs, 06/10/2015 

Κείμενο 3: Λέον Τολστόι  - Ο Θάνατος του Ιβάν Ίλιτς

 

Ο Λέον Τολστόι (1828-1910) ήταν κορυφαίος Ρώσος μυθιστοριογράφος. Η έφεση του στην ψυχογραφία τον καθιστά έναν απ’ τους μεγαλύτερους ανατομούς της ανθρώπινης ύπαρξης. Με την πένα του έφερε στο φως τις αντινομίες της τσαρικής Ρωσίας. Διαπνεόμενος από ανθρωπισμό και αντικομφορμισμό, μελέτησε τη ζωή των απλών ανθρώπων, αναζητώντας τις αιτίες της συμφοράς τους. Η νουβέλα Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς  (1886) βασίζεται στο αληθινό γεγονός του θανάτου του δικαστή Ιβάν Ιλίτς Μετσνίκοφ, όπως το διηγήθηκε στον ίδιο τον Τολστόι η μητέρα του αποθανόντος.

 

[…] Κατά τις τρεις αυτές μέρες, στο διάστημα των οποίων ο χρόνος έπαψε να υπάρχει γι’ αυτόν, αγωνιζότανε μέσα σ’ εκείνο το μαύρο σακί, όπου τον έχωνε μια δύναμη αόρατη κι ακατάβλητη. Αγωνιζότανε, όπως αγωνίζεται μέσα στα χέρια του δήμιου ένας καταδικασμένος σε θάνατο, γνωρίζοντας καλά πως δεν μπορούσε να διαφύγει. Κι ενώ τα λεπτά έφευγαν, ένιωθε ότι, παρόλες του τις προσπάθειες, όλο και πλησίαζε σ’ εκείνο που τον γέμιζε τρόμο. Ένιωθε ότι οι οδύνες του προερχόντουσαν από κείνο που τον έσπρωχνε μέσα στη μαύρη τρύπα, αλλά περισσότερο ακόμα, από το ότι δεν κατόρθωνε να μπει εκεί μέσα. Και κείνο που τον εμπόδιζε να μπει ήταν το συναίσθημα ότι η ζωή του υπήρξε καλή. Ήταν η δικαίωση της ύπαρξής του που τον συγκρατούσε και τον εμπόδιζε να προχωρήσει μπροστά και τον καταβασάνιζε περισσότερο απ’ όλα τ’ άλλα.

Ξάφνου, μια άγνωστη δύναμη τον χτύπησε βίαια στο στήθος, και στο πλευρό και του ’κοψε την ανάσα. Κατρακύλησε μες στην τρύπα και κει κάτω, μέσα στα έγκατα, κατιτί έλαμψε. Ξαναδοκίμασε την ίδια εκείνη αίσθηση, που κάποτε στο παρελθόν είχε δοκιμάσει, όταν ταξίδευε με τραίνο. Ενώ δηλαδή φανταζότανε ότι προχωρούσαν, στην πραγματικότητα οπισθοδρομούσαν κι αντιλαμβανότανε απότομα την πραγματική κατεύθυνση.

«Ναι, δεν ήταν καθόλου εκείνο», σκέφτηκε. «Όμως δεν είναι τίποτα». «Εκείνο» είναι δυνατό ακόμα να γίνει. Ποιο «εκείνο»; αναρωτήθηκε και ξαφνικά ησύχασε.

