Κριτήριο Αξιολόγησης-Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση (Γ΄ Λυκείου)

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

 

Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό): Μάνος Χατζιδάκις-Η δημογεροντία του μέλλοντος (απόσπασμα)

 

Ο Μάνος Χατζιδάκις (1925—1994) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες μουσικοσυνθέτες του 20ου αιώνα. Το έργο του συνέδεσε αρμονικά τη λόγια μουσική  με τη λαϊκή παράδοση της χώρας και απέκτησε διεθνή αναγνώριση (Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού (1961). Αξιοσημείωτες είναι και οι δημόσιες τοποθετήσεις του για ζητήματα της επικαιρότητας, όπως η ακόλουθη.

 

Τη μέρα που υπογράφονταν στο Ζάππειο η ένταξή μας μου πήραν μια συνέντευξη τα μέσα ενημερώσεως, τα ευρωπαϊκά. Όμως δεν βρήκανε τις απαντήσεις μου ευχάριστες και διασκεδαστικές για το κοινό τους που βλέπει τηλεόραση το βράδυ στις εννιά, και φυσικά δεν μετέδωσαν την συν­έντευξη μου. (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν). Μέσα στ’ άλλα γι’ αυτή την εκπομπή πού τελικά δεν μεταδόθηκε, μου ζήτησαν να σπάσω μερικά πιάτα. Λα­τρεύουν καθώς ξέρετε σε όλη την Ευρώπη, τον ήχο των ελληνικών πιάτων. Και βέβαια δεν τους άρεσε όταν τους απαγόρεψα ν’ ακούγονται μπουζούκια στην εκπομπή. Και πρωτ’ απ’ όλα, τους απάν­τησα πού μ’ είδατε εμένα προσωπικά να σπάω πιάτα και να τραγουδώ με μπουζούκια; Ήταν η Μελίνα Μερκούρη κι όχι εγώ. Αν σας την θυμίζω, τόσο το καλλίτερο. Πάει να πει ότι της μοιάζω. 

 

Όμως ας έρθουμε στην παρεξή­γησή σας γύρω από την Αθήνα. Η τότε Αθήνα της ευη­μερίας, των πρώτων τουριστικών ρευμάτων και της ανεμελιάς, υπήρξε ένα θεατρικό σκηνικό μες στο όποιο όλοι μας λίγο πολύ, υπεύθυνοι και ανεύθυνοι παίζαμε με παρ­ρησία τους νεοέλληνες. Αυτή η  Αθήνα είναι γεγονός πώς δεν υπάρχει πια. Χάθηκε μάλλον οριστικά. Και συνέχισα: Μη μου ζητάτε ένα μνημόσυνο που σήμερα το πραγματο­ποιούν μόνο οι ανώνυμοι βιομηχανίσκοι, με τις λαϊκές στάρλετ και τις φαβορίτες στα καταστήματα μπουζουκιών που ξενυχτάνε και που ευτυχώς κλείσανε, ελπίζω δια παν­τός.

 

Ερώτηση (από τον συνεργάτη του Ραδιοφωνικού στα­θμού του Λουξεμβούργου): Τι νομίζετε κατά την γνώμη σας ότι θα βρείτε στην Ευρώπη όταν στο μέλλον τελείως ενωθεί;

 

Επιτρέψτε μου νάμαι προσωπικός σ’ αυτή μου την απάν­τηση, τους είπα. Και πρώτ’ απ’ όλα, το τρομαχτικό, σε υπερμεγέθη παρουσία με εκπροσώπους τον H. P. Lovecraft, τον Edgar Allan Poe και τον Charles Baudelaire. Μετά, μια ευρωπαϊκή ταυτότητα για απογευματι­νούς περιπάτους, ιδίως τις Κυριακές, πότε στο Κιρινάλε, ή στην Πλατεία Βαντόμ και πότε στη Σεβίλλη. Τέλος, ένα ευρωπαϊκό κοιμητήριο για μια εφησυχασμένη δη­μοκρατική μας αποχώρηση, σαν έρθει ή ώρα μας πού λένε.

