Γ΄ Λυκείου-Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (Δημοκρατία)

 

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

 

Κείμενο 1 (Μη Λογοτεχνικό): Χρήστος Β. Μασσαλάς-Προβλήματα της Δημοκρατίας…

 

Ο Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς πρώην Πρύτανης 
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών του ενδιαφερόντων αρθρογραφεί στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο για θέματα παιδείας και κοινωνικού προβληματισμού.

 

1)      Τα κυρίαρχα προβλήματα του πλανήτη είναι η φτώχεια και η καταπίεση. Στο μέλλον, και δεν είναι μακριά, η καταστροφή του βιολογικού πλούτου της γης θα αναδείξει την τρέλα της ανθρωπότητας. 

 

2)      Στις σχετικά φιλελεύθερες χώρες, οι πολιτικάντηδες μιλάνε για δημοκρατία… Η πολιτική τάξη στις χώρες αυτές απαρτίζεται από ένα περιορισμένο αριθμό ατόμων που διαθέτει και την οικονομική δύναμη (οι άνθρωποι που έχουν στα χέρια τους την οικονομική δύναμη την μετατρέπουν και σε πολιτική δύναμη). Οι πολίτες στις κοινωνίες αυτές βρίσκονται σε μια κατάσταση πολιτικής απάθειας, αδιαφορίας για τα κοινά, που είναι μια στάση αποχαύνωσης μέσα στον καταναλωτικό και τηλεοπτικό πανζουρλισμό. Θα περίμενε κανείς να ενστερνιστούν την πεμπτουσία της δημοκρατίας: να θέτουν ερωτήματα και να αναδεικνύουν προβλήματα. Οι Αθηναίοι ποτέ δεν έπαψαν να μεταρρυθμίζουν τους νόμους κατά τρόπο, ώστε να διευρύνουν τη δυνατότητα της πραγματικής συμμετοχής του δήμου στην εξουσία.

 

3)      Η  δημοκρατία έχει ανάγκη από άτομα που συμμετέχουν στη θέσμιση της κοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι η παιδεία τους, με τη γενικότατη έννοια και σε όλες της τις μορφές της πρέπει να συμβάλει στο να μπορούν τα άτομα να γίνουν πραγματικά αυτόνομα. Δηλαδή άτομα τα οποία προσπαθούν όχι απλώς να ρυθμίσουν κατά τρόπο αυτόνομο την ατομική τους ζωή, αλλά να συμμετέχουν στη λειτουργία και το μετασχηματισμό των θεσμών.

4)      Η δημοκρατία απαιτεί περιβάλλον ελευθερίας. Αν θέλουμε όμως να είμαστε ελεύθεροι μέσα σε μια κοινωνία, πρέπει να είμαστε πραγματικά ίσοι. Πρέπει να τονιστεί ότι όταν μιλάμε για ισότητα, εννοούμε την ισότητα των δυνατοτήτων που παρέχονται σε όλους να συμμετέχουν στη θέσμιση της κοινωνίας και την άσκηση των εξουσιών της (αυτό σημαίνει να επινοηθούν δομές που θα εκφράζουν την άμεση δημοκρατία).

 

5)      Τα προβλήματα της δημοκρατίας σήμερα, είναι πολλά και ευκόλως ορατά. Οι άνθρωποι διαμαρτύρονται και κατηγορούν τους κυρίαρχους ότι κυριαρχούν! Το γεγονός αυτό δεν λύνει τα προβλήματα της δημοκρατίας, γιατί η δουλειά των κυρίαρχων είναι να κυριαρχούν. Εάν πρέπει να θυμώσουν με κάποιους, πρέπει να θυμώσουν με τους κυριαρχούμενους, που αφήνονται να κυριαρχούνται. Δεν μπορούμε να δηλώνουμε συγχρόνως ότι ο λαός είναι κυρίαρχος και ότι ο οποιοσδήποτε δημαγωγός τον σέρνει από τη μύτη. Τα όσα συμβαίνουν σε μια κοινωνία, συμβαίνουν και με τη συμμετοχή των πολιτών, με τη συνενοχή τους.