Αυτά συνέβησαν προς το τέλος της τρίτης μέρας, δύο ώρες προ του θανάτου του. Σ’ αυτή τη στιγμή ακριβώς, ο μικρός μαθητής γλίστρησε σιγανά μες στο δωμάτιο και πλησίασε το κρεβάτι. Ο ετοιμοθάνατος δεν έπαψε να βγάζει απελπισμένες κραυγές και να χτυπιέται κουνώντας τα χέρια. Το χέρι του συνάντησε το κεφάλι του παιδιού. Ο μαθητής το άρπαξε, ακούμπησε πάνω τα χείλη του κι άρχισε να κλαίει. Ακριβώς εκείνη τη στιγμή ο Ιβάν Ιλίτς έπεσε, διέκρινε το φως κι αποκάλυψε ότι η ζωή του, δεν υπήρξε εκείνη που θα ’πρεπε, αλλ’ ότι αυτό μπορούσε ακόμη τώρα να επανορθωθεί. Αναρωτήθηκε: τι είναι «εκείνο» κι ησύχασε τείνοντας τ’ αφτί. Τότε αισθάνθηκε πως κάποιος του φιλούσε το χέρι. Άνοιξε τα μάτια κι είδε το γιο του. Τον λυπήθηκε, τον συμπόνεσε. Είδε και τη γυναίκα του που τον πλησίαζε. Την κοίταξε κι εκείνη επίσης. Αυτή τον ατένιζε μ’ απελπισία, με το στόμα ανοιχτό και τα μάγουλά της, τη μύτη της όλα μουσκεμένα από τα δάκρυα.

«Ναι, τους βασανίζω», σκέφτηκε. «Με λυπούνται, αλλά είναι καλύτερα γι’ αυτούς να πεθάνω.» Θέλησε να τους το πει αλλά δεν είχε τη δύναμη. «Εξάλλου, για ποιο λόγο να μιλήσω;» σκεφτόταν. «Πρέπει να το κάνω». Έδειξε με το βλέμμα το γιο του και είπε στη γυναίκα του:

– Πάρτον από δω... λυπάμαι... και για σένα επίσης.

Θέλησε ακόμη να προσθέσει: «Σε συγχωρώ!» αλλά είπε «Συγχώρεσέ με» κι ανίκανος να διορθώσει το λόγο του, έκανε ένα σημείο με το χέρι, γνωρίζοντας ότι θα γινότανε καταληπτός από κείνον που έπρεπε να τον καταλάβει.

Κι απότομα, ένιωσε καθαρά ότι εκείνο που τον στενοχωρούσε και τον καταπίεζε, διαλυότανε, έρρεε έξω απ’ αυτόν κι απ’ όλες τις μεριές ταυτόχρονα. Λυπήθηκε για κείνους. Δεν πρέπει πια να τους κάνει να υποφέρουν κι άλλο. Πρέπει να τους απαλλάξει και ν’ απαλλαγεί κι αυτός ο ίδιος από την αγωνία τη δική τους. «Πόσο καλό κι απλό που είναι!» σκέφτηκε. «Αλλά αυτή; τι θα γίνει;» αναρωτήθηκε. «Ε! λοιπόν, πού είσαι; πού είσαι οδύνη μου εσύ;»

Ενέτεινε την προσοχή του.

«Α! να τη! Ε! λοιπόν, ας μείνει εκεί! Κι ο θάνατος; πού είν’ ο θάνατος;»

Ζήτησε να βρει το συνηθισμένο του τρόμο, μα δεν τον βρήκε πια. «Πού είν’ αυτός; Ποιος; ο θάνατος;» Μα δε φοβότανε πια, γιατί κι ο θάνατος δεν υπήρχε πια.

Αντί για το θάνατο, έβλεπε το φως.

– Να λοιπόν τι είναι αυτό, πρόφερε ξαφνικά, με δυνατή φωνή. Τι χαρά!

Όλα αυτά για τον άρρωστο δημιουργήθηκαν μέσα σε μια στιγμή κι η σημασία αυτής ακριβώς της στιγμής, δεν άλλαξε πια. Αλλά για τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του η αγωνία του διάρκεσε ακόμα δύο ώρες. Από το στήθος του έβγαιναν αγκομαχητά και το ξέσαρκο κορμί του σκιρτούσε. Ύστερα, σιγά σιγά, τα σκιρτήματα και τ’ αγκομαχητά αραίωσαν.

– Τελείωσε! είπε κάποιος.

Τ’ άκουσε αυτά τα λόγια και τα επανέλαβε μέσα στην ψυχή του: «Τελείωσε ο θάνατος!» σκέφτηκε. «Δεν υπάρχει πια!»