 

[…]Και τούτο δεν τους άρεσε πολύ και δεν το βρήκαν δια­σκεδαστικό για τηλεθεατές κι ακροατές του ραδιοφώνου σε ώρα νυχτερινή. Μα συνέχισαν και με ρώτησαν. Πώς αντιμετωπίζετε την ενοποιημένη κουλτούρα της Ευρώπης σήμερα;

 

Άνευ φόβου και άνευ πάθους, τους απαντώ. Δεν μας τρο­μάζει απ’ τη στιγμή πού μας περιέχει. Κι όσο για τα επί μέρους γραφικά στοιχεία μας, έτσι κι αλλιώς μας ήταν άχρηστα, κι ήμασταν αποφασισμένοι να τα πετάξουμε και να τ’ αποκηρύξουμε μετά πάσης βδελυγμίας όταν με τον καιρό θα ωριμάζαμε. Η ένταξη μας, μας ωριμάζει αυτομά­τως και μας παρουσιάζει πιο αληθινούς. Κι έτσι τα γρα­φικά και τα ιδιότυπα, τα βάζουμε για πάντα στο συρτάρι. Με κοίταξε περίεργα η Γαλλίδα, όμως δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα. Αυτή πού τόσο της αρέσουνε τα γραφικά μας τα φολκλορικά, και τι την νοιάζει ποιο είναι το αληθινό μας πρόσωπο.

 

Αυτός απ’ τη Γερμανική τηλεόραση μου λέει ξαφνικά: Νιώθετε Έλληνας, για Ευρωπαίος;

 

Τί ερώτημα, σκέφτο­μαι. Και βέβαια του απαντώ, Έλληνας αν αυτό σημαίνει Ευρω­παίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την Ελ­ληνικότητα μου.

 

Σας ενδιαφέρει η ελληνική σας ιθαγέ­νεια; Μου κάνει αυτός από το Λουξεμβούργο.

 

Του απαντώ: Αν με εξουθενώσετε, όχι. Η τουλάχιστον θα μ’ ενδιαφέρει όσο ενδιαφέρει ένα φυλακισμένο στο Άουσβιτς, αν είναι απόγονος του Μεγαλέξαντρου ή του μεγάλου Τσέγκις Χάν. Αν πάλι μείνω ελεύθερος η ελλη­νική μου ιθαγένεια θάναι μια πραγματικότητα πού δεν θάμαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφα­σμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου Ιστορία. Το μόνο πού μπορώ να ελπίζω είναι να γίνει μια αλήθεια και για σας.

 

Ερώτηση: Ποιοι θα μας κυβερνήσουνε μελλοντικά, στην Ενωμένη Ευρώπη;

 

Κι απάντησα: Ελπίζω για τους επερχόμενους, μια δημογεροντία του πνεύματος κι όχι η Άγια κι Αποστολική οικογένεια του πρίγκηπος Φρανκενστάϊν.

 

Εδώ τελειώνω. Και το νομίζω περιττό να διευκρινίσω πώς ύστερ’ απ’ τη δεύτερη απάντηση μου, το συνεργείο της Ευρωπαϊκής τηλεόρασης, με κάποια βιαστική πρό­φαση είχε κιόλας φύγει, μη βρίσκοντας διασκεδαστικές τις απαντήσεις μου.

Η συνέχεια και το παιχνίδι των ερωτήσεων κι απαντή­σεων, έγινε εντός μου, καθώς επέστρεφα στο σπίτι μου.

 

Κυριακή 15 Ιουλίου 1979

Πηγή: Μάνος Χατζιδάκις, Τα σχόλια του τρίτου, Αθήνα Εξάντας 2003, σσ. 171-177.