 

6)      Η εφεύρεση που οδηγεί τον πολίτη στην απραξία, είναι ο μύθος των ειδικών. Για το ποιος είναι πολιτικός και ποιος δεν είναι, ποιος κατέχει την πολιτική επιστήμη και ποιος δεν την κατέχει θα ανατρέξουμε στον Πλάτωνα (Πρωταγόρας): «… όταν οι Αθηναίοι θέλουν να αποφασίσουν στην εκκλησία του δήμου πώς να κατασκευαστούν καράβια ή πώς θα χτιστούν τα τείχη ή οι ναοί, φωνάζουν τους ειδικούς και τους ακούν και αν κανένας μη ειδικός θελήσει να πάρει το λόγο τον αποδοκιμάζουν. Όταν όμως πρόκειται να συζητηθούν οι γενικές πολιτικές υποθέσεις της πόλης, οποιοσδήποτε πολίτης μπορεί να μιλήσει και όλος ο κόσμος τον ακούει με προσοχή….».

 

7)     Πώς όμως η γνώμη των ανθρώπων μπορεί να διδαχθεί (η οποία βελτιώνεται με την εμπειρία και την επιστήμη); Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι: να ασκούν την πολιτική εξουσία, να συζητούν και να παίρνουν αποφάσεις.

 

8)      Στο σημερινό περιβάλλον οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για τα κοινά, το μόνο που απαιτούν από το κράτος είναι η κατοχύρωση της καλοπέρασης.
Η λειτουργία της δημοκρατίας απαιτεί από τους πολίτες της το πάθος για τα κοινά, την ευθύνη, τη συμμετοχή και τη συνεχή παιδεία.

Πηγή: http://lastpoint.gr/

09/08/2018

Κείμενο 2 (Μη λογοτεχνικό): Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος -  Τα δύο βασικά βάθρα της δημοκρατίας

Ο Κωνσταντίνος Ι. Δεσποτόπουλος (1913-2016) ήταν φιλόσοφος και πολιτικός στοχαστής, ο οποίος είχε διατελέσει ακαδημαϊκός και υπουργός Παιδείας.

1.      Βασικός όρος της δημοκρατίας, ως πολιτεύματος με βάση το διάλογο, υπήρξε αρχήθεν η ισηγορία, δηλαδή το δικαίωμα όλων εξίσου των πολιτών, παιδευμένων ή απαίδευτων, πλούσιων ή φτωχών, να λάβουν το λόγο στην εκκλησία του δήμου και να μετάσχουν ενεργά στη λήψη των αποφάσεων, των καθοριστικών της νομοθεσίας και της κυβερνητικής πολιτικής. Συμπλήρωμα της ισηγορίας ως όρου βασικού της δημοκρατίας υπήρξε και είναι η καθόλου ισοπολιτεία, δηλαδή το δικαίωμα όλων κατ’ αρχήν των πολιτών να τιμηθούν με την ανάθεση καθηκόντων κυβερνητικών, διοικητικών, δικαστικών, αλλά και αντίστοιχα η υποχρέωσή τους να υπέχουν επίσης κατά ισότητα κάπως τα δημόσια βάρη, όπως φόρους, στράτευση και τα όμοια. Όποια εξέλιξη και αν είχε το πολίτευμα της δημοκρατίας, προπάντων με την ανάπτυξη της αντιπροσωπευτικής μορφής του, επιβεβλημένης από το εδαφικό ή και πληθυσμιακό μέγεθος των μετακλασικών πολιτικών κοινωνιών, η αρχή της ισηγορίας και ισοπολιτείας παραμένει πάντοτε λειτουργικό βάθρο του ελληνογέννητου αυτού πολιτεύματος, αλλά και ονομασμένου οικουμενικά με την ελληνική λέξη δημοκρατία.

