ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΕΧΝΗ
Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό): Δημήτρης Μυταράς- «Τι είναι τέχνη;»
Το συγγραφικό έργο του ζωγράφου Δημήτρη Μυταρά (1934-2017) περιλαμβάνει θεωρητικά κείμενα και μελέτες για την τέχνη που έχουν εκδοθεί και σε βιβλία, αρθρογραφία στον Τύπο για διάφορα θέματα, καθώς και ποίηση.
Δημήτρης Μυταράς [1934 - 2017]
1) H τέχνη μοιάζει με κοινωνικό φαινόμενο, αλλά στην ουσία είναι ένα σχεδόν φυσικό φαινόμενο, κάτι σαν ηφαιστειακή εκτόνωση. Δεν καταγράφει την ιστορία ούτε κάνει ιστορία, ούτε προηγείται της εποχής της ούτε την ακολουθεί. H τέχνη είναι ο έρωτας, με την πλατύτερη σημασία της λέξης, είναι η έκφραση και το ξεχείλισμα μιας πληρότητας. Δεν υπακούει σε θεωρίες, τις οποίες διαψεύδει μονίμως, έχει δική της λογική και δεν ερμηνεύεται με λόγια. H τέχνη δεν είναι μαχητική ή ήρεμη, αλλά είναι σαν τον άνεμο, που άλλοτε είναι άγριος και δυνατός και άλλοτε γαλήνιος.
2) H τέχνη δε μορφώνει αλλά κάνει κάτι περισσότερο, σε συνδέει με το μυστήριο της ύπαρξης. Δεν αποδίδει δικαιοσύνη, είναι πέρα απ’ αυτή. H τέχνη δεν στρατεύεται αλλά ανήκει στους αθώους, είτε αυτοί βρίσκονται στη φυλακή είτε πρόκειται για τον αυστηρό διευθυντή της απέναντι επιχείρησης.
3) H τέχνη απευθύνεται σε ελεύθερους ανθρώπους, αλλά είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς ποιοι είναι οι ελεύθεροι άνθρωποι. H τέχνη δεν ερμηνεύεται ούτε με πολιτικά ούτε με καλλιτεχνικά μανιφέστα. Oι σχολές, τα υλικά, οι τεχνοτροπίες, οι κοινωνικές ανακατατάξεις, οι συζητήσεις, οι φιλοσοφίες και τα κείμενα ασχολούνται μόνο με τα ερεθίσματα που δημιουργούν την τέχνη. Tην ίδια όμως τίποτε απολύτως δεν την ερμηνεύει.
4) H τέχνη δεν έχει σχέση με το μάρκετινγκ, τους πλειστηριασμούς και τιμές – όλα αυτά είναι ξένα σώματα. Tο σπήλαιο του Λασκό δεν ήταν γκαλερί. O καλλιτέχνης συχνά δε γνωρίζει αν αυτό που έκανε, είναι καλό ή κακό. Σπάνια οι πρωτοπόροι πιστεύουν ότι είναι πρωτοπόροι.
5) Για την πρωτοπορία τους σίγουροι είναι αυτοί που τους ακολουθούν. H τέχνη δεν απομυθοποιείται. «Όταν ξύσεις ένα αληθινό έργο τέχνης θα τρέξει λίγο αίμα», λέει κάποιος. Πολλά πράγματα μιμούνται την τέχνη και πολλοί μιμούνται τους καλλιτέχνες. Πολλοί καλλιτέχνες απαντούν σε ερωτήσεις που δεν υποψιάζονται. Aπαντούν σε ανθρώπους που δε γνώριζαν την ερώτηση. Άλλο είναι η μόρφωση και άλλο η καλλιέργεια του πνεύματος. H τέχνη ερμηνεύεται μόνο με τέχνη, όπως ο πιανίστας ερμηνεύει τη μουσική σύνθεση. H τέχνη δεν προοδεύει ποτέ, μην τη συγχέουμε με την επιστήμη, απλώς αλλάζει πρόσωπα και τρόπους, για να πει κάθε φορά τα ίδια πράγματα. H τέχνη είναι κάτι πολύ απλό και ο καλλιτέχνης ένας σοφός. Σοφή και η γιαγιά του απέναντι διαμερίσματος, σοφός –καθόλου απίθανο– και ο πρόεδρος της Aκαδημίας.
