Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου - Κριτήριο Αξιολόγησης (Ελεύθερος Χρόνος

 

Κριτήριο Αξιολόγησης: Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία

Θεματική Ενότητα: Ελεύθερος Χρόνος

 

Κείμενο Α: Μη Λογοτεχνικό

 

Μαρία Λασσιθιωτάκη «Η σημασία του ελεύθερου χρόνου των μαθητών»

 

     Η έκρηξη στην επιστήμη και την τεχνολογία, τους δυο τελευταίους αιώνες, επαναπροσδιόρισε τις κοινωνίες, έφερε στο προσκήνιο νέες ανάγκες σε επιστημονικές γνώσεις και ειδικότητες, γιατί ζητούσε ανθρώπους για νέους και σπουδαίους ρόλους στους κοινωνικούς και εργασιακούς μετασχηματισμούς, άξιους να προωθήσουν με ταχύτητα αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Το παραγωγικό σύστημα απαιτούσε να διαθέτει εξειδικευμένα εργατικά χέρια, τεχνικούς και εμπειρογνώμονες, επαγγελματίες από όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες.

    Οι αλλαγές κάθε είδους και κάθε εποχής έχουν αντίκτυπο στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης, καθώς και το αξίωμα, ότι η παιδεία υπηρετούσε και υπηρετεί πάντα το υπάρχον κοινωνικό και οικονομικό σύστημα, σηματοδότησε την εκπαίδευση και την κατέστησε μοχλό για την προώθηση και εξυπηρέτηση των αναγκών και των επιδιώξεων της βιομηχανίας και των οικονομικών κεφαλαίων. Η παιδεία κλήθηκε να προσαρμοσθεί, να εναρμονισθεί και να «εκσυγχρονισθεί», γιατί η ανάγκη του συστήματος σε διπλωματούχους δεν μπορούσε να καλυφθεί με την πατροπαράδοτη φιλελεύθερη παιδεία, που ίσχυε πριν τη βιομηχανική επανάσταση, και που επέτρεπε την προαιρετική εκμάθηση της ανάγνωσης και γραφής, της ιστορίας της τέχνης και των επιστημονικών γνώσεων. Η παιδεία λοιπόν επιβλήθηκε ως υποχρεωτική, όχι γιατί στόχευε στην προαγωγή του ανθρώπινου πνεύματος και στη χαρά της γνώσης, αλλά γιατί έπρεπε να υπηρετήσει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.

    Με γοργούς ρυθμούς, το σχολείο καλείται να καλύψει απαιτήσεις για όλο και περισσότερες γνώσεις και γνωστικά αντικείμενα, με αποτέλεσμα οι μαθητές να ακολουθούν ξέφρενους ρυθμούς εντατικής μελέτης, χωρίς να διαθέτουν ελεύθερο χρόνο. Το σχολείο, θα λέγαμε, ότι μάλλον δείχνει συστηματική αδιαφορία για τις ψυχικές και σωματικές ανάγκες του μαθητή, που συνεχώς κρίνεται για την ποσότητα και την ακρίβεια χιλιάδων πληροφοριών μόνο με βαθμολογικές κλίμακες. Έχουν, λοιπόν, τα παιδιά, και ιδιαίτερα οι μαθητές της εφηβικής ηλικίας ελεύθερο χρόνο; Ποιοι είναι οι λόγοι, που οδηγούν στην καταστρατήγηση των δικαιωμάτων αλλά και των εξελικτικών αναγκών για παιχνίδι και εξωσχολική απασχόληση;

    Ο ελεύθερος χρόνος, ειδικά στον έφηβο, είναι απαραίτητος, επειδή σ’ αυτό το εξελικτικό στάδιο χρειάζεται περισσότερη αφοσίωση στην ενδοσκόπηση και στην απόκτηση ταυτότητας. Η καλή επικοινωνία με τις ομάδες συνομηλίκων του δημιουργούν την αίσθηση της αποδοχής και της αυτοπεποίθησης, του μειώνουν την αβεβαιότητα και την ανησυχία. Σ’ αυτή την ηλικία θα έλθει σε επαφή με την ιδεολογία, θα αποκτήσει αξίες και θα κάνει σχέδια ζωής. Αντίθετα με τις απαιτήσεις της ηλικίας τους, οι έφηβοι μαθητές τρέχουν, για να προλάβουν σχολικά και εξωσχολικά προγράμματα, ξένες γλώσσες και ιδιαίτερα μαθήματα, βιώνουν αισθήματα ανασφάλειας και άγχους. Ελεύθερος χρόνος δεν υπάρχει, για να εκφρασθεί και να επικοινωνήσει με τους φίλους, να παίξει και να ζήσει στη φύση. Μοναδικός φίλος, όταν υπάρχει λίγος χρόνος για ξεκούραση, είναι η τηλεόραση, και τα αμφιβόλου ποιότητας προγράμματά της μάλλον εντείνουν το άγχος και την υπερένταση.

