Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Κριτήριο Αξιολόγησης (Γενετική)

 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΓΕΝΕΤΙΚΗ

Κείμενο 1: Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης – Είμαστε ό,τι τρώμε

Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης (1970) είναι πεζογράφος (Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2021,  Βραβείο Μυθιστορήματος - Περιοδικό "www.oanagnostis.gr" 2022). Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

1.Λοιπόν, για σήμερα το μενού περιλαμβάνει μοσχαρίσιο κρέας εμπλου­τισμένο με γονίδια σκόρδου, πατάτες εμβολιασμένες με γονίδια σκύλου, μεταλλαγμένη σόγια και γενετικά τροποποιημένη ντομάτα. Μήπως σας φαίνονται περίεργα όλα αυτά; Και όμως αρκετοί ανάμεσά μας έχουν δοκιμάσει ανάλογες λιχουδιές και σύντομα θα τις δοκιμάσουν και οι υπόλοιποι. Το σενάριο μοιάζει εφιαλτικό, αλλά εδώ που τα λέμε δεν είναι και λίγοι οι εφιάλτες με τους οποίους έχουμε συνηθίσει να ζούμε.

2.Μέχρι τώρα ο κύριος διατροφικός κίνδυνος προερχόταν απ’ τη χημική μόλυνση των τροφών: με φυτοφάρμακα, λιπάσματα, ορμόνες, κρεατά­λευ­ρα κτλ. ντοπάραμε τα φυτικά και ζωικά είδη, με σκοπό να αυξήσουμε την παραγόμενη ποσότητα τροφής και στο τέλος καταφέραμε να κάνουμε κάθε τροφή ύ­ποπτη για λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές ασθένειες. Από εδώ και πέρα, η κύρια απειλή θα προέρχεται απ’ τη γενετική μόλυνση: γενετικά υλικά αναμιγνύονται, γονίδια μεταφέρονται απ’ το ένα είδος στο άλλο, γενετικοί κώδικες τροποποιούνται.

3. Και όλα αυτά για την εξυπηρέτηση των αυξημένων ανθρώπινων ανα­γκών. Ο πληθυσμός της γης πληθαίνει, οι ανάγκες σε τροφή πολλαπλασιάζονται, οι φυσικές αντοχές μειώνονται, άρα κάτι πρέπει να γίνει. Τουλάχιστον έτσι λένε. Στα αλήθεια όμως υπάρχει κανείς που πιστεύει πως οι εταιρείες βιοτεχνολογίας μοχθούν νύχτα-μέρα, για να ταΐσουν τον υποσιτισμένο Αφρικανό; Υποσιτισμένος ήταν και υποσιτισμένος θα μείνει, τη στιγμή μάλιστα που ο αναπτυγμένος κόσμος αναζητεί στα ινστιτούτα αισθητικής την καλλίγραμμη σιλουέτα που η πολυφαγία τού στέρησε. Τροφή υπάρχει, και μάλιστα μπόλικη^. πρόθεση να διατεθεί δίκαια δεν υπάρχει. Άρα, τα περί κάλυψης των αναγκών δεν πείθουν. Κάπου αλλού βρίσκονται οι αληθινές αιτίες.

4.Στην πραγματικότητα η παραγωγή μεταλλαγμένων τροφίμων είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρα δραστηριότητα. Οι εταιρίες βιοτεχνολογίας κατα­σκευάζουν ένα εξελιγμένο φυτικό ή ζωικό είδος, που με μικρότερο κόστος αποδίδει μεγαλύτερη ποσότητα. Με την εμπορική προώθησή του φτάνει στο γεωργό ή στον κτηνοτρόφο που δε δυσκο­λεύεται να καταλάβει πως η μεταλλαγμένη ντομάτα ή το μεταλλαγμένο κουνέλι συμφέρουν περισσό­τερο στην καλλιέργεια ή στην εκτροφή. Το κράτος που βλέπει την αγροτική και την κτηνοτροφική παραγωγή να αυξάνεται αναγκάζεται με ή χωρίς επιφυλάξεις να συγκατανεύσει και ο καταναλωτής που βρίσκει τα μεταλλαγμένα είδη σε οικονομικότερη τιμή υποχρεώνεται να τα αγοράσει. Μέσα απ’ την αθώα αυτή διαδικασία, το συμφέρον της πολυεθνικής ταυτίζεται με το συμφέρον του παραγωγού, του κράτους και του καταναλωτή και απ’ τη διαπλοκή των συμφερόντων τους εξασφαλίζεται ένα μπλοκ δυνάμεων που προωθούν ή ανέχονται την προώθηση των γενετικά τροποποιημένων φυτικών και ζωικών ειδών.