Ανάπνευσε τον αέρα βαθιά, δεν αποτελείωσε την εισπνοή του, τεντώθηκε και ξεψύχησε..

 

Λέον Τολστοί, O θάνατος του Ιβάν Ιλίτς, Μετάφραση: Ευγενία Ζήκου, Αθήνα: Καστανιώτης 2011.

 

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

 

ΘΕΜΑ Α

 

Α1.  Ένας επικείμενος θάνατος είναι δυνατόν να αναστραφεί; Να συνοψίσετε την απάντηση του συντάκτη του Κειμένου 1 σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων.

                                                                                                                                      Μονάδες 20

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο των Κειμένων 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):

1.Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι	α) η σύγχρονη διάσταση της έννοιας «ευθανασία» ταυτίζεται με τον θεόσταλτο θάνατο.
	β) η ευθανασία συνιστά ιατρική πράξη.
	γ) η υποβοηθούμενη αυτοκτονία ανάγεται στην αρχαία Ελλάδα.

 

2. Από την τέταρτη  παράγραφο του Κειμένου 1 συνάγουμε ότι	α) οι περισσότεροι επιστήμονες είναι υπέρμαχοι της ευθανασίας.
	β) υπάρχει σύγκλιση απόψεων από πλευράς επιστημόνων ως προς το ζήτημα της ευθανασίας.
	γ) η κοινωνία του 2008 (έτος σύνταξης του άρθρου) ήταν ανέτοιμη ως προς το ζήτημα της αποδοχής της ευθανασίας.

 

3. Η «ιπποκρατική ηθική» (δεύτερη παράγραφος του Κειμένου 2)	α) ανθίσταται σθεναρά στην κατοχύρωση του «δικαιώματος στον θάνατο».
	β) δεν έχει καταστήσει σαφείς τις θέσεις ως προς το ζήτημα της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας.
	γ) αποτιμά την ευθανασία ως νομιμά κατοχυρωμένο δικαίωμα.

 

 

4. Σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο του Κειμένου 2 στην Ελλάδα	α) η συμμετοχή σε πράξεις «υποβοηθούμενης ευθανασίας» είναι ποινικά κολάσιμη.
	β) έχει κατοχυρωθεί το «δικαίωμα στον θάνατο».
	γ) Ελλάδα πρέπει να κατοχυρωθεί νομικά η υπό όρους ευθανασία

 

5. Σύμφωνα με την πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 2	α) πρέπει να παραγνωριστεί η ψυχολογική κατάσταση των ασθενών που επιθυμούν την ευθανασία.
	β) όσοι επιθυμούν την ευθανασία βρίσκονται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση.
	γ) η εξέταση της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών είναι επιβεβλημένη πριν την τέλεση της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας.

                                                                                                                                  Μονάδες 10

 

Β2 α)  i) Να εξετάσετε την πρόθεση της συντάκτριας στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2; (Μονάδες 3), ii) Ποια μέσα χρησιμοποιεί για να επιτύχει τον σκοπό της; (Μονάδες 3) iii) Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία των εισαγωγικών στη φράση: «δικαίωμα στον θάνατο»; (Μονάδες 2)

                                                                                                                                 Μονάδες 8

β) i) Τι επιτυγχάνει η συντάκτρια μέσω της παράθεσης στατιστικών στοιχείων στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 2; (Μονάδες 4) ii). Σ’ ένα χωρίο της ίδιας παραγράφου αξιοποιείται η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. Αφού το καταγράψετε στο τετράδιο σας, (Μονάδα 1) να προβείτε στην αναδιατύπωσή του, αξιοποιώντας τη δηλωτική λειτουργία της γλώσσας. (Μονάδες 2)