6) Δείτε τα πρόσωπα των ανθρώπων καθώς περνούν από τις διαβάσεις των πεζών. Δείτε τους φθαρμένους τοίχους με τις σχισμένες αφίσες και τα πολύχρωμα συνθήματα. Δείτε τα κουρελιασμένα σύννεφα καθώς δύει ο ήλιος το απόγευμα. Δείτε το απέναντι δέντρο καθώς βγαίνουν οι μικροί βλαστοί περιμένοντας την άνοιξη. Θα έχετε κάνει μια καλή αρχή και υπάρχει ελπίς να αισθανθείτε τα έργα όλων των εποχών.
7) Tο μήνυμα του έργου τέχνης είναι πάντα ποιητικό, ακόμη κι όταν παριστάνει τις σφαγές της Xίου ή τις αρβύλες του Bαν Γκογκ. Δεν είναι υποχρεωτικό να αισθάνεστε και να αγαπάτε την τέχνη. Aπλώς είναι ένα προνόμιο. Aλλά τι προνόμιο!
Άρθρο: «Τι είναι τέχνη;», Δημήτρης Μυταράς, Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων, 2007.
Κείμενο 2 (Μη Λογοτεχνικό) Λιάνα Ζωζά- “Στρατευμένη” Τέχνη: Σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ!
H Λιάνα Ζωζά είναι ιδιοκτήτρια γκαλερί και συντάκτρια άρθρων για την Τέχνη στον έντυπο και τον διαδικτυακό τύπο. Στο παρόν άρθρο πραγματεύεται το ζήτημα της στρατευμένης τέχνης.
1) Όταν ο Picasso, έλεγε: “Η Τέχνη δεν είναι για διακόσμηση, η τέχνη πρέπει να είναι όπλο για μάχη”, το πιο πιθανό είναι να μην είχε στο νου του μόνο την Guernica και την κραυγή αγωνίας, που βγήκε μέσα από το έργο του αυτό. Μάλλον είχε, τη δύναμη που έχει η τέχνη κάθε μορφής (μουσική, κινηματογράφος, λογοτεχνία, ποίηση, εικαστικά) να σχολιάσει, να αντιδράσει, να κραυγάσει, να στείλει μαζικά μηνύματα.
2) Η Guernica, είναι ένα από τα έργα που στην ιστορία της τέχνης, εντάσσονται στη λεγόμενη “στρατευμένη” τέχνη. Η “στρατευμένη” τέχνη δεν αποτέλεσε ποτέ κίνημα. Ξεκίνησε περισσότερο σαν ένα ρεύμα, που κυρίως επηρέασε και διαμόρφωσε τον Σουρεαλισμό και είχε κυρίαρχη θέση τόσο στη Μεξικάνικη όσο και στη Ρώσικη Επανάσταση.
3) Από μόνος του ο όρος έχει την ιδιαιτερότητα του συνδυασμού δύο διαφορετικών εννοιών, όπως το “στρατευμένη” που παραπέμπει σε οριοθετημένες καταστάσεις, συγκεκριμένους στόχους και μάχες κάθε είδους. Η τέχνη από την άλλη πλευρά είναι μια έννοια με μεγάλο εύρος και επιπλέον μπορεί, να περικλείσει την αισθητική, την σκέψη και την άποψη του καλλιτέχνη.
4) Η πολιτική και ο ακτιβισμός αποτελούν στοιχεία, που συνθέτουν την “στρατευμένη” τέχνη, που στόχος της είναι να αφυπνίσει, να μεταφέρει και να ενδυναμώσει ένα μήνυμα επίκαιρο και σημαντικό. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται διάφορα εικαστικά μέσα, όπως παλαιότερα η ζωγραφική και οι τοιχογραφίες και σήμερα πιο σύγχρονα μέσα, όπως οι εγκαταστάσεις, το graffiti και οι performances.
5) Κάποιες φορές η πολιτική υπερισχύει, με αποτέλεσμα η τέχνη να σταματά να είναι “στρατευμένη”. Πάντα υπάρχει μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στα κοινωνικά συμβάντα και τον ίδιο τον καλλιτέχνη, που δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τα δρώμενα κι αυτό φαίνεται στο έργο του. Μήπως όμως σ’ αυτή την περίπτωση ο καλλιτέχνης καθίσταται απλός θεατής των πολιτικών θεμάτων ή το μόνο που καταφέρνει είναι να αποκωδικοποιήσει κάποια από αυτά, μέσα από την τέχνη;
6) Ο Diego Rivera με τις μουσειακού μεγέθους και εμβέλειας τοιχογραφίες του, έγραψε το δικό του κομμάτι στην ιστορία της Μεξικάνικης επανάστασης. Μαρξιστής και επηρεασμένος από την Ρώσικη επανάσταση έδωσε μέσα από την τέχνη του ένα αντι-ιμπεριαλιστικό μήνυμα. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε αργότερα να δεχτεί ανάθεση εργασίας από τους Ford και Rockefeller στην καπιταλιστική και παρεμβατική Αμερική, που είχε αποτελέσει το στόχο της αντίδρασής του.