2.      Ο άλλος σπουδαίος επίσης όρος του δημοκρατικού πολιτεύματος, προβλημένος πιο έντονα στους Νεότερους Χρόνους, είναι οι διάφορες ελευθερίες των πολιτών, εκτός δηλαδή από την “πολιτική ελευθερία” συνώνυμο της ισηγορίας και ισοπολιτείας. Οι ελευθερίες αυτές είναι όχι απλώς η “προσωπική ελευθερία” η κοινωνικά δηλαδή κατοχυρωμένη ευχέρεια των ενήλικων ανθρώπων προς αυτοκαθορισμό της ατομικής ζωής τους, κάτι ευρύτερα ή στενότερα υπαρκτό με οιοδήποτε πολίτευμα και σε οιοδήποτε καθεστώς, αλλά επίσης και προπάντων οι λεγόμενες “ατομικές ελευθερίες” και οι λεκτέες “κοινωνικές ελευθερίες”.

3.      Με την έκφραση “ατομικές ελευθερίες” εννοούμε κάτι με αρνητική μορφή, δηλαδή τις μη παραβιαστέες, από ετεροκαθορισμό οιουδήποτε, περιοχές του πεδίου της “προσωπικής ελευθερίας”, όπως και η κατοικία, η αλληλογραφία, οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, ο στοχασμός και οι απότοκές του πεποιθήσεις, οι μετακινήσεις από τόπο σε τόπο και όμοια. “Ατομικές ελευθερίες” άρα, θεωρούμε το απαραβίαστο, κατ’ αρχήν της κατοικίας, το απόρρητο επίσης της αλληλογραφίας και των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, τη μη αναγκαστική επιβολή θρησκευτικών είτε φιλοσοφικών πεποιθήσεων, το ανεπίτρεπτο αυθαίρετων συλλήψεων είτε κρατήσεων, τη μη απαγόρευση ταξιδιών και τα όμοια.

4.      Με την έκφραση “κοινωνικές ελευθερίες”, εννοώ κάτι με θετική μορφή, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, το δικαίωμα για δημόσια προβολή γνώμης είτε καλλιτεχνική έκφραση, με λόγο προφορικό ή γραπτό, χειρόγραφο ή έντυπο, από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση, είτε με όποιο άλλο τρόπο. Οι ελευθερίες αυτές είναι κάπως εκδηλώσεις της “προσωπικής ελευθερίας” και αυτές, αλλά επίσης είναι κοινωνικές, άρα και υπερβαίνουν τα όριά της, καθώς προπάντων έχουν συχνά επενέργειες σε άλλους ανθρώπους, βλαπτικές τους, ενδεχόμενα. εύλογο είναι λοιπόν να μην ενέχουν τον απόλυτο σχεδόν χαρακτήρα των “ατομικών ελευθεριών”, αλλά να υπέχουν και δραστικούς περιορισμούς, όσοι τυχόν είναι απαραίτητοι για την προστασία της ίδιας της ζωής των άλλων ανθρώπων ή ευπρόσβλητων πολύτιμων αγαθών τους, καθώς π.χ. η ηθική υπόληψη των ενηλίκων ανθρώπων είτε η ευαισθησία και η ηθική διάπλαση των εφήβων και των παιδιών.

5.      Από τον έμπρακτο σεβασμό της πλειάδας αυτής ελευθεριών προσδιορίζεται ο βαθμός γνησιότητας και η αληθινή αξία της δημοκρατίας. Δίχως εξασφάλιση της “πολιτικής ελευθερίας” δεν υπάρχει η κλασικού τύπου δημοκρατία. Χωρίς αυστηρή τήρηση των “ατομικών ελευθεριών” δηλαδή αν, και όσο αυτές περιορίζονται αδικαιολόγητα, δεν υπάρχει ακέραια η δημοκρατία.