Κείμενο 2 (Μη Λογοτεχνικό): Οδυσσέας Ελύτης- Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη

Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996) ήταν Έλληνας ποιητής, μεταφραστής και δοκιμιογράφος της Γενιάς του ’30. Περίοπτη θέση στο έργο του κατέχει η Ελλάδα ως τόπος, κοινωνία ατόμων με κοινά οράματα και ανησυχίες, αλλά και υπερβατική οντότητα που συλλαμβάνεται μέσω του γαλάζιου και του λευκού των αιγαιοπελαγίτικων νησιών μας. Για την προσφορά του στα γράμματα τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.  Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται  από την εκπομπή του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη «Εδώ γεννήθηκε η Ευρώπη» που προβλήθηκε από την κρατική τηλεόραση το 1980.

Κάποτε θα ερχόταν η στιγμή για την Ευρώπη να συνειδητοποιήσει τις ρίζες της, αφού δεν μπορεί να υπάρξει σαν αυτόνομη μονάδα, χωρίς κάποιο θεωρητικό υπόβαθρο. Αλλά και για την Ελλάδα, η στιγμή να αποφασίσει αν θα μείνει απομονωμένη στις δικές της αξίες ή θα ενταχθεί σε ένα ευρύτερο σύνολο, με οφέλη πρακτικής φύσεως, αναμφισβήτητα, αλλά και με τον κίνδυνο να αλλοιωθεί η φυσιογνωμία της.

Απ’ αυτή την άποψη, το ομολογώ, είμαι απομονωτικός. Μια ζωή ολόκληρη αγωνίστηκα γι’ αυτό που λέμε ελληνικότητα. Και που δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένας τρόπος να βλέπεις και να αισθάνεσαι τα πράγματα, είτε στην κλίμακα τη μεγάλη είτε στην ταπεινή. Θέλω να πω: είτε σ’ έναν Παρθενώνα είτε σ’ ένα λυχνάρι. Το παν είναι η ευγένεια, η ποιότητα σε αντίθεση με το μέγεθος και την ποσότητα, που χαρακτηρίζουν τη Δύση. Γιατί εκεί βρίσκεται η διαφορά.

Οι Ευρωπαίοι αντλήσανε από τις ελληνικές αξίες για να φτάσουν στην Αναγέννηση, αλλά η Αναγέννηση η δική τους είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει εμείς, εάν δεν μας σταματούσε η τουρκοκρατία.

Το βλέπουμε αυτό στην ταπεινή κλίμακα –την μόνη άλλωστε όπου μπορούσαμε να εκδηλωνόμαστε- από την άποψη, ότι μια εσωτερική αυλή νησιώτικου σπιτιού-κατά την ταπεινή μου γνώμη- ή ένας περίβολος μοναστηριού είναι –σαν αντίληψη εννοώ- πολύ πιο κοντά στο πνεύμα που έκανε τους Παρθενώνες και τις Θεομήτορες παρά όλες οι κολώνες, οι μετόπες των ευρωπαϊκών ανακτόρων. Που σημαίνει: Αν συνέχισε κάποιος την αισθαντικότητα την ελληνική και τη διατήρησε είναι αποκλειστικά ο λαϊκός μας πολιτισμός.  Μόνο που κι αυτός στις ημέρες μας κινδυνεύει.

Οι αστοί, στην πλειοψηφία τους-βέβαια υπήρξαν και εξαιρέσεις-  μιμήθηκαν τους Ευρωπαίους, δηλαδή την παραποιημένη αίσθηση της ελληνικότητας, και στη συνέχεια οι ανερχόμενοι από το λαό, μιμήθηκαν τους αστούς. Έτσι φτάσαμε σε ένα σημείο  που αναρωτιέται κανείς σε τι πια μπορεί να ωφελεί η απομόνωση, τι πάει να προστατέψει. Και με κίνδυνο να φανώ αντιφατικός, οδηγούμαι στο άλλο άκρο. Λέω, μήπως είναι σωφρονέστερον, να μην αντιταχτούμε στο ρου της ιστορίας, μήπως μία διαφορετική στρατηγική θα μας βοηθούσε να διακριθούμε από έναν άλλο δρόμο.