5.Μ’ αυτά και μ’ αυτά, εισβάλλουν τα μεταλλαγμένα στο πιάτο μας. Ποιος στ’ αλήθεια, είναι πλέον βέβαιος ότι αυτό που τρώει δεν περιέχει γενετικά τροποποιημένα στοιχεία, όταν ένα πλήθος από μεταλλαγμένα είδη διακινούνται στην αγορά κρυμμένα στα ψιλά γράμματα των συσκευα­σιών; Γιατί, πράγματι, απ’ τις τυποποιημένες τροφές των σούπερ μάρκετ ως τα φρέσκα λαχανικά της λαϊκής και το κρέας του χασάπη της γειτονιάς, ο κίνδυνος καιροφυλακτεί εκεί που δεν τον περιμένεις, φέρνο­ντας μαζί του πρώτα κάποιες εκπτώσεις στη γεύση, ύστερα κά­ποιες ελαφρότερες ή σο­βαρότερες ασθένειες και στο τέλος μπορεί και γενετικές μεταλλάξεις.

6.Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύουμε πως θα ήταν φρόνιμο να εμποδιστούν οι έρευνες της γενετικής και οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας, αφού με συνετή χρήση θα μπορούσαν να αποβούν πολλαπλά ωφέλιμες για την ανθρωπότητα. Αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς απ’ την επιστημονική έρευνα περάσαμε με τέτοια ευκολία στη μαζική εμπο­ρι­κή παραγωγή και εκμετάλλευση των μεταλλαγμένων ειδών, δίχως ακόμη να έχει υπολογιστεί επιστημονικά ο ενδεχόμενος κίνδυνος. Ακριβέστερα, αυτό που δεν μπορούμε να καταλάβουμε είναι πώς αφήνονται οι πολυεθνικές εταιρίες έτσι ασύδοτες να πειραματίζονται και να αυτοσχε­διάζουν πάνω στους μηχανισμούς της ζωής, άρα πάνω στην ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος και στην υγεία όλης της ανθρωπότητας.

                                                                     Artinews.gr

16.01.18

Κείμενο 2: Αγλαΐα Αθανασιάδου - Θα είναι τελικά η κλωνοποίηση αποδεκτή;

Η Αγλαΐα Αθανασιάδου είναι Ομότιμη καθηγήτρια Βιολογίας-Μοριακής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών

1.Ποια είναι τα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζουμε στην περίπτωση της κλωνοποίησης του ανθρώπου, ως κοινωνία; Ποια αρχή προσβάλλεται, ώστε να δικαιολογείται η αίσθηση της παραβίασης της φύσης και τελικά η νομική απαγόρευσή της; Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος-κλώνος είναι ουσιαστικά το μονοωγενές δίδυμο αδέλφι του ατόμου από το οποίο προέρχεται ο πυρήνας των κυττάρων του. Δίδυμοι άνθρωποι παράγονται με φυσικό τρόπο από καταβολής του είδους και δεν φαίνεται να υπάρχει πρόβλημα.