6.      Για να πραγματώνεται όμως ακέραια η δημοκρατία, και άλλωστε για να επιτελείται η συμβολή της πολιτικής κοινωνίας στο “ζην” και στο “ευ ζην” των ανθρώπων της, η και υπαγορευμένη από την ηθικά θεμελιωτική της αποστολή, όρος εδραίος είναι η μη συρρίκνωση του περιεχομένου της “προσωπικής ελευθερίας”, είτε από επεμβάσεις υπέρμετρες των διοικητικών οργάνων στην ιδιωτική ζωή, έστω σύννομες, είτε από οικονομική δυσπραγία, δηλαδή από στέρηση αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών ή και από μη εύρεση εργασίας. Η οικονομική δυσπραγία συνεπάγεται κοινωνική εξαθλίωση. Και η κοινωνική εξαθλίωση, έστω μέρους του πληθυσμού, σημαίνει μη ορθή αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος. Χωρίς όμως ορθή λύση του κοινωνικού προβλήματος η δημοκρατία παραμένει ανάπηρη. Για την αρτίωση της δημοκρατίας δεν επαρκεί ποτέ η ορθή λύση του πολιτικού μόνο προβλήματος, δηλαδή ο σεβασμός τυχόν της “πολιτικής ελευθερίας” και των “ατομικών ελευθεριών” ή ακόμη κάπως και των “κοινωνικών ελευθεριών”. Εξ άλλου, στην κοινωνική πραγματικότητα είναι τόσο αλληλένδετες οι διάφορες ελευθερίες, ώστε ο έμπρακτος σεβασμός τους δεν συντρέχει μάλλον με την κοινωνική εξαθλίωση –εκτός σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, άρα και περιορισμένης διάρκειας.

7.      Στην εποχή μας έχει προκύψει πρωτόφαντη δυσχέρεια για την πραγμάτωση της δημοκρατίας, από κάτι ανύπαρκτο άλλοτε. Ραδιοφωνία και τηλεόραση ενέχουν από τη φύση τους κίνδυνο τορπιλισμού της πολιτικής ελευθερίας, ως ισηγορίας βασικά των πολιτών. Ενώ στην Αγορά των αρχαίων ελληνικών πόλεων ο κάθε πολίτης είχε την ίδια εμβέλεια φωνής με κάθε άλλον, στη σύγχρονή μας πολιτική Αγορά, τη συγκροτημένη από μυριάδες τηλεακροατές και τηλεθεατές, όποιος εκφράζεται με ραδιοφωνική ή τηλεοπτική εκπομπή, διαθέτει εμβέλεια φωνής, διαψευστικά δραματική της ισηγορίας, του αρχαίου αυτού βάθρου της δημοκρατίας. Γέννημα του υπεραναπτυγμένου πολιτισμού, η τηλεόραση και η ραδιοφωνία, καθώς έχουν τεράστιες δυνατότητες, δυναστικά επηρεαστικές της κοινής γνώμης αποτελούν όργανο μάλλον τυραννίδας, όσο και αν συγκαλυμμένης, και άρα συνιστούν ναρκοθεσία της δημοκρατίας –εκτός αν τιθασευθούν με τρόπο δραστικό από το πνεύμα της δημοκρατίας, εγχείρημα δυσχερέστατο, αλλά ίσως εφικτό κατά λειτουργική συνάρτηση προς την αντιπροσωπευτική μορφή της.

Πηγή: Δοκίμια Λυκείου: Β΄ και Γ΄ τάξεις, Λευκωσία: Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων 2003.

 

Κείμενο 3 (Λογοτεχνικό): Βασίλης Βασιλικός- Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος (απόσπασμα)

 

Το μυθιστόρημα Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος (πρώτη έκδοση 1966),  που κινείται ανάμεσα στη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία,  πραγματεύεται τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ και διαπρύσιου κήρυκα της ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη (1963) από παρακρατικούς και τη δίκη που ακολούθησε. Ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός (1933-2023) συνιστά έναν από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς.

Περνούσε απ' τη διασταύρωση αυτή για να πάει στο σπίτι ενός φίλου του ν' ακούσουν κάτι καινούριους δίσκους τζαζ, όταν το μεγάφωνο ανάγγειλε:

—Προσοχή, προσοχή, θα σας μιλήσει εντός ολίγου ο Ζ.