                                                                                                                                  Μονάδες 7

γ) Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συντάκτης καταφεύγει στην υποτακτική σύνδεση των προτάσεων. i) Να καταγράψετε στο τετράδιό σας ένα χωρίο που επιβεβαιώνει τον ανώτερο ισχυρισμό. (Μονάδες 2) Ποιο είναι το αποτέλεσμα της ανωτέρω συντακτικής επιλογής; (Μονάδες 3), ii) Ο Δημήτρης Κρεμαστινός επικαλείται την αυθεντία του Σόλωνα. Πώς συνδέεται η αναδρομή στον αρχαίο σοφό με την προσωπική του στάση στο ζήτημα της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας; (Μονάδες 5)

                                                                                                                              Μονάδες 10

 

ΘΕΜΑ Γ

Γ1. Ποια είναι η στάση του Ιβάν Ίλιτς απέναντι στον θάνατο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Πιστεύετε πως ένας γρήγορος θάνατος θα λύτρωνε τον κεντρικό ήρωας της νουβέλας του Λέον Τολστόι;

                                                                                                                                 Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης με τίτλο «Οι προκλήσεις της Βιοηθικής σήμερα», που διοργανώνει το σχολείο σας, καλείστε να εκθέσετε την προσωπική σας άποψη για το ζήτημα της ευθανασίας, σε μια εισήγηση 350-400 λέξεων. Να αξιοποιήσετε δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2;

                                                                                                                               Μονάδες 30

Πλήρες Κριτήριο: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (Τράπεζα Θεμάτων 14441)

 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ)

Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΛ 

 

Κείμενο 1

H γλώσσα μας σήμερα

Το κείμενο που ακολουθεί είναι άρθρο του ομότιμου καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γεωργίου Ι. Σπανού. Το γνωστικό αντικείμενο του συγγραφέα είναι η Διδακτική Μεθοδολογία και η Αξιολόγηση του Προγράμματος Σπουδών Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Δημοσίευσε το άρθρο τον Φεβρουάριο του 2020 στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Αμαρυσία».

 

            Η ελληνική γλώσσα με τον λεξιλογικό πλούτο και με την εκφραστική δύναμή της δημιούργησε αξιόλογα μνημεία λόγου και πολιτισμού. Παράλληλα, προσέφερε σε όλες τις γλώσσες του κόσμου βασικούς όρους για την επιστήμη, για την τέχνη και τον φιλοσοφικό στοχασμό. Στην πορεία του χρόνου, βέβαια, και η ελληνική γλώσσα δανείστηκε δημιουργικά, και όχι μόνο, λέξεις από άλλες γλώσσες, χωρίς να χάσει την ταυτότητά της.

            Οι κοινωνικές συνθήκες και τα μέσα επικοινωνίας σήμερα, όμως, είναι διαφορετικά από άλλοτε. Στην εποχή μας, η επαφή μεταξύ των λαών είναι πολύ εύκολη. Η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει όλη την υφήλιο μια γειτονιά. Με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, την τηλεόραση και το ραδιόφωνο ενημερωνόμαστε πολύ γρήγορα για ό,τι συμβαίνει σε κάθε σημείο της γης. Παράλληλα, η διαφήμιση, το εμπόριο και ο οικονομικός ανταγωνισμός οδηγούν τους ανθρώπους στο κυνήγι του κέρδους. Αυτή η νέα κατάσταση δεν έχει μόνο θετικά στοιχεία. Για τη γλώσσα, ιδίως των μικρών πληθυσμιακά λαών, συνιστά δοκιμασία, αποτελεί μεγάλο κίνδυνο.