2.Η βιολογική και κοινωνική υπόσταση και των διδύμων, όπως όλων των ανθρώπων, είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της φυσικής τους υπόστασης (όπου κύριος αλλά όχι αποκλειστικός παίκτης είναι το γενετικό υλικό) και του περιβάλλοντος στο οποίο αφενός μεν κυοφορούνται και γεννιούνται, αφετέρου ανατρέφονται, ζουν, αρρωσταίνουν, θεραπεύονται, αναπτύσσονται, κοινωνικοποιούνται, εργάζονται, κ.λπ.

3.Έτσι, δίδυμοι μονοωικοί άνθρωποι, αρχίζοντας την ύπαρξή τους ταυτόχρονα και διάγοντας τον βίον τους παράλληλα ο ένας με τον άλλον, μπορούν, ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο και ελεύθερα να ασκούν τη βούλησή τους ο καθένας για τον εαυτό του, και να επιλέγουν τους άξονες που καθορίζουν τη ζωή τους, με τους ίδιους περιορισμούς που ισχύουν για όλους τους ανθρώπους γύρω τους, δίδυμους ή μη, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση, αν και έχουν το ίδιο γενετικό υλικό, να απολαμβάνουν τον σεβασμό των άλλων ο καθένας ως μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα.

4.Ας δούμε τώρα ποια θα είναι η βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου-κλώνου μετά από μια επιτυχή προσπάθεια κλωνοποίησης ενός ανθρώπου-δότη. Ο άνθρωπος-κλώνος φέρει το ίδιο κύριο γενετικό υλικό με τον άνθρωπο-δότη, όπως συμβαίνει και μεταξύ δύο μονοωικών διδύμων. Όμως, ενώ ο άνθρωπος-δότης γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ως μια μοναδική και αυτόνομη προσωπικότητα, ο κλώνος του αναμένεται να γεννηθεί σε ένα κοινωνικό και ψυχολογικό πλαίσιο ήδη καθορισμένο από την προϋπάρχουσα προσωπικότητα του ανθρώπου-δότη που είναι το θεωρητικό δίδυμό του, δηλαδή ενός άλλου ανθρώπου.

5.Αυτή είναι μια κρίσιμη διαφορά από τους φυσιολογικούς διδύμους και ακόμα και αν δεν ζει ο δότης. Η προσωπικότητα του δότη είναι παρούσα στη μνήμη των ανθρώπων του περιβάλλοντός του, μερικοί εκ των οποίων μπορεί να είναι αυτοί που φροντίζουν για την παραγωγή του κλώνου του, η ταυτότητα δε αυτής της προσωπικότητάς  του θα αναμένεται να επαληθευτεί στο πρόσωπο του κλώνου του.

6. […]Είναι φανερό ότι ο άνθρωπος-κλώνος αναμένεται να γεννηθεί σε συνθήκες όπου σαφώς διακυβεύονται η ελευθερία της βούλησής του και το δικαίωμά του για αυτοδιάθεση και ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Ουσιαστικά δηλαδή, ο άνθρωπος-κλώνος θα γεννηθεί σε συνθήκες ψυχολογικής και κοινωνικής ομηρίας και άρα με υποθηκευμένο ήδη ένα κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου: τη μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητάς του.

7. Είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, η μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητας, που προσδίδει στον άνθρωπο την κοινωνική του υπόσταση και που παρέχει στον καθένα μας τη δυνατότητα άσκησης της επιλογής και τη δύναμη ανάπτυξης, συνιστά δε θεμελιώδες αγαθό της ύπαρξής μας και ως εκ τούτου προστατεύεται από νόμους εθνικούς και υπερεθνικούς. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται κατανοητό, πιστεύω, το ποια είναι η αρχή που προσβάλλεται από την κλωνοποίηση ενός ανθρώπου: Προσβάλλεται η αρχή του σεβασμού της ελεύθερης βούλησης, της αυτονομίας και κατ' επέκταση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ως έμφρονος και κοινωνικού όντος.