Από περιέργεια στάθηκε να ακούσει τα πρώτα λόγια της ομιλίας του. Ήταν μπροστά απ' το ξενοδοχείο «Κοσμοπολίτ», μαζί με το διευθυντή του ξενοδοχείου, γνωστό του εμπορευόμενο, και τον καταστηματάρχη απ' το διπλανό ζαχαροπλαστείο, που σερβίριζε ζεστούς λουκουμάδες και είχε βγει κι αυτός, όπως κι ο ξενοδόχος, για να παρακολουθήσουν έκπληκτοι τις αντικραυγές του αγριεμένου κόσμου. «Να φύγουν οι Βούλγαροι!» «Θάνατος στον Ζ!» και άλλα τέτοια. Με έκπληξη άκουσε τα πρώτα λόγια του βουλευτή: μια έκκληση στον Νομάρχη, στον Στρατηγό, στον Διευθυντή και στις λοιπές Αρχές, να προστατέψουν τη ζωή του Σπαθόπουλου, που κινδυνεύει. Με τούτη τη φράση ο Ντίνος ανησύχησε. Ξάφνου πήρε κάποιο νόημα όλη αυτή η στημένη πλεκτάνη των αντιφρονούντων. Αλλά τον παρηγόρησε το γεγονός ότι σχεδόν ολόκληρη η δύναμη της Χωροφυλακής ήταν εκεί και μπορούσε κάθε στιγμή να επέμβει. Όσο περνούσε όμως η ώρα, τόσο έβλεπε πως η Αστυνομία δεν έκανε τίποτα απολύτως. Δεν εμπόδισε κανένα. Δεν έπιασε κανένα. Μόνο μερικές φορές έσπρωξε πίσω αυτούς που φωνασκούσαν κι ύστερα τίποτα.

Το λόγο του Ζ δεν τον άκουσε. Άκουγε μόνο τα θυελλώδη χειροκροτήματα που τον διακόπταν και τα συνθήματα των «Φίλων της Ειρήνης» απ' το μεγάφωνο. Έμεινε εκεί, στο διάολο οι δίσκοι! Εδώ γίνονταν απόψε πράγματα που δεν τα είχε ζήσει ούτε στα φοιτητικά του χρόνια.

Όταν είδε το τρίκυκλο να ορμά, κάποιον να πέφτει, άλλους να σκαρφαλώνουν στο τρίκυκλο, χωρίς να μπορούν να το σταματήσουν, και τρεις δικηγόρους να τρέχουν πανικόβλητοι ζητώντας καταφύγιο μες στο ξενοδοχείο, σαν να γινόταν έξω βομβαρδισμός και προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τα βλήματα, για πρώτη φορά το ήρεμο πρόσωπό του συσπάστηκε επώδυνα. Κι έπειτα η ψυχρολουσία του μυστικού με το τσιμπούκι τον έβαλε σε σκέψεις. Γύρισε σπίτι του, γιατί ήξερε πως σε τέτοιες στιγμές, όπως η αποψινή, το καλύτερο είναι να απουσιάζεις. Και είχε γάμο τον άλλο μήνα, πάντρευε την αδελφή του. Και η δική του εφηβεία είχε προ πολλού ταφεί κάτω απ' τα γεωργικά μηχανήματα.

Το σπίτι του ήταν στον ίδιο δρόμο, δύο τετράγωνα πίσω, προς την Αγία Σοφία. Γύρισε, τσίμπησε κάτι μελιτζάνες, που είχε φτιάξει η μάνα του από χτες, κι έπειτα ξαναβγήκε. Η περιέργεια τον έτρωγε να μάθει ποιον χτύπησε το τρίκυκλο. Στο ίδιο μέρος τώρα ήταν λίγοι άνθρωποι που περιπλανιόνταν σαν τους φτωχούς κομπάρσους, τους άσημους, πάνω στο πλατό απ' όπου όλοι οι πρωταγωνιστές, οι φίρμες, έχουν φύγει. Πλησίασε μια παρέα από δαύτους και τους ρώτησε:

—Τι συμβαίνει, παιδιά; Τι έγινε εδώ πριν από λίγο;

—Ο κύριος ενδιαφέρεται να μάθει τι συμβαίνει, είπε ένας βαρύμαγκας σ' εκείνον που έμοιαζε αρχηγός.