            Ο κίνδυνος αυτός, συγκεκριμένα, συνίσταται στο ότι οι συνθήκες της σημερινής ζωής, και ιδιαίτερα το εμπορικό πνεύμα, επηρεάζουν αρνητικά την αφομοιωτική ικανότητα της γλώσσας μας. Η τάση για ευκολία, η κυριαρχία όρων της τεχνολογίας και του διαδικτύου, τα διαφημιστικά κόλπα και η έγχρωμη εικόνα ωθούν τον άνθρωπο στον μιμητισμό, στην αντιγραφή ξένων προτύπων και γλωσσικών στοιχείων. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να αλλοιώνεται το γλωσσικό αίσθημα που διαμόρφωσε ο νεοέλληνας μιλώντας και ακούοντας τη μητρική γλώσσα. Δεχθήκαμε, για παράδειγμα, πλήθος λέξεων που συνδέονται με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τον οποίο εντάξαμε στο λεξιλόγιο μας ως computer. Επίσης, εκατοντάδες λέξεις που συνδέονται με το φαγητό, όπως το φαστφουντ – σπαγγέτι – χάμπουργκερ – τοστ - φραπουτσίνο, ή το ντύσιμο, όπως στάιλ – τζιν – μίνι – γιούνισεξ, εντάχθηκαν στο λεξιλόγιό μας. Ακόμα, πλήθος πινακίδων ελληνικών καταστημάτων και εμπορικών κέντρων φέρουν ξενόγλωσσες επιγραφές. Το χειρότερο, μάλιστα, είναι ότι κατασκευάσαμε λέξεις που δείχνουν ότι το γλωσσικό αισθητήριό μας επιτρέπει αβασάνιστους σχηματισμούς π.χ. σουβλακερί, γυράδικο, φαστφουντάδικο, προμοτάρω κ. ά. Για ποιους λόγους, όμως δανειζόμαστε λέξεις από τις άλλες γλώσσες; Πολλοί θα απαντήσουν ότι ως λαός έχουμε την ανάγκη να συμβαδίζουμε με την εποχή μας, να μη θεωρηθούμε οπισθοδρομικοί, γι’ αυτό και χρησιμοποιούμε επιδεικτικά το λεξιλόγιο άλλων γλωσσών. Η τάση μας για μοντερνισμό και η ξενομανία μάς οδηγούν στο να χρησιμοποιούμε ξένες λέξεις και εκφράσεις, ενώ έχουμε τις αντίστοιχες ελληνικές. Πολλοί επαγγελματίες, επίσης και έμποροι τουριστικών ειδών πιστεύουν ότι το αγοραστικό κοινό, βλέποντας ξενόγλωσσες επιγραφές, εντυπωσιάζεται και προτιμά τα προϊόντα των καταστημάτων τους.

            Όλα αυτά σημαίνουν, όπως γίνεται αντιληπτό, ότι υπάρχουν προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, χωρίς όμως να χάσουμε την επικοινωνία μας με τους άλλους λαούς, που είναι ευλογία. Πρέπει, κυρίως, να αποκτήσουμε πιο «στέρεη» γλωσσική παιδεία. Να επιδιώκουμε, δηλαδή να σπουδάζουμε συστηματικά την προφορική και τη γραπτή μητρική γλώσσα μας. Έτσι, θα έχουμε τη δυνατότητα να μην αποδεχόμαστε εύκολα ξένους όρους παραμερίζοντας ελληνικές λέξεις ικανές να αποδώσουν τις σύγχρονες επικοινωνιακές και τεχνολογικές περιστάσεις.

            Τελειώνοντας, μπορούμε να επισημάνουμε ότι είναι ανάγκη να εργαστούμε για την ουσιαστικότερη επικοινωνία μεταξύ των λαών και την εκμάθηση ξένων γλωσσών με τρόπο που δεν θα μειώνει τη γλωσσική μας αντίσταση. Αυτό θα επιτευχθεί, αν όλοι οι παιδευτικοί παράγοντες – οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ – σέβονται τη μητρική γλώσσα και παρέχουν στους νέους πρότυπα προφορικού και γραπτού λόγου αντιπροσωπευτικά της αξίας της.

 

Κείμενο 2

Νύχτες

Το ποίημα  του Κώστα Μόντη  (Αμμόχωστος, 18 Φεβρουαρίου 1914 – Λευκωσία, 1 Μαρτίου 2004) ανθολογήθηκε από τη συλλογή «Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής» (Λευκωσία 1954).