8.Υπό αυτή την έννοια, η κλωνοποίηση του ανθρώπου πράγματι συνιστά παραβίαση της φύσης, διότι ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος. Και ο άνθρωπος εδώ νοείται ως ο εκπρόσωπος του ανθρωπίνου είδους, ανεξάρτητα από το εάν ο άνθρωπος-κλώνος υπάρχει ή δεν υπάρχει. Στο πλαίσιο αυτό η κλωνοποίηση ενός ανθρώπου συνιστά προσβολή θεμελιωδών αξιών του ανθρώπου. Είναι φανερό ότι η ερώτηση «γιατί να μην κλωνοποιήσω τον εαυτόν μου, αφού η επιστήμη μπορεί να το κάνει;» δεν δηλώνει απλώς μία αθώα ματαιοδοξία, ανεξάρτητα από το αν το γνωρίζει ή όχι ο ερωτών. Είναι οι θεσμοί που πρέπει να γνωρίζουν.

Εφημερίδα των Συντακτών, 17.02.18

Κείμενο 3: Pamela Gillilan-Λεβιάθαν

 

Η Pamela  Gillilan (1918-2001) ήταν Βρετανίδα ποιήτρια και πεζογράφος. Η ποίησή της χαρακτηρίζεται ελεγειακή. Το λεβιάθαν ήταν ένα θαλάσσιο τέρας με τη μορφή γιγάντιου φιδιού ή κροκοδείλου, το οποίο αναφέρεται έξι φορές στην Παλαιά Διαθήκη. Ο μύθος λέει ότι ο θεός έφτιαξε ένα αρσενικό και ένα θηλυκό λεβιάθαν αλλά σκότωσε το θηλυκό γιατί οι απόγονοί τους θα κυρίευαν τον κόσμο (Βικιπαίδεια). Το ντόντο ήταν ενδημικό πουλί που ζούσε στον Ινδικό ωκεανό, το οποίο εξαφανίστηκε κατά τον 17^ο αιώνα.

 

Δεν μπορείτε να κάνετε τις φάλαινες

να κάνουν φάλαινες.

Οι κότες δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα

να γεννούν αυγά για σας·

η καρτερική αγελάδα

συλλαμβάνει με την εκκένωση της σύριγγας·

κοπάδια γόνων

θα γεμίσουν τσιμεντένιες λίμνες –

αλλά τις φάλαινες δεν μπορείτε να τις χειρίζεστε

να τις περιορίζετε

να τις εκτρέφετε

να τις εξημερώνετε όπως τα δελφίνια ή τα λιοντάρια

να τις βάζετε σε αγέλες όπως τα γουρούνια ή τα πρόβατα.

Η αναπαραγωγή τους είναι δική τους υπόθεση

το γάλα τους για τα δικά τους μικρά.

Πολύτιμες τις βρίσκουμε

μόνο όταν πεθάνουν.

Όταν καμιά δεν θα έχει απομείνει ζωντανή

τα μνημειώδη τους οστά

θα στέκουν ξεγυμνωμένα σε μουσεία

οι εικόνες τους θαυμάσιες στο Φ

στο αλφαβητάρι ενός παιδιού

όπως στο Ν το ντόντο

στο Α ο άνθρωπος.

 

 μετάφραση: Γιώργος  Λαμπράκος

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 

Α1. Σε μια παράγραφο να συνοψίσετε τα κοινά σημεία και τις διαφοροποιήσεις δότη και κλώνου, σύμφωνα με την οπτική της Αγλαΐας Αθανασιάδου (Κείμενο 2).

  Μονάδες 20                                                                                                                          

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων κειμένων (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):

    