—Μήπως ο κύριος επιθυμεί τίποτα; τον ρώτησε ο αρχηγός με τη σειρά του.

—Με συγχωρείτε…

—Όσο χωρέσει.

Και κάγχασε.

—Ήθελα να πω…

—Δεν πας, παιδάκι μου, στο σπιτάκι σου, του είπε ένας άλλος.

—Δεν συμβαίνει τίποτα, του μίλησε τότε ο πρώτος. Σκοτώσαμε έναν κομουνιστή.

Και φουσκώνοντας σαν παγόνι ξεκαρδίστηκε στα γέλια με την παρέα του.

—Τον κάναμε Αθανάσιο Διάκο, είπε ένας άλλος.

-Του δώσαμε ένα μαθηματάκι εμείς οι Μακεδόνες.

Ο Ντίνος μαρμάρωσε στη θέση του, καθώς η ομάδα απομακρυνόταν προς τα πάνω. «Οι αλητήριοι», σκέφτηκε, «δεν έχουν το Θεό τους». Κι αμέσως μετά -το μυαλό του δούλεψε γρήγορα- τράβηξε για το Σταθμό Πρώτων Βοηθειών. Μα κι εκεί συνάντησε την ίδια παγωνιά. Ο θυρωρός δεν τον άφησε να μπει μέσα.

—Τι έγινε; Ποιον φέραν;

—Τι είστε; Δημοσιογράφος;

—Όχι, πολίτης. Έλλην πολίτης. Ζητώ να μάθω.

—Δεν έγινε τίποτα. Τίποτα το σοβαρό. Τραυματίστηκε ένας νεαρός.

Απογοητευμένος που δεν μπορούσε να μάθει περισσότερα, ο Ντίνος κίνησε να φύγει, μα είδε να 'ρχεται στο Πρώτων Βοηθειών ένας άλλος άνθρωπος, με σκισμένο πουκάμισο, ματωμένος, που ζητούσε να του δέσουν τα τραύματα. Τον πρόσεξε καλύτερα και είδε με έκπληξη ότι ήταν το ίδιο άτομο που είχε δει στην καρότσα του σταματημένου τρικύκλου, μπροστά από το «Κοσμοπολίτ», να μιλάει με το γνωστό του χωροφύλακα, επόπτη της περιοχής του. Δεν μπόρεσε να δέσει τα γεγονότα μεταξύ τους.

Γυρνώντας για το σπίτι του τα βήματά του τον έφεραν στο ίδιο μέρος. Τώρα η πλατεία ήταν άδεια εντελώς. Δυο τρεις με πολιτικά κυκλοφορούσαν στο μισοσκόταδο των πλαϊνών δρόμων. Και στο σημείο όπου το τρίκυκλο χτύπησε τον άγνωστό του, πάνω στην άσφαλτο, κείτονταν σκορπισμένα δυο αγκαλιές κόκκινα γαρύφαλλα. Έτσι άθιχτος που μες στο θάνατο απέρχεσαι, σκέφτηκε, νομίζοντας πως ήταν ένας έφηβος δεκαεφτά χρονών που είχε σκοτωθεί.

 

Πηγή: Βασίλης Βασιλικός, Ζ. Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος, Αθήνα: «Νέα Σύνορα» - Α.Α. Λιβάνης 1996, σσ. 145-147.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

 

Α1. Σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων να συνοψίσετε τη στάση που πρέπει να ακολουθήσουν οι πολίτες σ’ ένα δημοκρατικό πολίτευμα, σύμφωνα με τον συντάκτη του Κειμένου 1.

                                                                                                                      Μονάδες 20

 

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα κείμενα:

 

α) Το πολίτευμα της κλασικής Αθήνας βρίσκει συνέχεια στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες (Κείμενο 1).