    Έτσι, οι μαθητές συστηματικά αγνοούν την ανάγκη του οργανισμού για ανάπαυση και ανανέωση των αποθεμάτων ενέργειας. Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου τους οδηγεί σε ενέργειες μηχανικές, χωρίς νόημα και σε μια μάθηση μάλλον χωρίς βαθύτερο επίπεδο κατανόησης. Οι μηχανισμοί προσαρμογής, που διαθέτει ο οργανισμός, βοηθούν για τα επιπλέον καθήκοντα αλλά με ένα σοβαρό κόστος: Τη δημιουργία άγχους και την αύξηση των αγχογόνων ορμονών στο σώμα. Οι αγχογόνες ορμόνες, π.χ. η αδρεναλίνη, οδηγεί με τον χρόνο, σε εξάντληση και σε κατάθλιψη. Σε σοβαρότερες και χρόνιες καταστάσεις αναπτύσσονται και ψυχοσωματικές ασθένειες.

    Τα εκπαιδευτικά προγράμματα αφήνουν αναπάντητα ένα σωρό ερωτηματικά για τον περιορισμένο, μόνο σε γνωστικά αντικείμενα, ρόλο του σχολείου. Η ανάπτυξη της επικοινωνίας, έμφυτης και αρχαϊκής ανθρώπινης ανάγκης, τα βιώματα, οι συγκινήσεις, η ανταλλαγή εμπειριών, το μοίρασμα και η αλληλεπίδραση μαθητών και δασκάλων δεν προσφέρονται πια στους μαθητές, θεωρούνται άχρηστα αγαθά. Οι σημερινοί μαθητές θα είναι αύριο οι σύγχρονοι ενήλικες, σαν αυτούς που όλοι αναγνωρίζουμε, κουρασμένοι, γεμάτοι κενά και ανησυχίες, που τρέχουν να καλύψουν παλιά ελλείμματα σε ψυχοθεραπευτικά και αυτοβελτιωτικά προγράμματα, σε spa και ειδικές ασκήσεις ευεξίας…

Η Μαρία Λασσιθιωτάκη είναι ψυχολόγος.

Πηγή: www.2search.gr

Κείμενο Β: Μη Λογοτεχνικό

                                      Τασούλα Καραϊσκάκη - Η δουλειά «τρώει» το χρόνο μας

Εφημερίδα: Η Καθημερινή, 27/09/2018

 

Αναδημοσίευση από: https://www.vlioras.gr/Philologia/Composition/EleutherosXronos.htm

 

Κείμενο Γ: Λογοτεχνικό

Κώστας Βάρναλης - Οι Μοιραίοι 

ΟΙ ΜΟΙΡΑΙΟΙ, το δημοφιλέστερο ποίημα του Κώστα Βάρναλη (1884-1974), χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα κατορθώματα του νεοελληνικού λυρισμού. Το ποίημα πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μαύρος Γάτος το 1922, τον ίδιο χρόνο που ο ποιητής με τη σύνθεσή του Το φως που καίει εγκαταλείποντας τις προηγούμενες αναζητήσεις του χάραξε τη νέα του πορεία: να υπηρετήσει με την τέχνη του την αριστερή ιδεολογία στην οποία είχε ενταχθεί. Ο κοινωνικός στόχος του ποιήματος είναι σαφής: να απεικονίσει με τα πιο παραστατικά χρώματα τη δυστυχία των απόκληρων της ζωής.

 

Μες την υπόγεια την ταβέρνα,

μες σε καπνούς και σε βρισιές

(απάνω στρίγγλιζε η λατέρνα)

όλη η παρέα πίναμε εψές

εψές, σαν όλα τα βραδάκια,

να πάνε κάτου τα φαρμάκια.

 

Σφιγγόταν ένας πλάι στον άλλο

και κάπου εφτυούσε καταγής,

ω, πόσο βάσανο μεγάλο

το βάσανο είναι της ζωής!

Όσο κι ο νους να τυραννιέται,

άσπρην ημέρα δε θυμιέται.

 

(Ήλιε και θάλασσα γαλάζα

και βάθος τ’ άσωτ' ουρανού·

ω της αυγής κροκάτη γάζα,

γαρούφαλα του δειλινού,

λάμπετε σβήνετε μακριά μας

χωρίς να μπείτε στην καρδιά μας!)

 

Του ενού ο πατέρας χρόνια δέκα

παράλυτος, ίδιο στοιχειό·

τ' άλλου κοντόημερη η γυναίκα

στο σπίτι λιώνει από χτικιό·

στο Παλαμήδι ο γιός του Μάζη

κι η κόρη του Γιαβή στο Γκάζι.

 

- Φταίει το ζαβό το ριζικό μας!

- Φταίει ο Θεός που μας μισεί!

- Φταίει το κεφάλι το κακό μας!

- Φταίει πρώτ’ απ’ όλα το κρασί!

Ποιος φταίει; ποιος φταίει; Κανένα στόμα

δεν το ’βρε και δεν το ’πε ακόμα.

 

Έτσι, στη σκοτεινή ταβέρνα

πίνουμε πάντα μας σκυφτοί·

σαν τα σκουλήκια, κάθε φτέρνα

όπου μας εύρει μας πατεί.

Δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα,

προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα

Πηγή: Κώστας Βάρναλης, Ποιητικά: Το Φως Που Καίει-Σκλάβοι Πολιορκημένοι-Ποιήματα. Αθήνα: Κέδρος 2008. σ. 179-180.

 

Το εισαγωγικό πλαίσιο αντλήθηκε από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου . Διαδικτυακή Πηγή: http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1919,6395/

 

Παρατηρήσεις:

Α1. Σε μια παράγραφο (70-80 λέξεις) να συνοψίσετε το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του Κειμένου Α΄.

                                                                                                  Μονάδες 20

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το Κείμενο Α΄, το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο:

 

α) Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας δεν δημιούργησε νέες ανάγκες για

επιστημονικές γνώσεις.

β) Το σχολείο δεν ενδιαφέρεται για τις ψυχικές και σωματικές ανάγκες του μαθητή

αξιολογώντας μόνο την ποσότητα και ακρίβεια των γνώσεων του.

γ) Ο ελεύθερος χρόνος είναι απαραίτητος για τον έφηβο που επιθυμεί να προβεί σε αυτοπαρατήρηση και ανανέωση των δυνάμεών του.

δ) Οι νέοι αξιοποιούν τον ελάχιστο χρόνο που τους απομένει για να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες.

ε) Η έλλειψη ελεύθερου χρόνου στους σημερινούς μαθητές δημιουργεί τραυματισμένους ψυχικά ενήλικες.

                                                                                                                  Μονάδες 10

 

Β2. α) Το Κείμενο Α΄ έχει γραφεί από την ψυχολόγο Μ. Λασσιθιωτάκη, το Κείμενο Β΄ από τη δημοσιογράφο Τ. Καραϊσκάκη. Να σχολιάσετε την πειθώ και το σκοπό συγγραφής του εκάστοτε κειμένου.

                                                                                                                      Μονάδες 8

β) i) Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει η Μ. Λασσιθιωτάκη στην 4η παράγραφο του Κειμένου Α΄:  «Ο ελεύθερος χρόνος, ειδικά στον έφηβο […] μάλλον εντείνουν το άγχος και την υπερένταση..»; (Μονάδες 4) ii) Να επισημάνετε έναν τρόπο ανάπτυξης της προς εξέταση παραγράφου. Πώς συνδέεται με την πρόθεση της συντάκτριας; (Μονάδες 3)

                                                                                                                    Μονάδες 7

                                                                                     

Β3. α) i) «Οι μαθητές συστηματικά αγνοούν την ανάγκη του οργανισμού για ανάπαυση και ανανέωση των αποθεμάτων ενέργειας». Ποιο είδος σύνταξης χρησιμοποιεί η συντάκτρια του Κειμένου Α΄ και γιατί; Να τραπεί η πρόταση στο άλλο είδος. (Μονάδες 4) ii) Να δικαιολογήσετε την κυριαρχία του γ΄ ενικού και πληθυντικού προσώπου στο Κείμενο Α΄. (Μονάδα 1)

                                                                                                               Μονάδες 5

 

β) Οι παρακάτω επιτονισμένες λέξεις και φράσεις από το Κείμενο Α΄ ανήκουν σε ένα λεξιλόγιο λόγιο και επίσημο. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω φράσεις αντικαθιστώντας κάθε υπογραμμισμένη λέξη ή φράση με μια συνώνυμη λέξη ή φράση που χρησιμοποιείται συχνότερα στην καθημερινή κοινωνία.

 

α)   Ζητούσε ανθρώπους για νέους και σπουδαίους ρόλους στους κοινωνικούς και εργασιακούς μετασχηματισμούς

β)  Οι αλλαγές κάθε είδους και κάθε εποχής έχουν αντίκτυπο στο εκπαιδευτικό σύστημα.

γ) Ποιοι είναι οι λόγοι, που οδηγούν στην καταστρατήγηση των δικαιωμάτων

δ) Τα αμφιβόλου ποιότητας προγράμματά της τηλεόρασης μάλλον εντείνουν το άγχος και την υπερένταση.

ε) το εξελικτικό στάδιο χρειάζεται περισσότερη αφοσίωση στην ενδοσκόπηση και στην απόκτηση ταυτότητας.

                                                                                                                    Μονάδες 5

 

Γ.  Ποιο είναι το θέμα του προς εξέταση ποιήματος σύμφωνα με την κρίση σας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας και σχολιάζοντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Επιδοκιμάζετε ή όχι τη στάση των ηρώων του ποιήματος και γιατί;  (150-200 λέξεις)

 

                                                                                                                   Μονάδες 15

 

 

  Δ.  Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες των κειμένων αναφοράς, σ’ ένα αποδεικτικό δοκίμιο 350-400 λέξεων να αναφερθείτε στη σημασία του ελεύθερου χρόνου και να επισημάνετε  γιατί στη σημερινή εποχή οι νέοι δεν έχουν επάρκεια ελεύθερου χρόνου. Επιλέξτε ελεύθερα την περίσταση επικοινωνίας.

 

                                                                                                   

                                                                                                            Μονάδες 30