1. Ο συντάκτης στην 3η παράγραφο του Κειμένου 1:	α. επικροτεί τα επιχειρήματα όσων τάσσονται υπέρ της αναγκαιότητας των γενετικά τροποποιημένων φυτικών και ζωικών ειδών.
	β. υποστηρίζει ότι τα υπάρχοντα αποθέματα τροφής καλύπτουν τις ανάγκες του πλανήτη.
	γ. τεκμηριώνει ότι ο πληθυσμός του πλανήτη μας αυξάνεται.
2.  Σύμφωνα με την 4η παράγραφο του Κειμένου 1 γεωργοί και κτηνοτρόφοι:	α. προσαρμόζονται με τα θέλω των πολυεθνικών
	β. ανθίστανται σθεναρά στις επιταγές των πολυεθνικών
	γ. ωφελούνται οικονομικά απ’ τον δραστικό περιορισμό των μεταλλαγμένων τροφίμων
3. Ο συντάκτης στην 6η παράγραφο του Κειμένου 1:	α. προκρίνει την καθολική απαγόρευση των ερευνών της γενετικής.
	β. υποστηρίζει ότι οι επιστήμονες κωδικοποίησαν τον αρνητικό αντίκτυπο των μεταλλαγμένων ειδών πολύ πριν την κυκλοφορία τους.
	γ. προβληματίζεται για την απρόσκοπτη δράση των πολυεθνικών.
4. Οι ερωτήσεις στην 1η παράγραφο του Κειμένου 2:	α. βοηθούν τη συντάκτρια να αναπτύξει την οπτική της για το ζήτημα.
	β. σφυγμομετρούν την κοινή γνώμη.
	γ. δίνουν το κατάλληλο ερέθισμα στον δέκτη, ώστε να ενεργοποιηθεί για την απάντησή τους.
5. Αντώνυμο της λέξης «έμφρων» στην 7η παράγραφο του Κειμένου 2:	α. ποδηγετούμενος
	β. ασύνετος
	γ.  αποσυνάγωγος

Μονάδες 10

 Β2 α) i) Σε ποιο κειμενικό είδος (περιγραφή, αφήγηση, εξήγηση, οδηγίες, επιχειρηματολογία) εντάσσεται το Κείμενο 1; (Μονάδα 1)  Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις γλωσσικές επιλογές του συντάκτη, οι οποίες συνδέονται με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος (Μονάδες 3) ii) Κείμενο 1, §2: Ποιος ο ρόλος των παραδειγμάτων και του ασύνδετου σχήματος; (Μονάδες 4)

 Μονάδες 8                                                                                                                    

β) Κείμενο 2, §6: i) Να επισημάνετε ένα χωρίο, στο οποίο χρησιμοποιείται η συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας. (Μονάδα 1) Τι προσδίδει στο ύφος του κειμένου η συγκεκριμένη συντακτική επιλόγή; (Μονάδες ii) Να αναδιατυπώσετε το χωρίο, αξιοποιώντας τη δηλωτική γλώσσα. (Μονάδα 1) ii) Να σχολιάσετε την επικοινωνιακή λειτουργία του ενωτικού (-) και της διπλής τελείας (:). (Μονάδες 3)

Μονάδες 7                                                                                                                           

Β3 Σε μια παράγραφο 80-90 λέξεων, καλείστε ν’ αναπτύξετε το υπογραμμισμένο χωρίο του Κειμένου 2:

Είναι ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό, η μοναδικότητα και αυτονομία της προσωπικότητας, που προσδίδει στον άνθρωπο την κοινωνική του υπόσταση και που παρέχει στον καθένα μας τη δυνατότητα άσκησης της επιλογής και τη δύναμη ανάπτυξης.

Μονάδες 10                                                                                                                            

Γ. Τι εξυπηρετούν οι αναφορές του ποιητικού υποκειμένου στο ζωικό βασίλειο, σύμφωνα με την κρίση σας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Συμμερίζεστε την απαισιόδοξη οπτική της ποιήτριας για το μέλλον της ανθρωπότητας; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15                                                                                                               

Δ. Σε μια εισήγησή σας (350-400 λέξεις), που θα εκφωνηθεί στην τελετή αποφοίτησης του Λυκείου σας,  να αναδείξετε τα ηθικής υφής ζητήματα που συνδέονται με τη Γενετική και να προτείνετε τρόπους δραστικής αντιμετώπισης των κινδύνων που εκπορεύονται από την κατάχρησή της.

 Μονάδες 30