β) Η πολιτική βούληση των εξουσιαζόμενων μπορεί να τονωθεί (Κείμενο 1).

γ) Οι κοινωνικές ελευθερίες έχουν αντίκτυπο στις σχέσεις μας με τον συνάνθρωπο (Κείμενο 2).

δ) Ο συντάκτης είναι υπέρμαχος των επεμβάσεων της κεντρικής εξουσίας στη ζωή των πολιτών (Κείμενο 2).

ε) Τα ΜΜΕ θωρακίζουν την ισηγορία (Κείμενο 2).

                                                                                                                    Μονάδες 10

 

Β2 α) Ποια χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου ενοφθαλμίζονται στο Κείμενο 1 (Μονάδες 4); Να σχολιάσετε τον ρόλο του ενεστώτα και της υποτακτικής (3  Μονάδες) στην 5η παράγραφο του Κειμένου 1 μέσα από σχετικά παραδείγματα.

                                                                                                                        Μονάδες 7

 

β) i) Να επισημάνετε ένα παράδειγμα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας στο Κείμενο 2 (Μονάδες 2) και να προβείτε στην αναδιατύπωση του  καταφεύγοντας στη δηλωτική χρήση της γλώσσας (Μονάδες 2). ii)  Nα αντικαταστάτησετε τις λέξεις που έχουν επιτονιστεί στο ακόλουθο απόσπασμα του Κειμένου 2 με λέξεις που χρησιμοποιούνται στον καθημερινό λόγο, χωρίς να αλλοιωθεί το νόημά του (Μονάδες 4):

«Για να πραγματώνεται όμως ακέραια η δημοκρατία, και άλλωστε για να επιτελείται η συμβολή της πολιτικής κοινωνίας στο “ζην” και στο “ευ ζην” των ανθρώπων της, η και υπαγορευμένη από την ηθικά θεμελιωτική της αποστολή, όρος εδραίος είναι η μη συρρίκνωση του περιεχομένου της “προσωπικής ελευθερίας”, είτε από επεμβάσεις υπέρμετρες των διοικητικών οργάνων στην ιδιωτική ζωή, έστω σύννομες, είτε από οικονομική δυσπραγία, δηλαδή από στέρηση αναγκαίων αγαθών και υπηρεσιών ή και από μη εύρεση εργασίας.»

                                                                                                                       Mονάδες 8

 

Β3) i) Για ποιους λόγους ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος καταφεύγει στην αντιπαραβολή παρελθόντος-παρόντος στην 7η παράγραφο του Κειμένου 2 (Μονάδες 5); ii) Nα δικαιολογήσετε τη χρήση της κεραίας (–) στην ίδια παράγραφο (Μονάδες 2.,5). iii) Τι προσδίδει ο μακροπερίοδος λόγος στο ύφος του συντάκτη (Μονάδες 2.5); 

                                                                                                                     Μονάδες 10

 

Γ. Να προβείτε στην ψυχογράφηση του κεντρικού ήρωα του αποσπάσματος. Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες που πιστοποιούν τις μεταπτώσεις του χαρακτήρα του καθ’ όλη τη  διάρκεια των γεγονότων. Ποιες οι κινήσεις σας, εάν βρισκόσασταν στη θέση του. Επιδοκιμάζετε ή όχι τη στάση του; (150-200 λέξεις).

                                                                                                                     Μονάδες 15

Δ. Με μια εισήγησή σας, που θα εκφωνηθεί εν όψει των σχολικών εκλογών στη σχολική μονάδα που φοιτάτε, να αναφερθείτε στις συνθήκες που οδήγησαν στην υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος και το ενδεικνυόμενο ρόλο της παιδείας την τόνωση των χειμαζόμενων δημοκρατικών θεσμών. Να αντλήσετε στοιχεία από τα μη λογοτεχνικά κείμενα (350-400 λέξεις)

                                                                                                                     Μονάδες 30