Ο ελληνισμός έδειξε, ανέκαθεν, μια καταπληκτική ικανότητα να αφομοιώνει, να προσαρμόζεται και να δραστηριοποιείται μέσα στα ξένα σύνολα. Έχουμε μια πλειάδα Ελλήνων που διακρίθηκαν, την εποχή της διασποράς, στα μεγάλα κέντρα του εξωτερικού. Και στην Ευρώπη και στην Ανατολή. Και πότε αυτά; Την εποχή που η Ευρώπη ήταν στην ακμή της και τα κράτη ήταν ισχυρά και σκληρά, πόσο μάλλον σήμερα, που όπως και να το κάνουμε, είναι γηρασμένα, είναι εξασθενημένα και θα έλεγα ότι έχουν ανάγκη από το σφρίγος νεοτέρων λαών.

Αυτό με κάνει, λοιπόν, να κατασιγάζω μέσα μου τον αισθηματία Έλληνα, που κρύβω, και να σκέφτομαι ότι, ίσως, είναι πιο σωστό να μη φοβηθούμε τη σύγκριση και την άμιλλα αλλά να προχωρήσουμε, φυσικά πάντοτε με την προοπτική να διακριθούμε στην ποιότητα, που σημαίνει: στο πνεύμα. Γι’ αυτό επιμένω πολύ στο θέμα της Παιδείας. Χρειαζόμαστε Παιδεία, σοβαρή, βαθειά -όχι αυτή τη τεχνική που ξιπάζει στις μέρες μας- γιατί μόνο με αυτή θα μπορέσουμε και να διακριθούμε και να πορευθούμε σ’ έναν καινούργιο δρόμο, αλλά και να διατηρήσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας μας.

Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Μανώλης Ρασούλης- Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ

                                    

Μανώλης Ρασούλης-Βάσω Αλαγιάννη-Αχ, Ελλλάδα σ΄αγαπώ

Διεύθυνση: Μάνος Χατζιδάκις

(Α' Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού, Κέρκυρα 1981)

                                

   

   

Νίκος Παπάζογλου-Αχ,  Ελλάδα 

Δίσκος: Νίκος Παπάζογλου «Live στο Λυκαβηττό»

Ο Μανώλης Ρασούλης (1945-2011) ήταν Έλληνας στιχουργός, συγγραφέας, τραγουδιστής και δημοσιογράφος. Το περιεχόμενο των στίχων του δηκτικού άσματος «Αχ Ελλάδα σ΄ αγαπώ»  παραμένει μέχρι σήμερα αμφίσημο. Πολλές φορές μάλιστα έχουν προκύψει παρερμηνείες, αλλά και καπηλείες από εθνικιστικούς κύκλους.

 

Χαρά στον Έλληνα που ελληνοξεχνά
και στο Σικάγο μέσα νιώθει λευτεριά
εκείνος που δεν ξέρει και δεν αγαπά
σάμπως φταις κι εσύ καημένη
και στην Αθήνα μέσα ζει στη ξενιτιά

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ
και βαθιά σ’ ευχαριστώ
γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ
να πεθαίνω όπου πατώ
και να μη σε υποφέρω

Αχ Ελλάδα θα στο πω
πριν λαλήσεις πετεινό
δεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαι
μ’ εκβιάζεις μου κολλάς
σαν το νόθο με πετάς
μα κι απάνω μου κρεμιέσαι

Η πιο γλυκιά πατρίδα
είναι η καρδιά
Οδυσσέα γύρνα κοντά μου
που τ’ άγια χώματα της
πόνος και χαρά

Κάθε ένας είναι ένας
που σύνορο πονά
κι εγώ είμαι ένας κανένας
που σας σεργιανά

Αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ
και βαθιά σ’ ευχαριστώ
γιατί μ’ έμαθες και ξέρω
ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ
να πεθαίνω όπου πατώ
και να μη σε υποφέρω

Αχ Ελλάδα θα στο πω
πριν λαλήσεις πετεινό
δεκατρείς φορές μ’ αρνιέσαι
μ’ εκβιάζεις μου κολλάς
σαν το νόθο με πετάς
μα κι απάνω μου κρεμιέσαι

 

Θερμές ευχαριστίες στη Ναταλία Ρασούλη για τις πολύτιμες επισημάνσεις της

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α1. Σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων να αναφερθείτε στην επίδραση που άσκησε η Ελλάδα στο πνεύμα της Δύσης, σύμφωνα με την οπτική του Οδυσσέα Ελύτη στο Κείμενο 2.