7) Σίγουρα η “στρατευμένη” τέχνη δεν έχει σαν πρώτο της μέλημα την αισθητική ή το αν θα “αρέσει” το έργο, πόσο μάλλον αν θα είναι εμπορικό. Εξάλλου τα θέματα που πραγματεύεται είναι σκληρά από την φύση τους. Πόλεμος, μετανάστευση, πείνα και τώρα η οικονομική κρίση που τείνει να παγκοσμιοποιηθεί.
8) Τα τελευταία χρόνια, στις μεγάλες εικαστικές διοργανώσεις, υπάρχει πια, θέση για το διαφορετικό που μπορεί ακόμη και να σοκάρει, αρκεί να θίξει τα κακώς κείμενα, που η έκτασή τους έχει λάβει τεράστιες κοινωνικές διαστάσεις και να αποτελέσει βήμα για διαμαρτυρία. Μια διαμαρτυρία, όχι απέναντι πια σε έναν συγκεκριμένο “εχθρό”, αλλά σε μια γενικότερη κρίση ιδεών και αξιών.
9) Και βέβαια η επικοινωνία των εικαστικών δρώμενων είναι ευκολότερη, πιο αντικειμενική και παγκόσμιας εμβέλειας και σ’ αυτό βοηθούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το διαδίκτυο. Είναι η δυνατότητα, που δίνεται στους μαχόμενους καλλιτέχνες, να διαδώσουν παγκόσμια, το έργο τη δράση και την άποψή τους.
10) Είναι βέβαια αυτό αρκετό, για να αφυπνιστούν συνειδήσεις, μέσα από την τέχνη και να δοθούν λύσεις σε σημαντικά προβλήματα, που μαστίζουν την κοινωνία, όπως η ανεργία, η βία, η φτώχια, οι κοινωνικές αδικίες, ο ρατσισμός; Το σημαντικό είναι πως η τέχνη πια, βγήκε έξω από τις γκαλερί, τα μουσεία και τις συλλογές και δίνει το χέρι της ενεργά στα κοινωνικά ζητήματα, μαχητική και ετοιμοπόλεμη. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν, αν θα μπορέσουν, να υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα από τη δράση της “στρατευμένης” τέχνης. Το μόνο σίγουρο είναι πως η ανάγκη για την ύπαρξή της στις μέρες μας, είναι μεγαλύτερη.
Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Dylan Thomas-«Στην επιδέξια ή μελαγχολική μου τέχνη»
Ο Dylan Thomas (1914-1953) ήταν Ουαλός ποιητής και πεζογράφος. Στη σύντομη ζωή του κατάφερε να αναγνωριστεί ως ο εθνικός ποιητής της πατρίδας του και να γνωρίσει εκδοτική επιτυχία, επηρεάζοντας τη διεθνή ροκ σκηνή. Στην ποίηση του Thomas κυριαρχεί το βίωμα, ο λυρισμός, η συναισθηματική φόρτιση και η γέφυρα ή το χάσμα ανάμεσα σε ζωή και θάνατο.
Στην επιδέξια ή μελαγχολική μου τέχνη
Που ασκείται στην ήρεμη νύχτα
Όταν μόνον το φεγγάρι εξεγείρεται
Και οι εραστές κείτονται στα κρεβάτια
Με όλες τις θλίψεις μες στα χέρια τους 5
Εργάζομαι δίπλα σε φως μελωδικό
Όχι για δόξα ή ψωμί
Ή εγκώμια και ανταλλαγές φιλοφρονήσεων
Σε αλαβάστρινες σκηνές
Αλλά για τις κοινές απολαβές 10
Απ’ της καρδιάς τα τρίσβαθα.