Καλά, θ' απορροφήσουν κάτι από την έγνοια σου
η μέρα, η κίνηση, η δουλειά σου, οι φίλοι,
και θα μπορέσεις ύστερα να πας
σε κάνα θέατρο ή κέντρον ή όπου αλλού.
Όμως όταν τελειώσουν όλα
τα θέατρα και τα κέντρα κλείσουν,
και πουν οι φίλοι καληνύχτα,
και πρέπει να γυρίσεις πια στο σπίτι, τι θα γίνει;
Το ξέρεις πως σκληρή, αδυσώπητη
σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.
Θα 'σαι μονάχος.
Και τότες θα λογαριαστείτε.
Θες ή δε θες θα μπουν κάτω όλα, να λογαριαστείτε.
Θα 'σαι μονάχος
κι ανυπεράσπιστος απ' τα θέατρα και τα κέντρα,
κι απ' τη δουλειά σου και τους φίλους.
Σε περιμένει στο κρεβάτι σου η έγνοια.
Θά 'ρθεις, δεν γίνεται. Είν' τόσο σίγουρη γι' αυτό, και περιμένει.
Είναι στο σπίτι και σε περιμένει.

ΘΕΜΑΤΑ:

 

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

 

1^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Σε 50-60 λέξεις να αποδώσεις τον κίνδυνο, ο οποίος, κατά τον συγγραφέα του Κειμένου 1, απειλεί τις γλώσσες των μικρών πληθυσμιακά λαών, επομένως και της χώρας μας, και τον λόγο που κατά βάση τον δημιουργεί.

Μονάδες 10

2^ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιλέγει, ανάμεσα σε άλλους τρόπους ανάπτυξης των απόψεών του, τα παραδείγματα. Τι είδους παραδείγματα είναι αυτά (μονάδες 5) και ποιο σκοπό εξυπηρετούν (μονάδες 5);

Μονάδες 10

3^ο υποερώτημα (μονάδες 15)

η ελληνική γλώσσα δανείστηκε δημιουργικά (παράγραφος 1)

στο κυνήγι του κέρδους (παράγραφος 2)

που είναι ευλογία (παράγραφος 4)

πιο «στέρεη» γλωσσική παιδεία (παράγραφος 4)

να εργαστούμε για την ουσιαστικότερη επικοινωνία μεταξύ των λαών και την εκμάθηση ξένων γλωσσών (παράγραφος 5)

Να γράψεις μια συνώνυμη λέξη ή φράση για καθεμιά από τις παραπάνω υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου, προκειμένου οι φράσεις από μεταφορικό λόγο να εκφράζουν κυριολεξία. (Μπορείς να αλλάξεις το γραμματικό γένος της υπογραμμισμένης λέξης, για παράδειγμα αντί για ουσιαστικό να βάλεις επίθετο κ.ά.).

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

Συντάσσοντας ένα άρθρο (350-400 λέξεις) που θα δημοσιευθεί στο ιστολόγιο της σχολικής σας μονάδας ν’ αναφερθείτε στους παράγοντες που συντείνουν προς την γλωσσική αλλοτρίωση. Να αξιοποιήσετε δημιουργικά το Κείμενο 1.

                                                                                                                                 

                                                                                                                                                Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)

α) Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο Κείμενο 2; Να δικαιολογήσετε τη χρήση του, αναφερόμενοι και στο ύφος του προς εξέταση ποιήματος. (Μονάδες 8) β) Να καταγράψετε ένα ασύνδετο σχήμα, ένα πολυσύνδετο σχήμα και μια επανάληψη και να αναφερθείτε στην επικοινωνιακή τους λειτουργία. (Μονάδες 12)

                                                                                                                                              Μονάδες  20                                    

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Η ποιητική φωνή προειδοποιεί τον αναγνώστη για μια αναμέτρηση που τον περιμένει. Τι είδους αναμέτρηση είναι αυτή, σύμφωνα με το περιεχόμενο του Κειμένου 2 και πόσο εύκολη φαίνεται να είναι; Να διατυπώσεις σε 100-150 λέξεις την ερμηνεία σου.

Μονάδες 15