 Μονάδες 20                                                                                                           

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

 

 α) Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν γνωρίσει την ουσία της ελληνικότητας. (Κείμενο 1)

β) H ευθύνη για τη γενικευμένη απαξίωση της χώρας μας στο εξωτερικό δεν βαραίνει τους Έλληνες. (Κείμενο 1)

γ) Η ελληνική ταυτότητα βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την ευρωπαϊκή. (Κείμενο 1)

δ) Ό ελληνικός λαϊκός πολιτισμός είναι κάτι αμελητέο. (Κείμενο 2)

ε) Η τεχνική πρόοδος θα λύσει τα αδιέξοδα του ελληνικού κόσμου. (Κείμενο 2)

 Μονάδες 10                                                                                                                    

Β2. α)Σε μία παράγραφο 80-90 λέξεων να αναλύσετε το νόημα της υπογραμμισμένης φράσης του Κειμένου 1:

Αν πάλι μείνω ελεύθερος η ελληνική μου ιθαγένεια θάναι μια πραγματικότητα πού δεν θάμαι σε θέση να την αρνηθώ, έτσι καθώς θάναι συνυφασμένη με τη γλώσσα και με την προσωπική μου Ιστορία.

  Μονάδες 8                                                                                                                     

β) Αν ο σκοπός του Οδυσσέα Ελύτη είναι να πληροφορήσει τον αναγνώστη/τριά του για το ζήτημα που πραγματεύεται, με ποιους τρόπους (γλωσσικές/ σημειωτικές επιλογές, εκφραστικά μέσα κ.α.) φαίνεται ότι επιχειρεί να επιτύχει τον σκοπό του;

                                                                                                                      Μονάδες 7

Β3 α) Το Κείμενο 1 είναι στοχαστικό δοκίμιο. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά του κειμένου που δικαιολογούν τον ανωτέρω ισχυρισμό. (Μονάδες 3) Να παραθέσετε τέσσερις διαρθρωτικές λέξεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή της πρώτης παραγράφου του Κειμένου 1, επισημαίνοντας παράλληλα τι δηλώνουν. (Μονάδες 2)

  Μονάδες 5                                                                                                               

β) Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις του Κειμένου 1:  παρρησία, υπερμεγέθη, εφησυχασμένη, βδελυγμίας με αντίστοιχες λέξεις που καθιστούν το ύφος του συντάκτη περισσότερο οικείο; (Μονάδες 4) Τι προσδίδει το γ΄ πληθυντικό στο ακόλουθο απόσπασμα: (Εκεί, όπως θα διαπιστώσατε, «σέβονται» το κοινό. Αφού τ’ αποβλάκωσαν πρώτα, τώρα εννοούν να το υπηρετούν πιστά και να το διασκεδάζουν); (Μονάδα 1)

  Μονάδες 5                                                                                                                  

Γ. Ποιο είναι το θέμα που θίγει ο Μανώλης Ρασούλης στο Κείμενο 3 σύμφωνα με την κρίση σας. Να τεκμηριώσετε την απάντηση σας παραθέτοντας συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες. Πιστεύετε ότι η έννοια της πατρίδας είναι εδαφικό ζήτημα; Να αναπτύξετε την απάντησή σας. (150-200 λέξεις)

  Μονάδες 15                                                                                                                 

Δ. Στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης που διοργανώνει η σχολική μονάδα που φοιτάτε με θέμα: «Η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή οικογένεια», μέσω εισήγησής σας, να αναφερθείτε στις παθογένειες και τις ανησυχίες που προέκυψαν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθηθεί για να πάψουμε να κάνουμε λόγο για μια «Ευρώπη δύο ταχυτήτων». Να αντλήσετε στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς. (350-400 λέξεις)

 Μονάδες 30