Ούτε για τον περήφανο άνδρα ξεχωριστά
Απ’ το εξεγερμένο φεγγάρι επευφημώ
Πάνω σ’ αυτές τις τρικυμισμένες σελίδες
Ούτε για τους επώνυμους νεκρούς 15
Με τα αηδόνια τους και τους ψαλμούς τους
Αλλά μονάχα για τους εραστές, τα χέρια τους
Γύρω απ’ τις λύπες των καιρών
δεν επαινούν ούτε αμείβουν
Ούτε γνωρίζουν τη δεξιότητα ή την τέχνη μου. 20
μετάφραση: Μαρία Αρχιμανδρίτου
Ποίηση: https://monoclesite.wordpress.com/…/dylan-thomas-%CF%83%CF…/
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Α1. Ποιος είναι ο σκοπός της στρατευμένης τέχνης σύμφωνα με την συντάκτρια του Κειμένου 2; Να συνοψίσετε την απάντησή σας σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων.
Μονάδες 15
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:
α) Η ερμηνεία της τέχνης είναι εύκολη υπόθεση (Κείμενο 1).
β) Τα αισθητικά κριτήρια των ρηξικέλευθων καλλιτεχνών τους βοηθούν να αποτιμήσουν την ποιότητα του έργου τους (Κείμενο 1).
γ) Υπάρχουν αντανακλάσεις της τέχνης στη φύση και την καθημερινότητά μας (Κείμενο 1).
δ) Οι στρατευμένοι καλλιτέχνες διαπνέονται από ιδιοτελή κίνητρα (Κείμενο 2).
ε) Τα έργα τέχνης που θίγουν τα σύγχρονα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας έχουν τη δυνατότητα να τύχουν παγκόσμιας απήχησης (Κείμενο 2).
Μονάδες 10
Β2 α) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συντάκτη στην 1η παράγραφο του Κειμένου 1; (Μονάδες 2); Ποια η επικοινωνιακή λειτουργία της αναλογίας, του πολυσύνδετου σχήματος και της παρομοίωσης στην ίδια παράγραφο; Να αναφέρετε ένα ενδεικτικό παράδειγμα για κάθε περίπτωση (Μονάδες 6).
Μονάδες 8
β) Πιστεύετε ότι η συντάκτρια του Κειμένου 2 έχει γνώση του ζητήματος που πραγματεύεται; Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις γλωσσικές επιλογές της. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας συγκεκριμένες κειμενικές αναφορές.
Μονάδες 7
Β3 α) Σε μια παράγραφο 70-80 λέξεων να σχολιάσετε το απόφθεγμα: «Όταν ξύσεις ένα αληθινό έργο τέχνης θα τρέξει λίγο αίμα» που παραθέτει ο Δημήτρης Μυταράς στο Κείμενο 1.
Μονάδες 8
β) Ποια είναι η επικοινωνιακή λειτουργία της ερώτησης στην 10η παράγραφο του Κειμένου 2; (Μονάδες 2). Για ποιον λόγο η λέξη «στρατευμένη» βρίσκεται εντός εισαγωγικών στο κείμενο της Λιάνας Ζωζά. Να αξιοποιήσετε στην απάντησή σας τη σχέση των όρων «στρατευμένη» και «τέχνη», λαμβάνοντας υπόψη όσα παραθέτει η συντάκτρια στην 3η παράγραφο του κειμένου 2 (Μονάδες 3). Για ποιους λόγους ο Δ. Μυταράς επιλέγει την προστακτική στην έκτη παράγραφο του Κειμένου 1 (Μονάδες 2).
Μονάδες 7
Γ. Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος του Dylan Thomas, σύμφωνα με την κρίση σας; Να παραθέσετε κειμενικούς δείκτες που τεκμηριώνουν την απάντησή σας. Πιστεύετε ότι η σύγχρονη τέχνη έχει εμπορευματοποιηθεί ή όχι; (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
Δ. «Φυσικά υπήρχαν και υπάρχουν πάμπολλοι άλλοι, που ισχυρίζονται πως η Τέχνη δεν έχει καμιά κοινωνική αποστολή, πως η Τέχνη είναι αυτοσκοπός και πλήρης καθ’ εαυτήν». Οριακή έκφραση της άποψης αποτελεί το περιβόητο δόγμα «η Τέχνη για την Τέχνη», που τόση θραύση είχε κάνει σε παλαιότερους καιρούς με τον «αριστοκρατικό» ναρκισσισμό του.»
Μάριος Πλωρίτης
Σε μία δημοσίευση (300-350 λέξεις) στο προσωπικό σας ιστολόγιο να εκφράσετε τι σημαίνει τέχνη για εσάς, αναφερόμενοι παράλληλα στη λειτουργία της, και να απαντήσετε στο ερώτημα: «Πρέπει ο καλλιτέχνης να επηρεάζεται από τα πολιτικοκοινωνικά συμφραζόμενα της εκάστοτε εποχής; ».
Μονάδες 30
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου